26. Wpływ oczekiwań na zachowania podmiotów gospodarczych. Hipoteza racjonalnych oczekiwań (LUKASA).

Przekonania dotyczące przyszłości wpływają na dzisiejsze zachowania. Przekonania takie z pewnością oddziałują na popyt konsumpcyjny i inwestycyjny. Planowanie i podejmowanie decyzji przez podmioty gospodarcze wymaga dokonania przewidywań, co do przyszłości. Ważne, aby się sprawdziły, aby błąd szacowania był jak najmniejszy. Zgodnie z hipotezą racjonalnych oczekiwań ludzie (przeciętnie biorąc) prawidłowo przewidują przyszłość. Ale w rzeczywistości mogą się wydarzyć rzeczy, których nie można przewidzieć. Dlatego oczekiwania nie zawsze są prawidłowe. Hipoteza racjonalnych oczekiwań utrzymuje, że ludzie potrafią wykorzystywać informacje, którymi dysponują dziś, i nie formułują prognoz, które okazały się już w oczywisty sposób fałszywe. Tylko zdarzenia naprawdę nie do przewidzenia powodują, że dzisiejsze prognozy mogą się nie spełnić. Niekiedy ludziom zdarza się przeszacować wpływ jakiegoś czynnika, czasami- nie doszacować. Jakakolwiek jednak systematyczna tendencja do błędu jednego lub drugiego rodzaju zostanie zauważona, co pozwoli skorygować podstawy formułowania oczekiwań i otrzymać – przeciętnie biorąc- prawidłowe prognozy.

Teoria racjonalnych oczekiwań to hipoteza ekonomiczna sformułowana w latach 70. dwudziestego wieku wobec niesprawdzającej się wtedy w problemach makroekonomicznych hipotezy oczekiwań adaptacyjnych. Została po raz pierwszy zaproponowana przez amerykańskiego ekonomistę Johna Mutha w 1961 roku[1] i rozpropagowana dzięki późniejszym pracom Roberta Lucasa, Thomasa Sargenta i Neila Wallace'a.

Teoria racjonalnych oczekiwań głosi, że podmioty gospodarcze podejmują swoje decyzje w oparciu o wszystkie dostępne informacje o aktualnych uwarunkowaniach ekonomicznych oraz o potencjalnych skutkach tych decyzji. Posiadają również umiejętność wyciągania wniosków ze zdarzeń w przeszłości, co pozwala im przewidywać możliwe scenariusze wydarzeń w przyszłości.

Twórcy tej teorii upatrywali niedopracowanie modelu Keynesa w potraktowaniu oczekiwań podmiotów gospodarczych jako wielkości egzogenicznych, czyli będących poza gospodarką. Powodowało to niepełny obraz gospodarki, gdzie widoczne są tylko konsekwencje zmian oczekiwań, a nie ich przyczyny. W opinii przedstawicieli szkoły racjonalnych oczekiwań polityka stabilizacyjna oparta na takim modelu prowadziła tylko do wzrostu inflacji.

Teoria racjonalnych oczekiwań podaje w wątpliwość skuteczność angażowania się polityki gospodarczej w dynamizowanie wzrostu gospodarczego, gdyż państwo nie ma wpływu na trwały wzrost zatrudnienia lub produktu. Twórcy tej teorii posuwają się w swoich poglądach jeszcze dalej - uważają, że przeciwdziałanie recesji i bezrobociu poprzez stosowanie aktywnej polityki finansowej nie przynosi efektów, a pojawienie się bezrobocia nie wynika z niedostatecznego popytu. Szkoła racjonalnych oczekiwań sugeruje, że państwo powinno dążyć do utrzymania stabilności cen oraz działać po podażowej stronie gospodarki, jednocześnie zastrzegając, że nie powinno to zachodzić przy użyciu bezpośrednich decyzji podmiotów rządowych, lecz dzięki wypracowanym regułom, do których podmioty gospodarcze będą miały zaufanie.

Szkoła racjonalnych oczekiwań tym różni się od monentaryzmu, że inaczej widzi rolę państwa w gospodarce, gdyż dopuszcza jego działania poprzez zarówno oddziaływanie na rynek pieniężny, jak również równoważenie budżetu, sterowanie wydatkami rządowymi i cele realnego kursu walutowego.

