1.Pojęcie diagnozy.

2. Rys historyczny diagnozy.

3. Diagnoza holistyczna, jej rodzaje i znaczenie.

Wyprowadzono z nauk filozoficznych z kierunku epistolicznego zostaje wyprowadzony holism czyli całość; wszechświat to nierozerwalna całość; wszystko jest uzależnione od siebie, tak samo jest z jednostką, nie wolno go „szatkować” na inne części.

Składa się z 4 rodzajów diagnoz:

1. Diagnoza genetyczno-rozwojowa- Szuman

2. Diagnoza środowiskowa (socjologiczna)- Radlińska

3. Diagnoza pedagogiczna

4. Diagnoza psychologiczna

A i B

Pierwsza i druga to one dostarczają informacji na temat czynników środowiskowych czy stymulujących rozwój ucznia. Polega na rozpoznawaniu czynników, które wpływają na rozwój ucznia.

C i D

Rozpoznawanie deficytów w rozwoju indywidualnym ucznia.

4.Czynniki diagnozy genetyczno – rozwojowej.

Ta diagnoza polega na dokładnym zapoznaniu się z czynnikami rozwojowymi, które spowodowały różnorodne zakłócenia procesów intelektualno – poznawczych.

Czynniki diagnozy genentyczno – rozwojowej :

1. Czynniki okresu płodowego- Matka świadomie lub nie wpływa na rozwój struktury mózgowej, czasami negatywnie poprzez:

- nieprawidłowe odżywianie w czasie ciąży( gorące kubki, konserwy, zupy w proszku, zupy chińskie ) - brak  witam i mikroelementów potrzebnych do rozwoju mózgu.

-stosowanie i spożywanie używek takich jak: alkohol,narkotyki, dopalacze, napoje gazowane ( typu cola) oraz palenie papierosów, bycie palaczem biernym

-przebywanie w zanieczyszczonych obszarach , wdychanie spalin

2. Choroby matki w czasie ciąży :

-różyczka – osłabienie wzroku, a nawet jego utrata

-choroby przewlekłe, medykamenty = chemia w tabletkach

-choroby odzwierzęce ( toksoplazmoza)

-urazy mechaniczne kobiety w czasie ciąży ( upadki, wypadki, np. samochodowe, pobicia )

-stres traumatyczny długofalowy (utrata osoby bliskiej, mienia, pracy)

-hałas – wady ucha środkowego

3. Czynniki okołoporodowe :

W czasie trwania porodu możliwe jest uszkodzenie centralnego układu nerwowego dziecka poprzez :

- przetrzymywanie czasu porodu ( każde, nawet najmniejsze niedotlenienie mózgu zostawia swój ślad)

- niewłaściwy, błędny chwyt główki dziecka podczas porodu

- ściski, wyszarpywanie dziecka podczas porodu, poród kleszczowy

1. Czynniki wczesnego dzieciństwa ( od urodzenia do końca 3 r. ż )

Jest to okres, gdzie następuje najbardziej intensywny rozwój struktur mózgowych.

-odżywianie się dziecka ( 1 rok- najważniejsze mleko matki)

-urazy głowy

-wypadki  

5. Czynniki diagnozy środowiskowej.

Rzeczywiste trudności wychowawcze ująć można w następujące grupy:

-trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych oraz negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego,

-trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i młodzie­ży­,

-trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie w środowisku rodzinnym,

-trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania rodziny,

-trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka (przebyte choroby, zaburzenia w sferze emocjonalnej - nadpobudliwość lub zahamowania),

-trudności wzrostu,

-trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowań dzieci

6. Elementy diagnozy pedagogicznej

- Z zakresu niedojrzałości emocjonalnej

Przyczyny- środowisko rodzinne

- postawa rodzicielska nadopiekuńczo- rozpieszczająca

- niekonsekwencja wychowania ( odmienne zdania rodziców)

- zmienne zachowania rodziców wobec  dziecka ( pozytywne, negatywne uczucia w różnych sytuacjach)

- nieprzygotowanie dziecka do zachodzących zmian w świecie

Objawy:

 obniżenie rozwoju emocji,

 samodzielności,

 dwubiegunowość wyrażania uczuć ( uczeń który bardzo często przechodzi z emocji pozytywnych do negatywnych, ciągle dązy do nawiązania kontaktu z nauczycielem, wobec innych dzieci czuje zazdrość, opóźniony rozwój niezależności, ma trudności z podejmowaniem decyzji i wyborów, ma trudności adaptacji  do zmian

zainteresowanie uczniów jedynie dorosłymi

Elementy:

- niski stopień samodzielności i odpowiedzialności

- słaba umiejętność rozwiązywania problemów i pokonywania trudności

- nie umiejętność współdziałania i współpracy w grupie

- niski poziom zdolności społecznych, niska pozycja społeczna wśród rówieśników

- nie umiejętność dostosowywania się do nowych warunków

- przejawy zmienności nastroju i cech infantylnych

- częste izolowanie się od rówieśników

- przejawy lęku i nieśmiałości w kontaktach z dorosłymi

- uczucie zazdrości o kontakty z innymi dziećmi

- trudności w adaptowaniu się do zmian- np. szkoła, dom, miejsce zamieszkania

- trudności w pokonywaniu przeszkód, w rozwiązywaniu problemów sytuacyjnych

- słaby kontakt z rówieśnikami

- częste występowanie reakcji emocjonalnych, negatywnych: smutek, złość, gniew, płacz, grymaszenie

