Prawo prywatne międzynarodowe (Volodymyr Kossak)

1. Przedmiot i system prawa prywatnego międzynarodowego.

a) Przedmiot prawa prywatnego międzynarodowego.

Chodzi tutaj o stosunki o charakterze prywatnym: prawo cywilne (niektóre stany prawne, w których jest element obcy, będą przedmiotem prawa prywatnego międzynarodowego), prawo handlowe (niektóre przepisy też są przedmiotem prawa prywatnego międzynarodowego), prawo pracy (które jest stosunkiem prywatnym np. Polak pracujący w Anglii), prawo rodzinne (chodzi tutaj o instytucje regulujące np. wiek uprawniający do wstąpienia w związek małżeński, płeć; małżeństwa zawierane za granicą). Prawo prywatne między narodowe jest podobne do publicznego prawa międzynarodowego z tym, że podmiotami są osoby fizyczne i osoby prawne.

b) Rodzaje elementu obcego.

Element obcy może wystąpić w trzech rodzajach:

• Kiedy uczestnikiem stosunku prawnego jest obywatel innego państwa lub bezpaństwowiec; osoby prawne powinny mieć siedziby na obszarze różnych państw;

• Kiedy przedmiot tego stosunku znajduje się na obszarze państwa obcego np. masa spadkowa;

• Kiedy podstawa prawna tego stosunku miała miejsce poza granicami Polski np. szkoda, delikt.

Aby ustalić, czy dany stosunek jest przedmiotem prawa prywatnego międzynarodowego należy ustalić treść tego stosunku oraz związek z elementem obcym. Wystarczający jest związek z jednym rodzajem.

c) System prawa prywatnego międzynarodowego.

Według tradycyjnego systemu, prawo prywatne międzynarodowe ma dwie części:

1. Część ogólna – obejmuje pytania ogólnego charakteru: jakie stosunki są przedmiotem tego prawa, pojęcie i rodzaje elementu obcego, metody regulacji stosunków, status prawny uczestników tych stosunków, regulacja tych stosunków za pomocą źródeł prawa, normy kolizyjne, unifikacja norm kolizyjnych;

2. Część szczegółowa – do niej zaliczamy: prawo własności w prawie prywatnym międzynarodowym, prawo kontraktu, pytania dotyczące przewozu międzynarodowego, prawo deliktów, międzynarodową ochronę własności intelektualnej, prawo spadków, stosunki pracy w ramach prawa prywatnego międzynarodowego, stosunki prawno rodzinne. Oprócz instytucji prawa materialnego w prawie prywatnym międzynarodowym istnieje także dziedzina procesowa, która także zaliczana jest do części szczegółowej prawa prywatnego międzynarodowego (postanowienia sądów i wykonywanie ich).

Źródła prawa prywatnego międzynarodowego

1. Prawo wewnętrzne jako źródło prawa prywatnego międzynarodowego

Wszystkie stosunki prawne będące przedmiotem p.p.m. regulowane są przez normy prawne. Gdyby sklasyfikować kodyfikację prawa wewnętrznego, wyodrębniłyby się trzy grupy państw:

a) w których prawo prywatne międzynarodowe jest skodyfikowane- należy rozumieć, że w tych państwach istnieją ustawy prawo prywatne międzynarodowe. Do tej grupy zaliczamy:

1. Austria- ustawa z 15 czerwca 1978 r. Ta ustawa przewiduje przepisy ogólne p.p.m. i normy kolizyjne w zakresie prawa własności, ograniczonych praw rzeczowych, prawa zobowiązań, prawa spadkowego, stosunków pracy, prawa rodzinnego, przewiduje możność stosowania prawa obcego, umów międzynarodowych, status prawny obywateli obcych, bezpaństwowców oraz osób prawnych

2. Węgry- 1979 r. Ta ustawa przewiduje przepisy ogólne p.p.m., status prawny podmiotów p.p.m., normy kolizyjne w zakresie prawa własności i ograniczonych praw rzeczowych, prawa zobowiązań, prawa spadkowego, stosunków pracy, stosunku deliktowego, prawa rodzinnego, przepisy w zakresie czynności prawnych, ostatni rozdział to prawo procesowe(szczegóły postępowania cywilnego z udziałem podmiotów p.p.m.)

