Ergonomia, ochrona pracy i BHP

W codziennym obiegu pojęcia ergonomia, ochrona pracy oraz bezpieczeństwo i higiena pracy są często używane zamiennie. Czym różnią się te terminy i które z nich są ważne dla pracodawcy? Ochrona pracy. Pojęcie ochrony pracy wiąże się z okresem rewolucji przemysłowej w ramach walki o poprawę warunków pracy robotników, młodocianych oraz kobiet. Ochrona pracy obejmuje: prawo pracy, ochronę kobiet w pracy, ochronę pracy młodocianych, bezpieczeństwo i higienę pracy, maksymalny czas pracy, minimalne wynagrodzenie za pracę, pracę w godzinach nocnych, płatne urlopy wypoczynkowe, ubezpieczenia społeczne, odszkodowania za wypadki, podnoszenie kwalifikacji, prawo zrzeszania się, leczenie chorób zawodowych, zapobieganie szkodliwościom i uciążliwościom w pracy itp. Zatem ochrona pracy to normy prawne, działalność badawcza, organizacja pracy i środki techniczne, które kształtują warunki pracy.  Zakład pracy w ramach ochrony pracy zabezpiecza pracowników przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy tzn. wypadkami, chorobami zawodowymi, uciążliwościami.  Cel jaki chce osiągnąć ochrona pracy to umożliwienie regeneracji utraconych sił biologicznych pracownikom również poza pracą. Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP). Definicja ochrony pracy zawiera w sobie węższe pojęcie bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy zgodnie z polską normą (PN - N – 18001) dotyczącą wymagań systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy to stan warunków oraz organizacji pracy jak również zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami środowiska pracy. BHP nie obejmuje zatem ochrony prawa do urlopu, wynagrodzenia, norm czasu pracy czy też pracy młodocianych, czym z kolei zajmuje się szerzej pojęta ochrona pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy ma ścisły związek z wymaganiami prawnymi, które podlegają kontroli, a ich nieprzestrzeganie jest obwarowane  sankcjami karnymi. Przepisy regulujące ten zakres są zawarte w Kodeksie Pracy oraz w ustawach i rozporządzeniach szczegółowych. Obejmują one obszary takie jak szkolenia wstępne i okresowe BHP, pracę służby BHP czy ogólne warunki BHP. Obowiązki w tym zakresie obciążają każdego pracodawcę, bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników. Pracodawca może próbować zrealizować wymagania prawne samodzielnie, lecz w praktyce przedsiębiorcy często decydują się na zlecenie tej części obowiązków zewnętrznym firmom świadczącym usługi BHP. Ergonomia. Ergonomia podejmuje działanie w kierunku kształtowania takich warunków pracy by chroniły pracownika przed przedwczesną utratą sił biologicznych, w następstwie pracy oraz warunków  regeneracji tych sił w czasie pracy. Ergonomia nie tylko zabezpiecza pracujących przed wypadkami, czy chorobami zawodowymi, ale przede wszystkim przed czynnikami uciążliwymi i niebezpiecznymi nawet tam, gdzie nie są przekroczone ich najwyższe dopuszczalne normy, a więc gdy nie stanowią bezpośrednio zagrożenia utratą zdrowia lub życia. Ergonomia uwzględnia aspekty fizjologiczne, psychologiczne pracy oraz socjologiczne i pedagogiczne. Podsumowanie. Wszystkie trzy omawiane dziedziny zainteresowań posiadają wspólny cel, a mianowicie optymalne dostosowanie materialnych warunków pracy do możliwości psychofizycznych człowieka wykonującego daną pracę. Jednakże ergonomia pojawia się znacznie wcześniej niż pozostałe dziedziny, ponieważ podejmuje działanie w fazie projektowania, poprzez kształtowanie warunków pracy, aby sama praca nie powodowała uciążliwości. Zgodnie z zasadami ergonomii,  optymalnie dostosowane warunki na stanowisku pracy, eliminujące lub zmniejszające uciążliwości, przyczyniają się do dobrego samopoczucia oraz zadowolenia pracownika. Kolejną ważną kwestią jest możliwość kierowania uwagi na zagrożenia zwykle niemożliwe do zauważenia ze względu na zmęczenie lub lęk przed utratą zdrowia. O ile bezpieczeństwo i higiena pracy zajmuje się kształtowaniem warunków zagrażających życiu i zdrowiu, o tyle ochrona pracy obejmuje znacznie szerszy zakres. Poza tym bezpieczeństwo i higiena pracy egzekwuje przepisy i zasady ustalone przez ochronę pracy, poprzez stosowanie minimum ochrony pracy niezbędnego do zabezpieczenia osoby wykonującej pracę przed zagrożeniami dla życia i zdrowia. BHP oraz ochrona pracy posługują się normami najwyższego dopuszczalnego stężenia czynników uciążliwych, co odmiennie jest postrzegane przez ergonomię gdzie przedmiotem zainteresowań są również czynniki o natężeniu nie przekraczającym powyższych norm, a powodujące uciążliwość warunków pracy. Ergonomia zatem podejmuje działania również w przypadkach, gdy minimalnie oddziałujące czynniki zaburzają chociażby krótkotrwale funkcjonowanie poszczególnych narządów. Podsumowując możemy wyodrębnić zachodzące związki pomiędzy omawianymi zagadnieniami: ochrona pracy jest powiązana z BHP na wielu płaszczyznach, ergonomia zapobiega zagrożeniom znacznie wcześniej niż BHP i ochrona pracy, nawet w sytuacji gdy warunki nie powodują zagrożenia utraty zdrowia lub życia, a są uciążliwe pomimo nie przekraczania wartości norm dopuszczalnego stężenia, cele ochrony pracy i BHP są zbliżone, natomiast ergonomia ma szersze cele, działania ergonomii nie są określone przepisami prawnymi dotyczącymi bezpośrednio ergonomii. Powiązania pomiędzy ochroną pracy, bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ergonomią nie są jednoznaczne, a przestawione powyżej zależności stanowią próbę usystematyzowanego ujęcia tych dziedzin zainteresowań, które niewątpliwie są sobie bardzo bliskie rozpatrując warunki pracy i układ człowiek - praca.