- wymaganie stałego zainteresowania ze strony osób dorosłych i bardziej chętne podejmowanie zabawy i innych czynności z opiekunami niż z rówieśnikami

- łatwe popadanie w konflikty z rówieśnikami

- nie umiejętność zrezygnowania z zachcianek

- niechęć do przyjmowania funkcji gorszych w zabawach; lubią przewodzić; są mało odpowiedzialne, nie umieją podporządkować swego zachowania określonym regułom

- nieśmiałość w podejmowaniu decyzji i nawiązywaniu kontaktów

- wysoka wrażliwość na ocenę nauczyciela i rówieśników

- Z zakresu zahamowania emocjonalnego

Blokada rozwoju uczuć wyższych- współdziałanie, empatia, niesienie pomocy, blokada rozwoju inteligencji emocjonalnej, prymitywna emocjonalność ( popędy, potrzeby materialne, nie przejawia uczuć wobec drugiego człowieka, z tego pojawiają się jednostki psychopatyczne)

 1.Wg. Janiny Grochulskiej to :

- uczniowie podporządkowani

- uczniowie ulegli

- uczniowie nie sprawiający żadnych trudności wychowawczych w szkole

Charakteryzują się wysokim poziomem lęku, będą wykonywać wszelkie zadania nauczyciela

2. Uczniowie zobojętniali ( obojętność uczuciowa) często wywołują konflikty, postawa przywódcza, znęcanie się nad roślinkami, zwierzętami, nie potrafią odbierać treści  zabarwionej emocjonalnie. Bardzo szybko je rozpoznajemy w grupie.

Przyczyny:

Środowisko rodzinne: brak zaspokajania potrzeb psychicznych, postawa autokratyczna rodziców, patologie w rodzinie

Środowisko instytucjonalne: niedostosowanie wymagań do rozwoju ucznia , stawianie wyższych wymagań, rodzi się poczucie niższej wartości, niezaspokajanie potrzeb psychicznych w szkole ( akceptacji i uznania), niewłaściwe metody wychowawcze (krzyk i  nieopanowanie   nauczycieli)

Elementy:

- zachowania wskazujące na uległość i podporządkowanie

- wysoki stopień przestrzegania norm i poleceń nauczyciela; zniechęcenie i niedoprowadzanie pracy do końca-  nadpobudliwość

- nieumiejętność regulowania swych reakcji uczuciowych zgodnie z wymaganiami otoczenia

- ugrzecznianie, uległość, podporządkowanie; skrupulatne i przesadne wykonywanie zadań

- zamknięcie w sobie; przejawianie smutku i wysokiego poziomu lęku

- częste wycofywanie się z zabaw i innych czynności

- małomówność, niepewność, swoich możliwości i umiejętności przy wykonywaniu zadań

- praca w wielkim napięciu emocjonalnym

- mocne przeżywanie sytuacji

- nieumiejętność doznawania przeżyć związanych z daną sytuacją;

7. Cechy zaburzenia procesu myślenia.

Do cech zaburzeń procesu myślenia należą:

• zaburzenia treści myślenia, do których należą: urojenia, idee nad wartościowe i natręctwa;

• zaburzenia toku myślenia, czyli: przyśpieszenie, zwolnienie, zahamowanie, zatamowanie, rozkojarzenie, splątanie.

• zaburzenia somatyczne – zmysł wzroku, słuchu, wymowy i postawy;

• zaburzenia procesów emocjonalnych: niedojrzałość emocjonalna, zaburzenia emocjonalne, agresja;

• zaburzenia procesów intelektualno – poznawczych – mikro uszkodzenia procesów myślenia – dyslogiczność;

• makro uszkodzenia centralnego układu nerwowego – uczniowie z upośledzeniami umysłowymi: zespół Downa, astygmatyzm.

Wyróżniamy myślenie:

• codzienne

• praktyczne

• reaktywne – odtwórcze

• aktywne – twórcze

• perspektywistyczne – myślenie w przód

• intuicyjne

8. Cechy zaburzenia rozwoju języka.

Zaburzenia rozwoju mowy-języka, dotyczą:

• ubogiego słownika czynnego i biernego (mały zasób słów wypowiadanych lub ( i) rozumianych)
• zaburzonej struktury gramatycznej wypowiedzi (brak stosowania form gramatycznych lub nie w pełni opanowana reguła gramatyczna)
Zaburzenia mowy u dzieci przejawiają się w różny sposób i mają różny stopień nasilenia.