3. Turcja- ustawa z dnia 20 maja 1982 r. Ustawa jest podzielona na 2 części: pierwsza część obejmuje: przepisy prawa materialnego, czyli status prawny podmiotów, prawo własności, prawo spadkowe, stosunki rodzinne, delikty, czynności umów międzynarodowych, druga część przewiduje przepisy o postępowaniu cywilnym z udziałem osób obcych oraz dotyczące kompetencji sądu, a także uznania i wykonywania orzeczeń sądów zagranicznych na obszarze Turcji

4. Niemcy- ustawa z 1986 r. Ta ustawa obejmuje normy kolizyjne dotyczące przepisów ogólnych stosowania prawa obcego, statusu prawnego podmiotów obcych, stosowania umów międzynarodowych, prawa własności i innych praw rzeczowych, czynności prawnych, deliktów, zobowiązań, stosunków spadkowych, rodzinnych i stosunków pracy

5. Szwajcaria- 1987 r. Ta ustawa obejmuje przepisy ogólne dotyczące zakresu stosowania prawa obcego, stosowania umów międzynarodowych, statusu prawnego podmiotów prawa międzynarodowego, prawa własności i innych praw rzeczowych, czynności prawnych, deliktów, prawa pracy i stosunków rodzinnych i spadkowych

6. Ukraina- ustawa uchwalona 23 czerwca 2005r. a weszła w życie 1 września(listopada) 2005 r. Jest to ustawa bardzo detalizowana; obejmuje przepisy ogólne: zakres regulacji źródła tego prawa oraz czynności umów międzynarodowych, następne rozdziały poświęcone są: prawa własności i innych praw rzeczowych, prawo zobowiązań, deliktów, stosunków spadkowych i rodzinnych oraz ochronie własności intelektualnej, zaś ostatni rozdział obejmuje: szczegóły postępowania z udziałem podmiotów p.p.m. (uznanie i wykonywanie orzeczeń sądów obcych); przepisy końcowe.

7. Polska – ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. a weszła w życie 1 lipca1966 r. a znowelizowana w 2011 r. Obejmuje przepisy części ogólnej: czynności umów międzynarodowych, stosowania prawa obcego, status prawny podmiotów p.p.m.; dużo uwagi poświęca prawu własności i innym prawom rzeczowym, czynnościom prawnym i deliktom, stosunkom rodzinnym, terminom przedawnienia, prawo spadkowe, normy kolizyjne w zakresie stosunku pracy i przepisy końcowe.

Ustawy o p.p.m. są uchwalone także w Czechach i Włoszech.

b) w których p.p.m. jest częściowo skodyfikowane – nie ma odrębnej ustawy ale przepisy znajdują się w innych aktach prawnych, np. kodeks cywilny. Do tych państw należy np. Rosja.

c) w których p.p.m. nie jest w ogóle skodyfikowane – są to kraje anglosaskie, USA.

2. Umowy międzynarodowe

Bardzo ważną rolę odgrywają umowy międzynarodowe, jak: dwustronne i wielostronne(konwencje). Gdyby je porównać to umowy dwustronne zawsze będą lex specialis w przeciwieństwie do konwencji. Aby obowiązywały, muszą być ratyfikowane. Mają one priorytet nad prawem wewnętrznym.

3. Prawo zwyczajowe

Z prawa cywilnego wiadomo, że zwyczaj jest również źródłem p.p.m., lecz jego rola nie jest duża, ponieważ aspekty stosunków cywilno-prawnych regulowane są zarówno przez prawo wewnętrzne jak i umowy międzynarodowe. Zwyczaj może być źródłem np. gdy strony włączają go do umowy. Sąd może kierować się zwyczajem, gdy jest luka prawna. Można go stosować także w przewozie morskim i handlu międzynarodowym.