Krytycy tej teorii kwestionują racjonalne oczekiwania jako wiarygodny model zachowania przedsiębiorstw, twierdząc na podstawie badań empirycznych, że nie wszystkie podmioty zachowują się w pełni racjonalnie oraz że wiele z nich popełnia cyklicznie te same błędy. Wynika to z faktu, że podmioty na ogół w optymalny sposób wykorzystują tylko część dostępnych informacji. Zwraca się też uwagę na to, że nawet przy zachowaniu w pełni racjonalnym istnieje miejsce dla aktywnej roli polityki rządku, gdy cenowe i popytowe mechanizmy dostosowawcze nie zadziałają na czas.

29. Przedstaw skutki zmiany kursu walutowego na gospodarkę.

Kurs walutowy to cena waluty jednego kraju wyrażona w walucie innego kraju. Oznacza stosunek wymienny pomiędzy walutami dwóch krajów. Kurs walutowy jest dla gospodarki ceną strategiczną, bo wpływa na ceny importowanych surowców, kreuje strukturę cen w całej gospodarce. Wyraża też dynamikę i konkurencyjność danej gospodarki względem innych gospodarek. Zmiana kursu walutowego może być:

Aprecjacja to zjawisko polegające na umacnianiu się waluty krajowej.

Deprecjacja to spadek kursu waluty krajowej.

Obydwa zjawiska mają charakter rynkowy. Jeśli zmiany kursu są wynikiem decyzji administracyjnej władz walutowych wtedy mówimy odpowiednio o rewaluacji (wzrost kursu waluty krajowej) i dewaluacji (spadek).

Przykład wpływu zmiany kursu waluty na:

EKSPORTUJEMY MIEDŹ:

	Kurs	Wolumen eksportu	Cena w PLN	Cena w USD	Wartość w PLN	Wartość eksportu w USD
	2PLN/USD	100	10 PLN	5 $	1.000 zł	500$
2)deprecjacja	2,5PLN/USD	100	10 PLN	4 $	1.000 zł	400$
3) wzrost wolumenu	2,5PLN/USD	200	10 PLN	4 $	2.000 zł	800$
4)Aprecjacja	1:1	100	10 PLN	10 $	1.000 zł	1.000$
		30		10 $		300$

Ad. 2) Za 1 USD płacimy więcej zł. Deprecjacja kursu nie miała wpływu na cenę PLN. Deprecjacja waluty krajowej zmniejsza ceny dóbr eksportowanych (krajowych) wyrażonych w walucie zagranicznej, poprawia cenową konkurencyjność eksportu.

Ad. 3) W wymianie towarowej najważniejszym czynnikiem jest cena, oprócz jakości, nowoczesności itd. Skoro cena w USD spadła to wzrośnie popyt na miedź, więc wolumen eksportu wzrośnie. Deprecjacja kursu waluty powoduje wzrost wpływów w walutach obcych z tytułu eksportu. Jeżeli zwiększa się eksport, to zwiększa się też krajowa produkcja na eksport, wzrasta zatrudnienie w sektorze, co wpływa na wzrost dochodu narodowego.

Ad. 4) Waluta podlega aprecjacji (umocnieniu). Za 1 USD płacimy 1 PLN. Aprecjacja kursu waluty krajowej podnosi ceny dóbr krajowych wyrażonych w walucie zagranicznej, tym samym pogarsza cenową konkurencyjność eksportu. Krajowe towary są teraz za granicą dużo droższe, dlatego spadnie popyt. Powoduje to pogorszenie bilansu handlowego.

Ad. 5) Skoro popyt spadnie, to zakładamy, że sprzedamy teraz mniej tj. 30 TON. Tak więc aprecjacja powoduje zmniejszenie wpływów w walutach obcych. Spowoduje to spadek popytu, produkcji, zwiększenie bezrobocia. Zmusza do obniżki kosztów, eliminuje eksport najmniej efektywny.

IMPORTUJEMY SAMOLOTY:

	Kurs	Wolumen eksportu	Cena w PLN	Cena w USD	Wartość w PLN	Wartość eksportu w USD
	2PLN/USD	2	100 PLN	50 $	200 zł	100$
2)deprecjacja	2,5PLN/USD	2	125 PLN	50 $	150 zł	100$
3) spadek wolumenu	2,5PLN/USD	1	125 PLN	50 $	125 zł	50$
4)Aprecjacja	1:1	1	50 PLN	50 $	50 zł	50$
		4	50 PLN	50 $	200 zł	200$

Ad. 2) Deprecjacja kursu złotego do 2,5, spowoduje, że wzrośnie cena w PLN. Więc deprecjacja powoduje wzrost cen dóbr importowanych wyrażonych w walucie krajowej. Pogarsza cenową konkurencyjność dóbr. Są droższe. Jeśli rosną ceny dóbr importowanych, rosną ceny dóbr krajowych, więc nasila się inflacja w kraju.

Ad. 3) Spadnie popyt na import. W wyniku wzrostu cen w PLN kupimy już tylko 1 samolot, a nie 2. Powoduje to spadek wydatków w walutach obcych na import. Powoduje to poprawę salda bilansu handlowego. Jest to zjawisko korzystne, ale powoduje wzrost inflacji krajowej.

Ad. 4) Aprecjacja spowodowała spadek cen dóbr importowanych wyrażonych w walucie krajowej. Dobra importowane stają się coraz tańsze. Cena dóbr krajowych, która jest oparta na dobrach importowanych też spadnie. Zatem hamuje inflację wewnętrzną. Zwiększy się popyt na import.

Ad. 5) W wyniku spadku cen zwiększy się import. Zakładamy, że kupujemy 4 samoloty. Aprecjacja powoduje wzrost wydatków dewizowych w walutach obcych, bo rośnie popyt na dobra importowane, są niższe ceny w kraju. Ale powoduje to też spadek wpływów w walutach obcych. Pogarsza to saldo ilansu handlowego.

Deprecjacja, czy też dewaluacja (oficjalna obniżka kursu) poprawia saldo bilansu handlowego, i jeśli ten ma duży udział w bilansie płatniczym, to poprawia bilans płatniczy. Aprecjacja pogarsza saldo bilansu handlowego. Aprecjacja kursu szkodzi eksportowi, a zwiększa import. Ma też 1 ważną zaletę dla banku centralnego, tzn. hamuje wzrost cen importowanych i wzrost cen wewnętrznych (inflacja wewnętrzna). Dzięki aprecjacji (obecnie stosowanej w Polsce) można hamować inflację wewnętrzną. Jest ona, bowiem instrumentem polityki antyinflacyjnej. Tu jest ta sprzeczność bardzo trudna do rozwiązania dla NBP. Bo aprecjacja szkodzi eksportowi, bo obniża ceny w walutach zagranicznych i te nasze towary stają się coraz mniej konkurencyjne zagranicą (wyrażone w walutach obcych).

W Polsce mamy tzw. płynny kurs złotego, który podlega nieustannym zmianom pod wpływem mechanizmów rynkowych. Te wahania dochodzą nawet do kilku procent w ciągu dnia. Te zmiany nie powodują kryzysu walutowego, w dłuższej perspektywie one się jakość kompensują, ale jednak kierunek zmian kursu walutowego jest określony i jest to aprecjacja kursu złotego.

19. Wykorzystujące model AD-AS przedstaw reakcję gospodarki na szok podażowy

Szok podażowy odzwierciedlony jest w nagłej zmianie ogólnego poziomu cen. Wynika to z tego, że zmiana jednego (ale za to bardzo istotnego) czynnika kosztotwórczego pociąga za sobą zmianę innych komponentów konstytuujących koszty w całej gospodarce. W następstwie tego rośnie ogólny poziom kosztów w całej gospodarce, jak również i ceny. Przykładem takiego szoku może być nagły i wysoki wzrost cen kosztotwórczych czynników takich jak np. surowce energetyczny, płody rolne.

Szok potażowy (zwany również szokiem cenowym) przerzuca gospodarkę na inny poziom ceny. Przedstawia to poniższy rysunek.

Jak wiadomo krzywa AS to krzywa zagregowanej podaży, której nachylanie zależy od analizowanego okresu.

Okres krótki przedstawiają krzywe SAS1 i SAS2

Okres długi: krzywe LAS1 i LAS2 (płace i ceny są doskonale giętkie więc krzywa AS jest całkowicie nieelastyczna względem poziomu cen i tym samym jest to krzywa pionowa)

Nagły wzrost cen wyżek wspomnianych kosztotwórczych (cenotwórczych) komponentów powoduje przesunięcie krzywej łącznej podaży w lewo (SAS1 do SAS2 – okresie krótkim, lub LAS1 do LAS2 w okresie długim). Przesunięcie tej krzywej powoduje, że odpowiadający równowadze poziom produkcji, przy danej podaży pieniądza, obniża się z Y do Y2. Spada produkcja, a przywrócenie równowagi pomiędzy łącznym popytem i podażą (punkt E2) następuje poprzez wzrost poziomu cen z P1 do P2.

Skutkiem tego jest stagflacja, czyli inflacja (ogólny wzrost poziomu cen i spadek wartości pieniądza) połączona z recesją. Jeśli nie zadziałają siły przeciwstawne do tych, które wywołały powyższy stan recesja będzie się nadal utrzymywała bardzo długo.

Powrót do równowagi (znowu E1) – może odbyć się poprzez spadek kosztów (kosztów produkcji poprzez wprowadzanie innowacji technologicznych) i spadek cen (wywołany presją bezrobocia, które wzrosło na skutek inflacji). Ceny drogą obniżki kosztów ulegają obniżeniu ( z P2 do P1) i towarzyszy temu automatyczny, stopniowy wzrost podaży. Wreszcie gospodarka powraca do stanu równowagi (E1). Powrót do równowagi dokonał się więc kosztem recesji, której skala i czas trwania zależały od wielkości i tempa wzrostu cen (czynników kosztotworczych).

W literaturze podaje się również przykłady tzw. korzystnego wstrząsu podażowego, gdzie krzywa zagregowanej podaży przesuwa się w prawo (duży spadek cen np. ropy na rynkach światowych, lub np. wprowadzenie nowych technologii).Powoduje to wzrost produkcji i spadek poziomu cen. Sytuacja taka zdarza się jednak niezwykle rzadko.

27. TEORIA KOSZTÓW KOMPARATYWNYCH

David Ricardo (1772-1823) - przedstawiciel klasycznej szkoły ekonomii, twórca teorii kosztów komparatywnych


Do czasów D.Ricardo panował pogląd, że przesłanką międzynarodowego podziału pracy są różnice w absolutnych kosztach wytwarzania.
Ricardo dowiódł, że nie jest to warunek konieczny opłacalnej wymiany handlowej - korzyści z handlu zagranicznego pojawiają się, gdy istnieją różnice w kosztach względnych (inaczej gdy istnieją różnice w kosztach alternatywnych). Tzw. przewaga komparatywna pozwala czerpać korzyści z międzynarodowej wymiany towarów również krajom znajdującym się na niższym poziomie rozwoju gospodarczego.



D. Ricardo posłużył się hipotetycznym przykładem Anglii i Portugalii

Założenia:
• Zarówno Anglia jak i Portugalia dysponują jednakowymi zasobami pracy = 900.

• Kraje te produkują dwa dobra: sukno i wino.

• Anglia produkuje przy niższych kosztach jednostkowych zarówno sukno i wino, ale relacje względne jednostkowych nakładów dla tych krajach są różne:

• w przypadku sukna: 3 : 2 (Anglia produkuje sukno 1,5 raza taniej niż Portugalia)
• w przypadku wina: 15 : 3 (Anglia produkuje wino 3 razy taniej niż Portugalia)

Oznacza to, że różnią się także koszty alternatywne obu dóbr w tych krajach.

Koszt alternatywny dobra a - koszt utraconych możliwości, oznacza ilość innych dóbr, z których trzeba zrezygnować, aby wyprodukować dodatkową jednostkę dobra a

W Anglii: koszt alternatywny jednostki sukna = 5:2 = 2,5 jednostki wina
W Portugalii: koszt alternatywny jednostki sukna = 15:3 = 5 jednostek wina


Produkcja i koszty przed rozpoczęciem wymiany handlowej


Kraj Łączne nakłady na produkcję Nakłady jednostkowe na produkcję Wielkość wytwarzanej produkcji
sukno wina sukno wina sukno wina
Anglia 600 300 5 2 120 150
Portugalia 600 300 15 3 40 100
Razem 1200 600 - - 160 250


Zgodnie z zasadą przewagi komparatywnej, kraje wytwarzają i eksportują te dobra, których względne jednostkowe koszty produkcji są niższe niż w innych krajach.

Ponieważ Anglia produkuje sukno względnie taniej nią wino, powinna specjalizować się w produkcji sukna i ten towar eksportować. Analogicznie, Portugalia powinna specjalizować się w produkcji wina.


Produkcja i koszty po rozpoczęciu wymiany handlowej


Kraj Łączne nakłady na produkcję Nakłady jednostkowe na produkcję Wielkość wytwarzanej produkcji
sukno wina sukno wina sukno wina
Anglia 900 - 5 - 180 -
Portugalia - 900 - 3 - 300
Razem 1200 600 - - 180 300

Łączne korzyści z nawiązania wymiany handlowej znajdują swój wymiar we wzroście produkcji wytwarzanej przez oba kraje (dotyczy to zarówno sukna jak i wina).

Podział korzyści między oba kraje zależy od relacji wymiennej, po jakiej dokonana zostanie transakcja handlowa między krajami.