Najczęściej występujące zaburzenia mowy to:
• opóźniony rozwój mowy
• dyzartria (anartria) jeden z typów zaburzeń mowy, wynikający z dysfunkcji aparatu wykonawczego (języka, podniebienia, gardła, krtani). Dysfunkcja może być spowodowana: uszkodzeniem mięśni, unerwiających ich nerwów czaszkowych, jąder tych nerwów, dróg korowo-jądrowych, układu pozapiramidowego. W wyniku ich uszkodzenia powstaje tzw. mowa dyzartryczna, która charakteryzuje się tym, że jest powolna, niewyraźna, afoniczna (czyli bezgłośna) z tzw. przydźwiękiem nosowym, które jest spowodowane opadnięciem podniebienia miękkiego i sprawia wrażenie mowy z "kluskami w ustach".

• dysfazja (afazja) oznacza całkowitą utratę zdolności do mowy (przedrostek a-) i w niektórych krajach anglojęzycznych stosuje się dodatkowo pojęcie "dysfazja" w celu określenia większości przypadków, kiedy funkcje językowe są zaburzone, ale nie są całkowicie zniesione.

• dysglosja- jest to zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność artykułowania na skutek nieprawidłowości w budowie narządów mowy lub obniżenia słyszalności. Chodzi tu o anomalie w budowie warg, języka, zgryzu lub podniebienia miękkiego lub twardego oraz o zbyt krótkie wędzidełko.
• jąkanie
• giełkot, jest zaburzeniem mowy, którego zdefiniowanie sprawia duże trudności. Ogólnie giełgotem określa się mowę bezładną, czyli mówienie bez ładu i składu, które objawia się bardzo szybkim tempem mówienia (tachylalią) i chaotycznym sposobem językowego formułowania myśli. Podstawowe symptomy giełkotu to: zaburzenie płynności mówienia, które nie jest jąkaniem, szybkie i/lub nieregularne tempo mówienia.

• oligofazja jest to zaburzenie mowy występujące u osób upośledzonych umysłowo. Oligofazja zaliczana jest do grupy zaburzeń związanych z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi. Mowę u takich ludzi charakteryzuje: ubogie słownictwo, agramatyzmy, wadliwa artykulacja, trudność w budowaniu zdań, występuje echolalia.
• inne

Objawy wskazujące na występowanie opóźnionego rozwoju mowy to:
• późniejsze gaworzenie,
• późniejsze wymawianie pierwszych słów i trudności w ich wypowiadaniu,
• ubóstwo słownika czynnego i biernego,
• późniejsze pojawianie się zdań.

Przejawy opóźnionego rozwoju mowy:
• ograniczenie zasobu dźwięków (wynikające z substytucji) przejawiające się w następujący sposób:
• zniekształcanie fonetycznej budowy wyrazów polega na opuszczaniu lub przestawianiu głosek lub -

Ponadto w mowie dziecka występują:
• kontaminacje, czyli tworzenie nowych wyrazów ze skrzyżowania dwóch różnych wyrazów (np., dlaczego + czemu = dlaczemu);
• reduplikacje (powtórzenia) sylab końcowych lub akcentowanych •(np. kaczka - kaka);
• asymilacje (upodobnienia) (np. babka - papka, król - krór);
• augmentatywa, czyli specyficzne zgrubienia wyrazów
(np. jabłko - jabucho, placek - plakol, łyżka - łyga, łóżko - łógo);
• występowanie sylab początkowych w znaczeniu całego wyrazu
(np. kaczka - ka);
• zniekształcanie wyrazów - neologizmy dziecięce, tzw. nowotwory językowe (np. siekiera - rąba, żelazko - prasowalnik);
Przy opóźnionym rozwoju mowy częstym zjawiskiem jest tzw. "bałagan fonetyczny", czyli nieregularność substytuowania głosek oraz zjawisko "rozmywania głosek", czyli brak wyrazistości artykulacyjnej dźwięku. Opóźnionemu rozwojowi mowy towarzyszy często agramatyzm oraz zubożenie kategorii wypowiedzi zdaniowej w postaci istniejących równoważników zdań lub zdań prostych. Dzieci z opóźnionym rozwojem mowy mają słabą pamięć słuchową, wykazują trudności w samodzielnym opowiadaniu uwzględniającym kolejność wydarzeń oraz związki przyczynowo - skutkowe. Przejawiają trudności z nauką wierszy. Przy powtarzaniu zdań i krótkich wierszyków zaburzeniu ulega szyk wyrazów w zdaniu i ich formy gramatyczne. Występują problemy z podziałem zdania na wyrazy i problemy z głoskowaniem.

Zaburzenie występujące bardzo często i mające rozległe konsekwencje dydaktyczne w postaci trudności w czytaniu, pisaniu i opanowywaniu materiału programowego.
Występuje wówczas, gdy mowa dziecka (czynność mówienia lub/i rozumienia) wykształca się później niż u rówieśników.
Zagadnienie opóźnionego rozwoju mowy obejmuje swym zakresem także proste opóźnienie rozwoju mowy. Jest to znacznie wolniejszy rozwój mowy, zachowujący jednak wszystkie przewidziane elementy rozwojowe. Nie stwierdza się przy nim zmian anatomiczno-fizjologicznych.