4. Rola orzecznictwa w regulowaniu stosunków prywatnych międzynarodowych

Orzecznictwo sądowe w prawie nie pełni źródła co do zasady. Obligatoryjne do wykonania są wyroki Trybunału w Strasburgu oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W prawie wewnętrznym wykonaniu podlegają wyroki Sądu Najwyższego. W systemie kontynentalnym nie pełnią roli precedensu, zaś w państwach anglosaskich orzecznictwo jest źródłem prawa.

Podmioty prawa prywatnego międzynarodowego

1. Osoby fizyczne jako podmioty p.p.m.

Podmioty p.p.m. są takie same jak w pozostałych stosunkach prywatno-prawnych. Należy jednak ustalić ich podmiotowość. Podmiotowość osób fizycznych ustala się poprzez takie pojęcia jak: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych. W p.p.m. należy ustalić jednak jakie prawo należy stosować, bowiem mamy do czynienia z obywatelami państw obcych lub bezpaństwowcami. Status obywatela państwa obcego jest taki sam jak obywatela danego państwa z wyjątkami przewidzianymi przez ustawę (zakaz pracy jako urzędnik państwowy, brak pierwszeństwa do adopcji). Zdolność prawną nabywa się w chwili narodzin. Jeżeli chodzi o zdolność do czynności prawnych (związaną z wiekiem), osiąga się ją w pełni w większości państw w wieku 18 lat. We wszystkich państwach istnieje zasada, że zdolność do czynności prawnych ustala się dla obywatela państwa obcego według prawa ojczystego (czyli jego obywatelstwa). W przypadku bezpaństwowca prawem właściwym będzie prawo miejsca zamieszkania, a kiedy go nie posiada prawo państwo zwykłego pobytu. W państwach prawa anglosaskiego obowiązuje zasada domicilium- chodzi o to, że zdolność do czynności prawnych ustala się według prawa miejsca zamieszkania dla wszystkich.

Kiedy chodzi o ubezwłasnowolnienie to tam dominuje tak samo łącznik prawa ojczystego lub łącznik domicilium w przypadku bezpaństwowca. Szczegóły mogą być przewidziane przez umowy międzynarodowe np. o pomocy prawnej w sprawach cywilnych z Ukrainą- prawo ojczyste stosuje się z jednym szczegółem- zawiadomienie właściwego sądu, w przypadku braku reakcji w przeciągu 3m-cy można zastosować prawo obowiązujące w sądzie jeżeli przesłanki pokrywają się.

Osoba fizyczna może być również uznana za zmarłego. Powinno być w tym wypadku stosowane prawo ojczyste w przypadku obywatela państwa obcego lub prawo miejsca zamieszkania lub pobytu kiedy chodzi o bezpaństwowca.

Kiedy chodzi o dobra osobiste w większości ustaw jest sformułowanie: w przypadku nabycia albo zmiany imienia lub nazwiska stosuje się prawo właściwe do oceny skutków zdarzenia. W przypadku małżeństwa stosuje się prawo obojga małżonków. Dobra osobiste są przedmiotem ochrony prawa ojczystego. W przypadku naruszenia można żądać ochrony według prawa państwa gdzie było naruszenie lub prawa państwa gdzie wystąpiły skutki naruszenia. Kiedy chodzi o delikty stosuje się prawo ojczyste lub prawo pobytu (czynności prawne- stosuje się prawo domicilium)