9. Pojęcie metody diagnozowania.

Jest to sposób rozpoznawania cech, zachowań i własności rozwojowych oraz czynników wpływających na rozwój. Jest to zbieranie materiału diagnostycznego, który pozwoli na rozpoznawanie deficytów i czynników wpływających na zachowanie.
Z definicji tej jasno wynika, że mamy do czynienia z dwiema podstawowymi czynnościami diagnostycznymi, a są to:
1. zebranie w odpowiedni sposób danych, które wymagają interpretacji
2. określenia na ich podstawie badanego stanu rzeczy

10. Klasyfikacja metod diagnozowania czynników środowiskowych.

1. Wywiad środowiskowy (rozpracowanie pytań, na które odpowiedzi udziela rodzic (często kłamstwa))

2. Wywiad sytuacyjny (składa się z 2 lub 3 etapów, w określonej sytuacji. 1 sytuacja spontaniczna – przypadkowe spotkanie rodzica, rozmowa na temat dnia codziennego, przejście do pozytywnej sylwetki ucznia, propozycja spotkania w celu omówienia działań zapobiegających dalszym problemom ucznia. 2 przygotowanie pytań do rodzica. 3 jeśli dwa wcześniejsze spotkania nie powiodą się proponujemy trzecie spotkania. Tą metodą nie da się dotrzeć do rodzin patologicznych.)

3. Metoda projekcyjna (metoda projektowania i uzewnętrzniania danego zdarzenia, względnie przeżyć, analiza rysunku)

4. Dialog z dzieckiem (rozmowa, w trakcie której następuje wymiana myśli, kontakt intelektualny i emocjonalny między uczestnikami, rozumienie partnera, wczuwanie sieę w jego świat. Nie dopuszcza się do zadawania pytań wcześniej przygotowanych przez nauczyciela, nie ma miejsca na pytanie-odpowiedź, polega na rozmowie dotyczącej określonego tematu)

5. Testy wypełniane przez dziecko

11. Metoda projekcyjna, jej znaczenie i sposoby wykorzystania.

Rysunek - jako badawcza metoda projekcyjna - jest stosowany przede wszystkim

w pracy z dziećmi, w celu uzyskania wglądu w wewnętrzne konflikty dziecka, jego obawy, sposób spostrzegania siebie i innych, charakter interakcji z członkami rodziny, jak również

w celu generowania hipotez ukierunkowujących dalszą diagnozę.

Rysunki dziecka lepiej niż inne techniki graficzne, umożliwiają uchwycić istotę badanego problemu. Interpretacji rysunków można dokonywać w aspekcie: sprawności graficznej, struktury formalnej i treści. Na podstawie rysunku widzimy:

• więź emocjonalną w rodzinie

• stopień zaspokojenia potrzeb psychicznych

• postawy rodzicielskie rodziców

• stosowanie metod wychowawczych

• czy dziecko jest np. molestowane

• rysunek ułatwia dotarcie do sfery bardziej osobistej, niejednokrotnie chronionej przez dziecko, pozwalają na ogólną ocenę stanu emocjonalnego dziecka, ocenę dojrzałości umysłowej

• badani nie mają świadomości celu badania

• rysunek jest źródłem informacjo o osobie rysującej

We wszystkich testach rysunkowych interpretacja projekcyjna opiera się na analizie czterech aspektów rysunku:

- lokalizacji rysunku w przestrzeni kartki oraz relacji między jego elementami (członkami rodziny, domem, drzewem i człowiekiem);

- charakterystyki postaci lub obiektów (ich wielkości, proporcji, kompletności, elementów itp.);

- sposobu rysowania ( np. wysiłku wkładanego w rysowanie, sekwencji rysowania, zachowań towarzyszących);

- symboli i znaków ( mogą być materiałem pomocniczym).

Metoda projekcyjna uzupełnia inne metody badawcze

-pozwala zaznajomić się z sytuacją rodzinną dziecka

- następnie powinna odbyć się rozmowa na temat rodziny z dzieckiem, opiekunem

-nauczyciel powinien opisywać, zapisywać zachowania dziecka

12. Pojęcie dialogu i jego znaczenie w rozpoznawaniu czynników środowiskowych.

Według Wincentego Okonia:

Wywiad jest to ukierunkowana rozmowa, której celem jest zebranie informacji od dobranych odpowiednio osób. Zadaniem osoby prowadzącej wywiad jest usuwanie czynników deformujących wypowiedzi i takie stawianie pytań, aby zachowując pozór zwykłej rozmowy, uzyskać możliwie dokładne informacje i opinie.

Wyróżniamy 2 rodzaje wywiadów:

1. Wywiad środowiskowy

2. Wywiad sytuacyjny

Wywiad środowiskowy – rozpracowane pytania; odpowiedzi udziela rodzic. Taki wywiad jest nie obiektywny, ludzie często nie mówią prawdy.

Wywiad sytuacyjny – polega na dialogu w określonej sytuacji; dialog jest to wymiana myśli, pełna rozmowa (nie ma pytanie odpowiedz itd., musi być naturalna rozmowa!); składa się z 2 lub 3 etapów.

• 1 etap – sytuacja spontaniczna – poszukiwanie okazji spotkania z rodzicem poza szkołą, np. autobus, sklep. Przy spotkaniu rozmowa o sprawach codziennych, nie o dziecku, w pewnym momencie nauczyciel przedstawia cos pozytywnego o uczniu, następnie przewidzenie, że uczeń „może mieć” trudności (mimo że wiemy, że już je ma). Zaproponowanie spotkania, aby o tym porozmawiać (ale nie w szkole, może być kawiarnia)

• 2 etap – rozmowa w sytuacji celowo zaplanowanej – umówienie się na spotkanie z rodzicem, najlepiej poza szkołą. Nauczyciel musi być przygotowany do rozmowy, wiedzieć jakie trudności, deficyty przejawia uczeń, (nie może mieć pytań na kartce, ani robić notatek!). To jest rozmowa poprzez którą sondujemy. Nie możemy proponować/szukać rozwiązania problemu

• 3 etap – przechodzimy to niego, gdy w 2 etapie nie uzyskamy odpowiedniej ilości wiadomości, przebiega tak jak etap 2

Wywiadu sytuacyjnego nie można przeprowadzać w rodzinie patologicznej

13. Testy, ich rodzaje i wykorzystanie.

1. testy standaryzowane - Testy poddawane standaryzacji. Pełna standaryzacja to wielokrotne sprawdzanie testu na specjalnie dobranych, reprezentatywnych (i dużych) grupach uczniów z różnych szkół i środowisk, nauczanych przez różnych nauczycieli, a następnie analiza statystyczna, obliczenia i wielokrotne korekty. W wyniku standaryzacji następuje ulepszenie testu (lub pojedynczych zadań) w oparciu o analizę wyników próbnego zastosowania, a także na podstawie recenzji. Standaryzacja ma na celu zapewnienie tego, że zadania testowe będą w taki sam sposób rozumiane i w takim samym (czy bardzo zbliżonym) stopniu trudne dla uczniów w różnych szkołach, nauczanych przez różnych nauczycieli, a system przeliczenia punktów na oceny pozwoli na porównywalne i powtarzalne ocenianie badanych kompetencji uczniów. Opis hasła dotyczy interpretacji wyników egzaminów zewnętrznych.

2.testy nieformalne - są to testy osiągnięć szkolnych nie poddane standaryzacji.

3.test niedokończonych zdań – pół-ustrukturyzowany test projekcyjny, w którym zadaniem osoby badanej jest dokończenie wcześniej przygotowanych zdań. Następnie uzyskane w ten sposób dane są analizowane jakościowo i ilościowo. Treści ujawnione w teście mogą się stać tematem do pogłębionej dyskusji z pacjentem, mogą być też potraktowane jako projekcja nieświadomych treści^.

Funkcjonuje kilka testów zdań niedokończonych, każdy z nich ma swój odrębny podręcznik i reguły interpretacji. Najczęściej poleca się badanemu udzielić odpowiedzi, która pierwsza przychodzi mu na myśl.

Początkowo testy te było stosowane do pomiaru inteligencji i zdolności poznawczych, obecnie są traktowane jako test osobowości pozwalający uzyskać wgląd w nastawienie do i poglądy na temat siebie i świata prezentowane przez osobę badaną testem.

Psychologowi/pedagogowi posługującemu się tą metodą poleca się rozważenie kilku cech poszczególnych odmian testu zdań niedokończonych przed dokonaniem wyboru konkretnego narzędzia^[2]:

1. struktura testu i sposób jego podania (długość, fakt czy test jest ustny czy pisemny)

2. instrukcja (formuła polecenia dla osoby badanej)

3. populacja uczestników (dla jakiego typu klienta/ pacjenta stworzono test?)

4. czy test utworzono dla celów badawczych czy pracy klinicznej?

5. teoria osobowości w której paradygmacie zakorzeniony jest test

6. zawartość zdań (ilość zdań pozytywnych, negatywnych i neutralnych)

7. sposób sformułowania początków zdań

8. zasady punktowania

9. metody interpretacji

10. walidacja testu

14. Rodzaje metod rozpoznawania zaniedbań i deficytów u uczniów.

Metody diagnozowania w pedagogice:

• obserwacja – może być: standaryzowana, niestandaryzowana, jawna, ukryta

• analiza dokumentów i treści – zwracamy uwagę na stronę genetyczną; badania lekarskie

• ankieta

• wywiad – indywidualny, zbiorowy, skategoryzowany, nieskategoryzowany, kierowany

• projekcja

• sondaż diagnostyczny – sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych, o opiniach, poglądach wybranych zbiorowości
  
  
  Metody dzielimy na 2 grupy:
  

  1. met. które służą do rozpoznawania czynników środowiskowych , rozwojowych-tutaj zaliczamy:
     wywiad sytuacyjny, met. projekcyjna, dialog,
     analiza dokumentów ucznia/ dziecka, testy

  2. met. poznawania ucznia czy dziecka-tutaj zaliczamy:
     obserwacja, analiza wytworów, dialog, testy

15. Metoda obserwacji – rodzaje i znaczenie.

Obserwacja- spostrzeganie cech zachowań indywidualnego przypadku w określonej sytuacji.

• Obserwacja to zamierzone, planowe i selektywne spostrzeganie, opisywanie zachowania człowieka a następnie jego interpretacja (ocena i/lub wyjaśnienie). 

• obserwacja jest szczególnego rodzaju spostrzeganiem, czyli formą poznania zmysłowego;

• w sensie ścisłym obserwować możemy tylko to, co widzimy i słyszymy;

• ocena i wyjaśnianie spostrzeżeń jest drugim i odrębnym etapem obserwacji;

• zamierzony charakter obserwacji psychologicznej określa jej intencjonalność, czyli celowość;

• podstawowym celem obserwacji jest najpierw poznanie badanego zachowania (cel teoretyczny), a następnie sformułowanie postulatów praktycznych, gdy mamy dostateczną ilość danych zmysłowych (spostrzeżeń);

• w przeciwieństwie do potocznego spostrzegania obserwację psychologiczną należy zaplanować;

• selektywność spostrzegania dotyczy koncentracji na konkretnym rodzaju zachowania określonym, jako jej przedmiot.

Rodzaje obserwacji:

- obserwacja ukryta – dziecko nie powinno wiedzieć o tym, ze jest obserwowane ponieważ z psychologicznego punktu widzenia człowiek zmienia swoje zachowanie gdy wie ze jest obserwowany.

-obserwacja wstępna (całościowa)- pierwsze zetknięcie się z diagnozą ucznia, uświadomienie w jakim kierunku powinnam prowadzić kolejne obserwacje. Nie można diagnozować na podstawie jednej obserwacji wstępnej (musimy mieć 3-4 obserwacje wstępne przeprowadzone w różnych sytuacjach)

- obserwacja ukierunkowana (celowa) – ukierunkowana na dany problem u danego dziecka

Cechy dobrej obserwacji:

-rzetelność,

-adekwatna do danej sytuacji,

-pełna i rozwinięta,

-ujmuje fakty,

-nie można używać słów wskazujących na deficyt,

16. Analiza i interpretacja materiału obserwacyjnego.

Jeżeli chcemy na podstawie metody obserwacji rozpoznać deficyt musimy wykonać dwie obserwacje:

- obserwacja wstępna (od 4 do 5 lat takich obserwacji)

- obserwacja ukierunkowana (od 4 do 5 takich obserwacji)

Wykonujemy analizę i interpretacje na podstawie przedstawionych zachować w obserwacji, które mogą wskazywać na taki lub inny deficyt.

Na podstawie podobnych zachować w obserwacji wstępnej i ukierunkowanej mamy prawo wyciągnąć wnioski, że w dziecka występuję taki lub inny deficyt.

17. Rejestrowanie zachowań ucznia.

Trzy podstawowe typy danych gromadzonych podczas rejestrowania zachowań:

• częstotliwość: liczba wystąpień zachowania (w jednostce czasu albo podczas

określonego czasu trwania obserwacji). Częstotliwość jest odpowiednią

miarą, jeżeli można wyraźnie wyróżnić początek i koniec jakiegoś zachowania

(zdarzenia). Jest to także miara łatwa do rejestrowania i interpretacji.

• - czas trwania: czas, jaki upłynął od rozpoczęcia do zakończenia danego

zachowania (zdarzenia)

• - wielkość: natężenie, stopień, rozmiar;

To, jakie dane będziemy rejestrować podczas obserwacji, zależy od:

- rodzaju mierzonych właściwości

- ich znaczenia dla celu wychowania

- możliwości technicznych podczas obserwacji.

Techniki obserwacji:

• Obserwacja ciągła (dzienniczków obserwacyjnych) –rejestrowanie zdarzeń czy zjawisk w ich naturalnym następstwie czasowym i to na przestrzeni długiego możliwie okresu czasu. Obserwacja prowadzona przez dłuższy czas za pomocą tzw. dzienniczków obserwacyjnych (metoda otwarta); Przestrzegana tu zasada selektywnego gromadzenia materiału polega jedynie na rejestrowaniu coraz to nowych zdarzeń, pojawiających się sukcesywnie w życiu ucznia.

• Obserwacja fotograficzna – dotyczy całokształtu zachowania się dziecka oraz sytuacji w jakich ono występuje, bez dokonywania wstępnej selekcji danych poddanych obserwacji. Cechuje się fotograficzną szczegółowością, a jej długość wyznaczana jest zazwyczaj czasem trwania lekcji. Technika ta polega na zaplanowanym i ciągłym rejestrowaniu zachowania (zjawiska) w ustalonych warunkach i czasie;

• Próbki zdarzeń – uwaga obserwatora skupiona jest tu na rejestrowaniu określonych zdarzeń, sytuacji, w których mają miejsce interesujące badacza typy zachowań, występujące w serii; jest metodą obserwacji dotyczącej tylko i wy-łącznie jednej grupy zdarzeń, które rejestruje się w całym bogactwie ich przejawów.

• Próbki czasowe – całość okresu obserwacji podzielona jest na odcinki według klucza. Są to zazwyczaj krótkie odcinki czasowe. Zaprogramowana pozwala na rejestrowanie określonych zjawisk w niedługich jednostkach (próbkach), np. co godzinę, co pięć minut

• Ocena cech – obserwator posługuje się baterią skal opisujących różne zachowania się jednostki, wedle których ocenia ją w różnych warunkach życiowych.