2. Status prawny osób prawnych w p.p.m.

Kiedy chodzi o osoby prawne w prawie kontynentalnym dominuje zasada, że osoby prawne posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Zdolność prawna regulowana jest przez prawo ojczyste (prawo siedziby osoby prawnej). Prawo siedziby stosuje się także w przypadku łączenia, przekształcenia, dzielenia i ustania osoby prawnej, nazwy i firmy, kompetencji i działania, powoływania i odwoływania członków organu, zasadzie reprezentacji, nabycia i utraty statusu wspólnika zwłaszcza prawa i obowiązki, odpowiedzialność za zobowiązania osoby prawnej i skutki naruszenia ustawy, aktu założycielskiego lub statutu. Jeżeli osoba prawna dokonuje czynności prawnych w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa, wystarczy że ma zdolność wg prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone. Z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa osobowość prawna zostanie uznana jeśli przewiduje to prawo państwa zainteresowanego, nie prowadzi to do utraty osobowości prawnej.

3. Organizacje międzynarodowe jako podmioty p.p.m.

Kiedy chodzi o status organizacji międzynarodowej można wyróżnić te o charakterze państwowym oraz o charakterze niepaństwowym. Powinny one wykonywać prawo państwa siedziby, lecz ich osobowość prawna ustalana jest przez umowy międzynarodowe na mocy, których powstała, bądź przez jej statut np. organy UE znajdują się w Brukseli, lecz ich osobowości nie ustala się wedle prawa belgijskiego.

4. Państwo obce jako podmiot p.p.m.

Państwo jest zarówno uczestnikiem stosunków publiczno-prawnych jak i prywatno-prawnych (np. jako Skarb Państwa). To samo jest jeżeli chodzi o p.p.m. np. państwo może być spadkobiercą. Istnieje zasada immunitetu państwa- oznacza, że państwo nie może być pozwane przez sąd państwa obcego bez jego zgody. Spór lub zabezpieczenie dotyczące majątku państwa nie jest możliwe bez jego zgody.

Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego

1. Ogólna charakterystyka normy kolizyjnej

W ustawach o p.p.m. można wyróżnić normy materialne, formalne oraz kolizyjne. Normy kolizyjne wprost nie regulują sytuacji prawnych. Ich zadaniem jest odesłanie do ustawodawstwa wewnętrznego danego państwa. W praktyce wygląda to tak, że normy kolizyjne wskazują prawo państwa, które będzie stosowane np. spadek nieruchomości toczy się według prawa miejsca jej położenia.

2. Budowa normy kolizyjnej

Normy kolizyjne w odróżnieniu od norm merytorycznych nie regulują stosunków prawnych lecz wskazują jakie prawie merytoryczne jest właściwe. Budowa tej normy musi zawierać osobliwe właściwości tych norm.

Hipoteza zawiera zwykle opis ujętej abstrakcyjnie sytuacji życiowej lub grupy takich sytuacji, do których dana norma się odnosi. Ta część normy nosi nazwę zakresu. W hipotezie mieści się opis okoliczności uzupełniających zakres mający stanowić bazę fakultatywną łącznika.

W dyspozycji mieści się nakaz stosowania prawa jakiegoś obszaru państwowego oraz kryterium wskazania w sposób abstrakcyjny o prawo jakiego państwa chodzi. Ta część normy ma nazwę łącznika

Zakres normy kolizyjnej stanowi opis sytuacji życiowych lub grup tych sytuacji. Opis bywa dokonywany skrótowo, zazwyczaj przy użyciu słownictwa zastępczego z własnego prawa merytorycznego. Jest to czasami przyczyna różnych trudności interpretacyjnych przy stosowaniu norm kolizyjnych, mimo że przepisy p.p.m. dla określenia zakresu posługują się wyrażeniami o zabarwieniu prawnym. Nie podobna przyjąć by operowano instytucjami lub stosunkami prawnymi- mogą one istnieć tylko w ramach jakiegoś prawa merytorycznego.

P.p.m. w celu oznaczenia zakresu norm kolizyjnych posługuje się pojęciami: zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych, osób fizycznych, zdolności osób prawnych, uznania za zmarłego, forma czynności prawnych, przedawnienie roszczeń, możność zawarcia małżeństwa, forma zawarcia małżeństwa, rozwód, stosunki osobiste i majątkowe m/y małżonkami, roszczenia o alimenty, zobowiązania umowne, własność i inne prawa rzeczowe, stosunek pracy, prawo spadkowe.

Łącznik określa prawo jednego państwa, które będzie stosowane dla oznaczenia tych sytuacji życiowych, na które wskazuje zakres. Chodzi tu o prawo państwa obywatelskiego, miejsca zamieszkania, położenia rzeczy.

3. Rodzaje norm kolizyjnych

Najczęściej spotykany jest podział norm na: zupełnie jednostronne, zupełnie dwustronne i niezupełnie dwustronne. Normy zupełne wskazują dla określonych stosunków prawo właściwe bez względu na to czy będzie nim prawo własne czy obce. Odnoszą się także do sytuacji powiązanych wyłącznie z obcymi obszarami prawa. Normy te przeważają w ustawie o p.p.m. Normy jednostronne określają jedynie zakres stosowania prawa własnego dla stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym. Z kolei normy niezupełne dwustronne określają w sferze działania prawa własnego oraz tylko częściowo prawa obcego.

Wyróżnić też można normy kolizyjne pierwszego stopnia- rozgraniczające w sferze działania merytorycznego różnych państw oraz normy drugiego stopnia- rozgraniczające w sferze działania norm kolizyjnych pierwszego stopnia różnych państw. Wg powszechnie przyjętej normy kolizyjnej sądy każdego państwa stosują w pierwszej kolejności własne normy kolizyjne pierwszego stopnia, zaś normy kolizyjne pierwszego stopnia obce mogą być uwzględnione tylko wtedy gdy zezwala na to własna norma kolizyjna drugiego stopnia.

Międzynarodowa ochrona prawa własności intelektualnej

1. Ustawodawstwo wewnętrzne jako źródło ochrony praw własności intelektualnej

Własność intelektualna dzieli się na 2 grupy: prawa autorskie i pokrewne oraz prawa wynalazcze w zakresie własności przemysłowej (patent). Ustawa o p.p.m. nie regulowała wyraźnie właściwości prawa w zakresie prawa autorskiego i wynalazczego. Rozwiązań kolizyjno- prawnych szukała więc doktryna. Nowelizacja z 2011 r. już przewiduje ochronę własności intelektualnej- rozdział X ustawy. Powstanie, treść i ustanie prawa własności intelektualnej podlega prawu państwa, w którym miejsce ma korzystanie z tego prawa. Do ochrony stosuje się prawo państwa na podstawie, którego dochodzi się ochrony (na obszarze, którego ochrona jest potrzebna) DOPISAĆ SKUTER ŚNIEŻNY

2. Międzynarodowa ochrona praw autorskich i pokrewnych

Dużą rolę w ochronie własności intelektualnej odgrywają umowy międzynarodowe zawierające normy kolizyjne prawa merytorycznego.

Konwencja Berneńska 1886 r. Była ona wielokrotnie zmieniana (Paryż 1906 r., Berlin 1908 r., Brno 1914 r., Rzym 1928 r., Bruksela 1938 r., Sztokholm 1936). Jedną z zasadniczych cech jest stwierdzenie założenia przyjmowanej wcześniej koncepcji terytorializmu praw autorskich. Znajduje ona zastosowanie do praw autorskich obywateli państw członkowskich. Gdy chodzi o ich dzieła ogłoszone lub nieogłoszone po raz 1 w jednym z państw członkowskich oraz do praw autorów obywateli innych państw, gdy chodzi o ich dzieła ogłoszone po raz 1 w jednym z państw członkowskich. Konwencja w swych przepisach merytorycznych ustala min ochrony konwencyjnej. Postanowienia konwencji mogą stanowić samoistną podstawę do ochrony dzieł objętych zakresem działania konwencji w sytuacji, gdy ustawodawstwo krajowe ochrony w tym zakresie nie przyznaje. W myśli konwencji berneńskiej zakres ochrony jak też środki jej dochodzenia są normowane wyłącznie według ustawodawstwa tego kraju, w którym żądane są środki ochrony. Kolizyjno-prawny charakter konwencji berneńskiej polega na tym, że właściwe prawa państwa członkowskiego, w którym dochodzi się ochrony powinny być przyznane tak samo jak obywatelom państwa, w którym podmiot pragnie korzystać ze swoich praw.