Dziennik obserwacji	Obserwacja fotograficzna	Obserwacja próbek czasowych	Obserwacja próbek zdarzeń	Obserwacja sytuacyjna
Rejestrowanie ciągłe zachowań, rejestrowanie pewnych zjawisk	Rejestrowanie ciągłe	Rejestrowanie w odcinkach czasowych	Oczekiwanie na pojawienie się zachowań	Rejestrowania wywołanych zachowań
Czas obserwacji wyznacza obserwator tzn. moment rozpoczęcia i czas trwania obserwacji	Czas obserwacji wyznacza obserwator tzn. moment rozpoczęcia i czas trwania obserwacji	Czas obserwacji wyznacza obserwator tzn. moment rozpoczęcia i czas trwania obserwacji	Czas obserwacji wyznacza sytuacja	Czas obserwacji wyznacza sytuacja bądź obserwator
Rejestrowanie zachowań językiem potocznym	Rejestrowanie zachowań językiem potocznym, stosowanie symboli	Rejestrowanie zachowań według opracowanych kategorii, bądź językiem potocznym	Rejestrowanie zachowań będących funkcją sytuacji językiem potocznym	Rejestrowanie wszystkich zachowań językiem potocznym
Rejestrowanie zachowań charakterystycznych, zasadniczych	Rejestrowanie zachowań zasadniczych oraz szczegółów ubocznych	Rejestrowanie zachowań zasadniczych	Rejestrowanie zachowań będących funkcją sytuacji	Rejestrowanie wszystkich zachowań pojawiających się w sytuacji

18. Analiza wytworów ucznia – rodzaje wytworów, znaczenie w rozpoznawaniu deficytów.

Analiza wytworów to sposób badania, którego podstawę stanowi wytwór będący bezpośrednim rezultatem wykonywanego działania.

Analiza wytworów dziecka/ucznia:

- rozwój oparty na działaniu, na doświadczaniu

- analiza wytworów dziecka

Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym opierają swój rozwój na działaniu, w efekcie którym powstają pewne wytwory.

3 RODZAJE WYTWORÓW:

1. Wytwory konstrukcyjno-plastyczne:

- budowanie budowli

- układanie puzzli

- budowanie elementów z klocków lego

- rysunki

Oceniamy stopień rozwoju manualnego, wyobraźni, estetyki, doprowadzanie pracy do końca. Przy rysunku dowolnym chcemy dowiedzieć się:

1) o etapie rozwoju twórczości rysunkowej

2) jaki jest zakres wiedzy i zainteresowania,

3) czy występują tzw. problemy w rozwoju sprawności manualnej

4) jakie kolory stosuje

5) jakie są ruchy,

6) czy występują zaburzenia tonusu mięśniowego

Dodatkowo przy rysunku postaci ludzkiej sprawdzamy czy jest on wzbogacony czy ubogi

2. Wytwory pisemne:

- wypracowania, twórczość poetycka

- pisanie ze słuchu i z pamięci, dyktanda

- prowadzone zeszyty, ćwiczenia

3. Wytwory techniczne

-konstruowane przedmioty przestrzenne z różnych tworzyw

Patrzymy na:

-kompozycję pracy

-inwencję twórcza ucznia

-staranność i estetykę

-zaangażowanie ucznia w procesie tworzenia

19. Testy w rozpoznawaniu deficytów.

1. test dojrzałości szkolnej

2. testy sprawdzające cechy charakteru (nas to nie dotyczy)

3. test Frostig

4. testy Anny Brzezińskiej

Test dojrzałości szkolnej –

Problem dojrzałości szkolnej nasuwa szereg wątpliwości i trudności, zarówno teoretycznych, jak i praktycznych. W literaturze jest zdefiniowany w następujący sposób: „Dojrzałość szkolna jest to taki poziom rozwoju, którego osiągnięcie umożliwia dziecku sprostanie wymaganiom szkoły i skuteczne przyswajanie wiedzy przekazywanej w szkole". Dojrzałość szkolna według Okonia to: „Osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowaniu treści programowych klasy pierwszej". B. Wilgocka-Oko uważa, że przy definiowaniu pojęcia dojrzałości szkolnej, jak i przy określaniu jej stopnia istotne są dwa momenty: - właściwości rozwoju dziecka i wymagania szkoły. „Odpowiedni rozwój psychiczny jest najogólniejszym warunkiem osiągnięcia dojrzałości szkolnej, a powodzenie szkolne dziecka, czyli możliwość sprostania wymaganiom szkoły - jednym ze wskaźników tej dojrzałości". Czynniki środowiskowe i opieka wychowawcza dziecka w wieku przedszkolnym są bardzo ważne, gdyż od nich zależy poziom rozwoju dziecka określony jako dojrzałość szkolna, a ostatnio coraz częściej używane określenie „przygotowanie dziecka do nauki szkolnej". Przygotowane testy pomogą częściowo ustalić poziom rozwoju dzieci 6-letnich, które należałoby wprowadzać w miesiącu maj-czerwiec. Po dokładnej ewaluacji testy można modernizować w zależności od słabych i mocnych stron, które wyszły podczas badań.

Zakres badanej umiejętności

Poprzez wprowadzenie testów dojrzałości szkolnej będziemy starać się sprawdzić poziom zdobytych umiejętności dziecka:

głoskowania,

rozpoznawania samogłosek i spółgłosek,

odczytywania wyrazów z rozsypanki literowej,

rozpoznawania głosek na początku wyrazów,

rozpoznawania głosek na końcu wyrazu,

oceny zdarzeń wynikających z treści zdań,

dzielenia wyrazu na sylaby oraz przeliczania,

przeliczania liter w wyrazie oraz kształcenie znajomości pojęcia litera, sylaba,

oceny zdarzeń wynikających z treści zdań,

właściwego rozumowania znaczenia wyrazów,

rozpoznawania podstawowych kształtów,

rozpoznawania kierunku w prawo, w lewo,

właściwego kojarzenia cyfry z narysowanymi elementami,

właściwego stosowania znaków matematycznych,

dodawania i odejmowania w zakresie 10 w oparciu o konkrety,

rozpoznawania dni tygodnia,

rozpoznawanie i nazywanie por roku,

odwzorowywania figur,

rysowania szlaczków i utrzymywania się w wyznaczonej linii,

spostrzegawczości wzrokowej.

Punktacja

Za każde wykonane zadanie dziecko otrzymuje od 0 do 2 punktów. Każde dziecko może zdobyć maksymalnie 56 punkty. Zestawienie punktacji testu gotowości do nauki w szkole obliczono dzieląc maksymalną liczbę punktów przez trzy poziomy, co daje nam następującą klasyfikację:

poziom wysoki: 38-56 pkt.

poziom średni: 19-37 pkt.

poziom niski: 0-18 pkt

Tematyka zadań

Tematyka zadań w testach dojrzałości szkolnej dotyczy:

Analiza i synteza słuchowa wyrazów

wyróżnianie samogłosek i spółgłosek,

wyróżnienie głosek w nagłosie i wygłosie.

Przygotowanie do czytania

myślenie logiczne,

ustalanie kolejności zdarzeń,

właściwe rozumowanie znaczenia wyrazów,

ciche czytanie.

Kształtowanie pojęć matematycznych

orientacja w przestrzeni - rozpoznawanie kierunku: w prawo, w lewo

rozpoznawanie figur geometrycznych

łączenie zbioru z liczbą

porównywanie cyfr i znajomość znaków matematycznych

dodawanie i odejmowanie w zakresie 10

pory roku i dni tygodnia orientowanie się w czasie

Przygotowanie do pisania

szlaczki literopodobne

odwzorowywanie

wyszukiwanie różnic

Co będziemy oceniać w zadaniach?

W zadaniach będziemy oceniać stopień opanowania wiedzy z zakresu dziecka 6-letniego, jego przygotowanie do podjęcia nauki w szkole, czyli osiągnięcie dojrzałości szkolnej dotyczącej poszczególnej tematyki zadań. W tym celu został przygotowany test gotowości szkolnej, badający dojrzałość, umysłową i społeczną.

Dojrzałość fizyczną, również tak ważną, będziemy badać na podstawie zebranych informacji z nowego arkusza obserwacyjnego. Osiągane przez dzieci wyniki będziemy oceniać w skali od 0 do 2 punktów, zgodnie z przyjętym kryterium oceny. W efekcie uzyskana przez dziecko ilość punktów ze wszystkich testów daje możliwość oceny gotowości do podjęcia nauki na trzech poziomach: wysokim, średnim, niskim. Przygotowany zestaw testów nie jest z pewnością doskonały. Daje jednak informację, zwłaszcza nauczycielowi w klasie I oraz rodzicom dzieci, na temat dalszych kierunków pracy związanej z korygowaniem wykrytych braków rozwojowych.

Testy mogą być modyfikowane przez nauczycieli korzystających z tego zestawu. 

Organizacja 

Dzieci rozwiązują test indywidualnie. Polecenia wykonania zadania czyta nauczyciel i wyjaśnia dziecku niezrozumiałe dla niego kwestie.

Rozwoju Percepcji Wzrokowej M. Frostig

Jest niewerbalnym, rysunkowym testem, który służy do oceny rozwoju percepcji wzrokowej: koordynacji wzrokowo-ruchowej, spostrzegania figury i tła, kształtu, położenia figur, stosunków przestrzennych. Przeznaczony do badania dzieci w wieku przedszkolnym i w pierwszych klasach szkoły podstawowej.

Wiek:

dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. (4-8 lat )

Procedura:

dzieci młodsze - badanie indywidualne, przeciętnie 30-45 minut; dzieci starsze - badanie grupowe, przeciętnie 60 minut

Użytkownicy testu:

psychologowie (wymagany dyplom studiów psychologicznych)

Zastosowanie: ocena poziomu percepcji wzrokowej i wiążącej się z nią dojrzałości szkolnej, diagnoza zaburzeń motorycznych u dzieci.

Uwaga! Do ćwiczeń z dziećmi wykazującymi deficyty w sferze analizatora wzrokowego służy program M. Frostig, D. Horne'a: Wzory i Obrazki. Program Rozwijający Percepcję Wzrokową