Przepisy konwencji berneńskiej nie mogły wypełnić wszystkich luk. W ramach UNESCO próbowano pogodzić koncepcje systemu kontynentalnego z koncepcjami prawa anglosaskiego czy angloamerykańskiego w zakresie ochrony własności intelektualnej. 3 letnie prace w Genewie zostały zakończone uchwaleniem konwencji genewskiej- 1952 o ochronie dzieł literackich.

Konwencja genewska potwierdziła zasady terytorializmu. Ustalono prawo dla publikacji wytworów naukowych na obszarze państw rozwijających się. Przewiduje ona podział praw autorskich na prawa osobiste niemajątkowe i prawa osobiste majątkowe. Ta konwencja ustanowiła znak międzynarodowej ochrony ©.

Do dziedziny praw autorskich wchodzą także prawa pokrewne. Do najważniejszych aktów prawa międzynarodowego należy Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Artystów, Producentów, Programów oraz Stacji Radiowo-telewizyjnych sporządzona w Rzymie w 1961 r. Do tego rodzaju należy też porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej TRIPS z 1994 r. (Polska 2000). Jest jeszcze Europejska Konwencja o Telewizji Ponadgranicznej sporządzona w Strasburgu w 1989 r. Jest także Europejskie Porozumienie o zapobieganiu audycjom nadawanym ze stacji znajdującej się poza terytorium państwowym (Strasburg 1965).

Są także konwencje o utworzeniu Europejskiej Organizacji Łączności Satelitarnej (Paryż 1982).

Prawo wskazane jest właściwe do oceny powstania, treści i ustania praw autorskich. Status praw autorskich rozstrzyga o podmiocie, przedmiocie oraz określa zakres ochrony. Nie obejmuje zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnej podmiotów praw autorskich zobowiązań i dziedziczenia.

3. Międzynarodowa ochrona własności przemysłowej

Przedmiotem ochrony są też prawa wynalazcze. W zakresie ochrony przemysłowej powszechnie akceptowana jest zasada terytorializmu, która oznacza, że w zakresie ochrony uprawnionego z patentu rozstrzyga prawo państwa, którego organy patentu udzieliły. Także skutki udzielenia patentu ograniczają się w zasadzie do obszaru państwa, w którym patent został uzyskany. Prawo każdego państwa określa też przesłanki uzyskania tytułu patentu oraz przyczyny jego wygaśnięcia. Dużą rolę odgrywa Konwencja Paryska o ochronie własności przemysłowej sporządzona w Paryżu 20 marca 1883 r. Kiedy chodzi o nią deklaruje zasadę terytorializmu lecz w innym ujęciu niż poprzednie konwencje. Konwencja paryska nie ustala międzynarodowego patentu lecz konwencjonalny priorytet. Jest to preferencja otrzymania patentów w innych państwach w ciągu roku.

Oprócz konwencji paryskiej w zakresie ochrony własności przemysłowej ważną rolę odgrywają inne konwencje: Porozumienie Madryckie o Międzynarodowej Rejestracji Znaków Towarowych- 1891, Porozumienie Nicejskie dot. Międzynarodowej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, do których stosuje się znaki fabryczne i handlowe z 1957, Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu 1994 Marrakesz(Maroko), Porozumienie Madrycie dot. Zwalczania Fałszywych Oznaczeń Pochodzenia Towaru 1891, Porozumienie Wiedeńskie ustanawiające Międzynarodową Klasyfikację Elementów Graficznych Znaku 1983, Układ o współpracy patentowej Waszyngton 1970, Konwencja o ustanowieniu światowej organizacji własności intelektualnej Sztokholm 1967, Konwencja Monachijska o udzielaniu patentów europejskich 1973.

Stosunki rodzinne w prawie prywatnym międzynarodowym

1. Zawarcie małżeństwa

Formę zawarcia małżeństwa określa prawo państwa, na którego terytorium małżeństwo jest zawierane. Wszystkie państwa jeżeli chodzi o formę zawarcia małżeństwa można podzielić na 3 grupy:

1. Państwa, w których skutki prawne powstają tylko w przypadku zawarcia małżeństwa świeckiego. W takich państwach zawarcie małżeństwa może nastąpić w USC lub innym organie państwowym właściwym dla zawarcia małżeństwa.

2. Uznanie zawarcia związku małżeńskiego zarówno w USC jak i w formie religijnej. Zależy to od woli nupturientów

3. Małżeństwo jest uznane tylko w formie duchowej. Do tej grupy należą państwa ortodoksyjnego islamu.

Ogólną zasadą jest, że przesłanki zawarcia małżeństwa ustanawia się przez prawo państwa, którego obywatelem jest nupturient. W prawie każdego państwa występują przesłanki zarówno pozytywne jak i negatywne. Są one przewidziane w aktach prawa wewnętrznego. W większości państw są podobne ale mogą wystąpić pewnie różnice.

Jeżeli małżeństwo zostaje zawarte w państwie wg prawa, którego dopuszczalne jest np. małżeństwo z krewnym 3 stopnia w linii bocznej, mimo że wg prawa ojczystego drugiego z nupturientów jest ono zabronione to małżeństwo jest ważne tylko w państwie, w którym zostało zawarte. W państwie drugiego nupturienta jest ono nie ważne.

Małżeństwo konsularne jest dopuszczalne gdy żaden z nupturientów nie jest obywatelem państwa na terytorium, którego małżeństwo jest zawierane przynajmniej jeden z nich jest obywatelem państwa, w którego przedstawicielstwie jest małżeństwo zawierane. Placówka, w której małżeństwo jest zawierane ma w tej mierze uprawnienia na zawarcie takiego małżeństwa a na zawarcie go zezwala prawo państwa na obszarze, którego działa przedstawicielstwo.

2. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami

Podlegają każdoczesnemu, wspólnemu prawu ojczystemu. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania lub pobytu. Małżonkowie mogą poddać swe stosunki majątkowe prawu ojczystemu jednego z nich albo prawu miejsca zamieszkania lub pobytu jednego z nich. Wyboru można dokonać także przed zawarciem małżeństwa. To samo tyczy się wypadku zawarcia majątkowej umowy małżeńskiej (intercyzy). W razie braku wyboru stosuje się prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych z chwili zawarcia umowy.

3. Ustanie małżeństwa

Podstawy ustawy małżeństwa można podzielić na: fizyczne(śmierć lub uznanie za zmarłego), prawne(rozwód, unieważnienie małżeństwa). W przypadku rozwodu(separacji) podstawą orzeczenia jest wspólne prawo ojczyste małżonków z chwili wystąpienia z roszczeniem. Jeżeli brak jest wspólnego prawa ojczystego właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania w chwili żądania, a w razie jego braku- prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli miejsce wspólnego zwykłego pobytu jeżeli jedno z nich przebywa w nim nadal. W razie braku tych okoliczności do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie.

4. Pochodzenie dziecka

Ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego narodzenia. Jeżeli nie przewiduje ono sądowego ustalenia ojcostwa to stosuje się do niego prawo ojczyste dziecka z chwili ustalenia pochodzenia. Uznanie dziecka podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego uznania. W razie gdy to prawo nie przewiduje uznania dziecka stosuje się prawo ojczyste dziecka z chwili jego urodzenia. Uznanie dziecka poczętego a nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania.