Cd badań uzupełniających z poprzedniego wykładu.

Badania fitosocjologiczne stanowiące źródło wiedzy o istniejących warunkach siedliskowych i kierunkach ich przekształceń a wyniki tych badań są pomocne przy sporządzaniu doboru gatunków roślin. Następnie to są badania i ekspertyzy wodne, służące określeniu lokalnych stosunków wodnych, głębokości występowania wód gruntowych czy sposobu zasilania występujących na terenie ogrodu elementów układu wodnego. Kolejne to badania glebowe, służące oczywiście badaniu rodzaju gleby, jej cech, które występują w danym ogrodzie i prowadzi się te badania w celu dostosowania gatunków roślin projektowanych do lokalnych warunków glebowych. Ponadto jeszcze dla elementów architektury i kompozycji ogrodowej dla których nie udało się znaleźć przekazów archiwalnych pokazujących dane rozwiązania kompozycyjne, przestrzenne powinno się jeszcze przeprowadzić analizy porównawcze z innymi obiektami o podobnym charakterze albo powstałymi w podobnym czasie lub też wykonanymi przez tego samego autora.

3 etap opracowania dokumentacji – etap waloryzacji

Wyniki badań i analiz historycznego układu przestrzennego ogrodu w zestawieniu z wynikami prac inwentaryzacyjnych pozwalają nam przystąpić do syntezy etapu studialnego czyli do oceny, waloryzacji, wartościowania. Zgodnie z treścią art. 4 i 9 karty florenckiej wartość ogrodu zależy od autentyczności zarówno jego układu przestrzennego jak i elementów składowych a w tym ukształtowania terenu, zieleni, dróg, układu wodnego czy elementów architektonicznych. Wartość ta, szczególnie ta wartość autentyzmu jest szczególnie cenna ze względu na taką naturalną zmienność zieleni w ogrodach, ogrodu w czasie, czy to na skutek naturalnej sukcesji czy działalności człowieka czy też koniecznych cyklicznych uzupełnień tworzywa, które się wytraca a które zasila ten dany ogród. Przy dobrej opiece lub braku takich bardziej drastycznych przekształceń forma przestrzenna ogrodu, rysunek planów danego ogrodu mogą być bardzo trwałe w czasie. Np. w ogrodzie w Podhorcach (Ukraina) ten układ przetrwał ok. 370 lat, np. w ogrodzie wilanowskim ok. 330 lat a Branickich ok. 300. Czyli jeśli nie ma takich dramatycznych zmian ta forma jest albo wyraźna albo możliwa do prześledzenia, zaobserwowania w badaniach. Natomiast trwałość jednej generacji roślin w ogrodzie Longin Majdecki ocenie na ok. 100 lat. Wartościowanie dotyczy 3 aspektów: treści, formy i funkcji w odniesieniu do poszczególnych faz rozwojowych historyczno-kompozycyjnych. Wartościowanie przeprowadza się zarówno na poziomie ogólnym dla określenia podstawowych wartości historycznych danego ogrodu i jego przestrzennych walorów, poszczególnych też wnętrz ogrodowych jak i podniesieniu do jednostkowej substancji zabytkowej danego ogrodu. Przy określaniu wartości ogrodu zabytkowego należy wziąć pod uwagę następujące elementy i cechy, przy czym charakter tych elementów i cech zależne są od specyfiki danego ogrodu, czyli historyczny układ przestrzenny. I tu należy określić rodzaj tego układu. Dalej historyczny zasięg terytorialny parku o ile on przetrwał i tez należy go określić, następnie historyczne powiązania widokowe i tu należy wymienić jakie one są i określić, opisać, następnie historyczny układ nasadzeń i jego skład gatunkowy i określić ten układ i skład gat. Kolejny jest historyczny układ drogowy i wymienić jego elementy, dalej układ wodny i też wymienić elementy no i wreszcie historyczne elementy ogrodowej architektury i też wymienić jakie. Pokazuje - Zofiówka w Humaniu pod Kamieńcem Podolskim gdzie możemy zaobserwować te wszystkie elementy. Identyfikacja tych cech i elementów pozwoli określić stopnia zachowania i wartości zabytkowej substancji ale także wskazać, które z istniejących elementów zachowanych w danym ogrodzie można przypisać do poszczególnych faz rozwoju ogrodu i w jakim znajdują się one stanie. Na tej podstawie dopiero można dokonać waloryzacji, której celem jest określenie, która z faz ogrodu zawiera największy ładunek wartości i można właśnie wskazać tę fazę do szczególnej ochrony. To oczywiście nie oznacza, że należy dążyć do jednolitości stylowej ogrodu i bezkrytycznie niszczyć wartościowe elementy innych faz, one także muszą mieć swoje miejsce w programie kompozycji ogrodowej. W określeniu wartości ogrodu trudność sprawia to, jak traktować współczesne budowle znajdujące się na terenie zabytkowego ogrodu, których z kolei wartość z punktu widzenia estetycznego czy artystycznego jest na ogół wątpliwa. Problem ten najczęściej wynika z bardzo ogólnikowego określenia zakresu ochrony, który jest wyszczególniony w decyzji o wpisie do rejestru zabytków, tam właściwie powinno się wypisać te elementy, które powinny być chronione. Nie zawsze, szczególnie te stare decyzje są dziurawe i nie mają tych elementów, nawet te młodsze z lat 90 tam też są te kwestie nie do końca sformułowane. A więc należy wskazywać odrębnie postępowanie z każdym obiektem współczesnym, wskazać czy mają być przebudowane, rozbudowane jeśli była jakaś możliwość czy potrzeba, rozebrane albo maskowane jeśli żadna z pozostałych możliwości nie wchodziła w grę. I oczywiście zakres ten również podlega ocenie konserwatorskiej. Natomiast w takiej skali ogólniejszej taką weryfikację decyzji wpisujących do rejestru zabytkowe ogrody zapowiada Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, który od 1 stycznia nosi nową nazwę Narodowy Instytut Dziedzictwa. Zapowiadają, że w ciągu 2 lat przeprowadzą pełną weryfikację także pod kątem tych właśnie elementów współczesnych. W celu dokonania wartościowania można posługiwać się skalą punktową, skalą subiektywną opracowaną przez Janusza Bogdanowskiego i zawartą w jego pracy pt: „Problemy metodologiczne w rewaloryzacji urbanistyczno-krajobrazowej miasta zabytkowego na przykładzie Kazimierza Krakowskiego”. W efekcie waloryzacji powstaje już pełny obraz problematyki i potrzeb obiektu, który pozwala na opracowanie właściwych wniosków konserwatorskich, zwanych też zaleceniami albo wytycznymi. I to jest 4 już etap opracowania dokumentacji konserwatorskiej rewaloryzacji zabytkowego ogrodu. On polega na podsumowaniu dociekań studialnych i ich wyniku. Z tego już będzie się rodziła myśl, jak postępować wobec zabytkowego ogrodu. Na tym etapie dla skuteczności działań rewaloryzacyjnych niezbędne jest dobranie historycznie uzasadnionej właściwej dla obiektu takiej sensownej funkcji obiektu. Tutaj już trzeba wiedzieć jaka będzie funkcja danego obiektu. Taka społecznie pełniona funkcja stanowiła nieodzowny element wszelkich prac rewaloryzacyjnych, to jest wpisane w rewaloryzację, że obiekt, który się poddaje rewaloryzacji musi spełnić sensowne społecznie potrzeby i funkcje, co stanowi o przyszłości danego zabytku. Wnioski konserwatorskie powinny uwzględniać indywidualny charakter danego ogrodu historycznego, no i mieć na celu przede wszystkim ochronę i wyeksponowanie zachowanej substancji zabytkowej, a także poszanowanie autentycznych elementów kompozycji ogrodowej. Zazwyczaj jako podstawę do opracowania koncepcji rewaloryzacji przyjmuje się najlepiej zachowaną fazę rozwojową danego ogrodu, taką dla której jest najwięcej przekazów i której zachowało się najwięcej reliktów w terenie. ochrona danej fazy nie oznacza jednak eliminowania tych późniejszych nawarstwień. Czasami ze względów społecznych czy politycznych ogrodom przywraca się postać, która połączona jest z jakąś konkretną osobą lub wydarzeniem historycznym. Podstawowym zadaniem wniosków konserwatorskich jest ustalenie obszaru i kształtu ogrodu, wnętrz ogrodowych, układu zieleni, układu wód, składu gatunkowego zieleni no i wskazanie sposobu postępowania z architekturą ogrodową. Na poziomie takim ogólnym wytyczne powinny zawierać wskazania dotyczące problemów własnościowych, użytkowania, nazewnictwa, przebiegu granic, ochrony prawnej w zakresie zieleni i zabytków. Poza powyższymi wskazaniami zawartymi w tych wnioskach muszą one również zawierać kierunki działań właściwych dla danego zabytku a inaczej mówiąc zawierać program konserwatorski czy restauratorski, który precyzuje rodzaj, zakres i sposób przeprowadzenia prac konserwatorskich, rewaloryzacyjnych, opis materiałów i technologii, które będą tam stosowane oraz zakres dopuszczalnych przekształceń danego ogrodu. Jeśli chodzi o wytyczne szczegółowe, to zawierać one powinny dokładne wskazania dotyczące kształtowania poszczególnych elementów układu kompozycyjnego czyli szaty roślinnej, dróg, budowli, wyposażenia ogrodowego. Na tym etapie, jeśli to jest konieczne, jeśli nie ma się wszystkich informacji, danych które nie udało się do tej pory zgromadzić a się okazuje przy tych wytycznych, że są jeszcze luki, to należy wskazać dalsze potrzeby badawcze, uzupełnić badania i analizy, no i również konieczność wykonania dodatkowych projektów branżowych. W szczególnych przypadkach załącza się graficzne ilustracje tych że właśnie wniosków konserwatorskich w odniesieniu do zalecanych form one nie zawsze są wyraźne w słowie i wtedy trzeba wykonać szkic, który pokaże jak się wyobraża dane elementy zaprojektować, zakomponować. Oczywiście te już szczegółowe wytyczne i zakres ich bezpośrednio zależą od specyfiki danego obiektu. We wnioskach konserwatorskich należy ponadto szczegółowo wskazać które elementy kompozycji ogrodowej w trakcie rewaloryzacji będą adaptowane, które będą pozostawione bez zmian, które będą poddane zabiegom konserwatorskim a które wreszcie będą podlegały restauracji, ewentualnie rekonstrukcji, no i te które należy usunąć jako elementy dysharmonizujące kompozycję ogrodową. Zabiegi konserwatorskie wykonuje się w ogrodach lub ich częściach o zachowanych bardzo dobrze albo dobrze jeśli chodzi o zabytkową substancję. W odniesieniu do żywej substancji zabytkowej konserwacja oznacza systematyczna pielęgnację, będącą równoważnikiem konserwacji przy ogrodach. Celem tej pielęgnacji jest zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytkowego ogrodu no i zahamowanie procesów destrukcyjnych. Sposób postępowania z drzewami w ramach prac konserwatorskich wynika z biologicznego charakteru drzew, ich wzrostu, starzenia się czy tez ograniczonej długości życia, czy malejącej z wiekiem zdolności do regeneracji. Zachowanie ciągłości zieleni ogrodu można zapewnić przez odnawianie i porządkowanie tejże zieleni, przy czym tutaj podkreślić bym chciała, że leczenie powinno być zabiegiem raczej bardzo wyjątkowym, ograniczonym do starodrzewia i pomników przyrody albo też do rzadkich okazów, z tej racji, że najnowsze wyniki badań wskazują, że to nie są takie zbyt korzystne dla drzew działania i zabiegi, a więc tam gdzie już nie ma za bardzo innej możliwości, gdzie grozi to utratą pomnika oczywiście to jest konieczne ale nie taka szeroka działalność, która często jednak jeszcze jest stosowana. Ten manierystyczny ogród przy willi Lente w Bagnaia na granicy Toskani a Lacium (slajd) wykonany został na podstawie projektu Jacopo Barozzi da Vignoli, jest nieprzerwanie pielęgnowany i konserwowany od jego założenia w połowie wieku XVI, nie był przekształcany, cały czas to jest właśnie działanie pielęgnacyje, więc wyjątkowy zupełnie okaz. Teraz przechodzimy do pracy restauratorskiej. Wykonuje się je w ogrodach których substancja zachowana jest częściowo. Prace te łączą się zazwyczaj z pracami konserwatorskimi ale także z pracami rekonstrukcyjnymi, a ich celem jest uzyskanie układu kompozycyjnego takiego bardzo czytelnego czyli w sumie chodzi o uczytelnienie tego programu kompozycyjnego, wyeksponowanie wartości artystycznych ogrodu, wartości estetycznych. Czy Państwo rozróżniają te dwie wartości estetyczne i artystyczne?? To mnie dość ciekawi… nie, nie, nie to powiedzieć może, jaka jest różnica?? Wartości artystyczne proszę Państwa one są jakby nie zależne od oceny, od oceny naszej. One po porostu powstały w danym momencie, są po prostu nie oceniane w pewnym sensie. Można mówić że jest wspaniale artystyczne, ale ich nie poddaje się krytyce w tym sensie że musimy je zmienić, prawda, one są ustalone, trwałe, niezależne od przemijającego czasu. Natomiast wartości estetyczne wyłaniają się w naszej ocenie, naszej, w interakcji odbiorcy z danym dziełem sztuki i też zalezą w sposób bardzo istotny od danych poglądów na estetykę epoki czy czasu obecnego. One są wymienne wartości, artystyczne są po prostu nie wymienne. Taka jest między nimi różnica… co dalej?? Wnioski dotyczące koniecznych uzupełnień układu kompozycyjnego w zakresie odtworzenia czy to fragmentów dróg, czy uzupełnień roślinnych, czy wyposażenia ogrodowego, należy formułować z rozwagą proszę Państwa. W oparciu o pewne bezpieczne wyniki ysrysyrsy badań które wynikają z naszych badan, studiów i analiz, one nie mogą być domysłami tu trzeba kierować się , pozyskaną w sposób który mówiłam dość długo Państwu na spotkaniu ostatnim. A więc są tam jakieś pewnie wyniki i one dają podstawę mówić o restauracji danego ogrodu. O działaniach restauratorskich mówi się że one przywracają ogrodom ich dawną świetność, tak samo się to mówi do innych zabytków, prawda? One po prostu te walory estetyczne, artystyczne które się przywróci pokazuję Państwu Trajen Garden Tremphton to jest z początku wieku 18 rysunek, grafika pokazująca układ przestrzenny. To jest ten tutaj parter który został przebadany archeologicznie, metodą badań archeologiczną i na podstawie oczywiście wielu innych wyników badawczych, można było wypracować taką tu właśnie formę. Tu mamy odwrotnie nie na pałac a z pałacu Hempton. Także, tu mamy do czynienia z takim wielkim programem rewaloryzacyjnym. Jeszcze to nie dotyczy tego obiektu, ale jest jeszcze jest działanie pod nazwą adaptacja. Wchodząca w zakres właśnie rewaloryzacji i polegająca proszę Państwa na przystosowaniu ogrodu do współczesnych potrzeb. No i rekonstrukcja…. tutaj pokazuje ogród Branickich tak nie do końca jest ta formuła drogi konserwatorskiej jednoznaczna, ale ostatecznie ja ale także wiele osób mówi o rekonstrukcji tego obiektu, mówią też inni o rewaloryzacji czy restauracji. Zobaczy jeszcze sami… a wiec w skrajnych przypadkach kiedy substancja zabytkowa ogrodu lub jego część właśnie ulegnie całkowitej degradacji – wytyczne konserwatorskie mogą wnioskować by działania rewaloryzacyjne przybrały charakter rekonstrukcji. Często te działania, ten kierunek działań konserwatorskich czy działań przy danym ogrodzie jest odpowiedzią na oczekiwania społeczne, a właśnie przykładem tego jest teraz kreowanie wizerunku ogrodu Wilanowskiego ale także i ogrodu Branickich, oczekuje się że właśnie będzie im przywracana dawna świetność ale tutaj dzieje się to głownie drogą rekonstrukcyjna. Działania rekonstrukcyjne polegają na odtworzeniu całości ogrodu zabytkowego albo jego części w kształtach i formach opartych o wyniki badan, o analogie, o zachowaną substancję przyrodniczą jeśli nie w danym miejscu to po sąsiedzku, w kolejnej kwaterze, prawda? Prace rekonstrukcyjne określa się wymiennie mianem restytucji, bowiem przywracają one zniszczonemu ogrodowi dawną postać, dawny wizerunek. Ja się chce upewnić czy ja powiedziałam Państwu o adaptacji czy aranżacji. Adaptacji, Adaptacji, Adaptacji, …cji, dobrze, teraz będę mówiła o aranżacji zatem- nie byłam pewna. W ogrodach gdzie substancja zabytkowa zachowała się szczątkowo natomiast przetrwały wyraźnie zdefiniowane w przestrzeni miejsca po dawnym ogrodzie, a tak zachowana jest taka główna dominanta architektoniczna. Możliwa jest proszę Państwa dwojaka droga: albo aranżacja terenu taka współczesna, która oczywiście powinna – musi łączyć się harmonijnie w taki układ kompozycyjny włącznie z tą dominantą architektoniczną i ona może ale nie musi odwoływać się do tego historycznego układu przestrzennego. Wytyczne mogą przywoływać jakieś rozwiązania z epoki kiedy ten ogród był – powstał. W każdym razie można przedstawić jakieś formuły nawiązujące do rozwiązań tych historycznych. Tak stało się w Lubartowie to do niedawna był skwer goły, tutaj chciano mieć upiększenie tego miejsca. Natomiast taki ogród nie może nosić nazwy ogrodu historycznego, to już jest współczesny tylko jakaś jest kompozycja, jakaś wariacja na temat właśnie historycznego. Ale on nie jest ogrodem zabytkowym w tym momencie już, bo nie przywraca tych dawnych wartości które już tam kilka wymieniałam wcześniej. No i także taki ogród nie może korzystać z przywilejów przysługującym zabytkowym ogrodom, myślę o dofinansowaniach, właśnie dla tego typu działań konserwatorskich przy historycznych ogrodach i taki ogród powinien być też wypisany z rejestru zabytków bo to oczywiste, prawda? W ogrodzie proszę Państwa zabytkowym nie dopuszczalne są kreacje, to znaczy jeśli ogród jest zabytkowy, nie możemy sobie przypisywać roli kreatora, a więc ogród taki nie może być wykreowany całkowicie, czy znacząco, odbiegając w ten sposób od historycznej kompozycji. Jeśli autorzy projektu powołują się właśnie, że jest to rekonstrukcja ale nie ma podstaw naukowych, badawczych które rzeczywiście taką nazwę uprawomocnią to, to jest hochsztaplerka tak się po prostu nie robi! Jeśli brak jest dostatecznych źródeł czy reliktu danego ogrodu nie można mówić o rekonstrukcji to proszę Państwa jest właśnie aranżacja, nie można przypisywać sobie roli kreatora i jednocześnie mówić że ma się do czynienia z ogrodem zabytkowym. Tu się podeprę w tym momencie znowu kartą florencką art. 17 który tak głosi: „dzieło które powstaje inspirowane formami tradycyjnymi na miejscu dawniej istniejącego ogrodu lub na miejscu w którym nigdy nie istniał żaden ogród, odpowiada pojęciu wspomnienie.” Albo dzieła które wyklucza tę nazwę ogrodu historycznego. Jeśli zatem ogród całkowicie zanikł albo w przypadku braku bezpośrednich przekazów, lub jeśli to tylko dane nie pewne, takie nie pewne właśnie przekazy to nie dopuszczalna jest dowolność w proponowaniu rozwiązań projektowych. Musimy mieć pewność i wtedy mówimy właśnie o działaniach konserwatorskich, o rewaloryzacji inaczej to wszystko będzie aranżacją. No i cóż to byłyby wnioski konserwatorskie, te wnioski proszę Państwa inwestor albo użytkownik przedstawia do opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

I teraz następuje 5 już etap projektowania czyli projekt już rewaloryzacji. Kiedy oczywiście te wnioski otrzymają pozytywną ocenę, akceptacje służby konserwatorskiej, i te właśnie pozytywnie przyjęte już wnioski konserwatorskie wraz z ustaleniami MPZP z ogólnym programem użytkowym, ze studiami i innymi opracowaniami które dotyczą np. zagrożeń, które także można tam jeszcze także wykonywać, na zalanie, na inne wszelakiego typu właśnie możliwości zanieczyszczenia choćby idące z jakiś tam rolnych, chemicznych ścieków, może i takie potrzebne są badania. A więc to są podstawowe materiały do opracowania projektu rewaloryzacji. Bo droga jest długa, prawda… jest taka całkiem można powiedzieć skomplikowana i zaznaczę że nie można z niej zboczyć dla mniej ważnych obiektów. Chciałabym jeszcze to podkreślić, że głównym projektantem projektu rewaloryzacji powinien być architekt krajobrazu, on powinien być wiodący bo ta materia, ta tkanka właśnie zabytkowa żywa jest głównym tworzywem, prawda….. danego ogrodu, którą Państwo potrafilibyście ochronić tak pod przyrodniczym jak i teraz już może konserwatorskim i zabytkowym, artystycznym. Projekt rewaloryzacji określany jest zwykle jako projekt koncepcyjny rewaloryzacji albo koncepcja rewaloryzacji, gdyż stanowi zakończenie dyskusji i szukania rozwiązań w kontekście całego układu lecz nie jest projektem wykonawczym. Bowiem zauważyć należy że projekt rewaloryzacji nie jest sensu stricte projektem w rozumieniu prawa budowlanego. Dlatego jeśli nie dotyka zadań podlegających formalnym uzgodnieniom z urzędami budowlanymi, np. prac budowlanych czy prac instalacyjnych wtedy nie musi być przez te organa zatwierdzany. Projekt rewaloryzacji ogrodu będę używała przemiennie tych terminów, powinien w sposób konsekwentny i taki bardzo logiczny uwzględniać wyniki badań zawarte we wcześniejszych etapach dokumentacyjnych. Te wszystkie etapy Państwu wcześniej omówiłam, Państwo już o nich wiecie dużo. No i co jeszcze… powinien kompleksowo obejmować całość zagadnień dotyczących danego przedsięwzięcia. Jego zadaniem jest przede wszystkim ostateczne ustalenie programu użytkowego, metod i zakresu działań konserwatorskich układu przestrzennego no i cyklu realizacji. Projekt ten składa się z projektu zagospodarowania przestrzennego terenu i projektów wykonawczych branżowych. Projekt zagospodarowania terenu zawiera ogólne rozwiązania projektowe w zakresie rozmieszczenia budynków, ukształtowania terenu, układu dróg, placów ewentualnie, wód, szaty roślinnej w jej różnych postaciach, no i charakterystycznych form przestrzennych dla danej epoki jak: boskiety, klomby, szpalery, partery, ale także i wejścia, wjazdy, ogrodzenia, obiekty infrastruktury i obsługi danego właśnie ogrodu.

Kierując się zasadą zachowania wartości historycznej, projekt powinien:

1. Kompozycyjnie scalić obiekt.

2. Uczytelnić jego historyczna kompozycję.

3. Wydobyć istotne walory kompozycyjne i ekspozycyjne obiektu w krajobrazie.

4. Zlikwidować elementy destrukcyjne, a w przypadku gdy jest to destrukcja nie odwracalna wskazać na potrzeba zamaskowania tych elementów.

Projekt, koncepcja rewaloryzacji składa się z 2 części:

1. To część tekstowa która powinna zawierać:

1. Omówienie programu rewaloryzacji czyli powinna wyjaśniać cel projektu, charakter przyjętych założeń w zakresie koncepcji konserwatorskiej, rozwiązań funkcjonalnych i przestrzennych.

2. Opis rozwiązań projektowych z uwzględnieniem poszczególnych obiektów i urządzeń terenowych.

3. Wytyczne do realizacji, możliwie szczegółowo określające zasady tejże realizacji- owego projektu w poszczególnych grupach zagadnień, a także powinna wskazywać na etapowanie inwestycji z punktu widzenia prawidłowości działań konserwatorskich.

Załącznikiem są wyniki badań, analiz wszelakich, badań naukowych, terenowych, wszystko to co zostało wcześniej zrobione.

1. Rysunki będące ilustracją tekstu. Wykonuję się je na podkładzie geodezyjnym w skali w jakiej wykonane były prace inwentaryzacyjne.

W koncepcji rewaloryzacji należy zaznaczyć adoptowane elementy (zawarte wcześniej w wytycznych konserwatorskich), czyli: elementy kompozycji ogrodowej, elementy odtwarzane, projektowane, usuwane.

Elementy:drzewa,krzewy,kwietniki,drogi,place,elementy układu wodnego,aleje,trejaże,ogrodzenia,lawki,rzezby,elementy oświetlenia,inne elementy zagospodarowania przestrzennego niezbędne do funkcjonowania ogrodu

W przypadku działań długofalowych niezbedna jest koncepcja „fazowania?”prac które maja być podjete w danym ogrodzie

Te dzialania należy uwzględnić w opisowej czesci projektowej, wszystkie powinny mieć swoje wyjaśnienie, wytłumaczenie -dlaczego zmieniam,zostawiam,przekształcam.tak postepujemy a nie inaczej.

Koncepcja projektowa powinna ukazac strukture przestrzenna ogrodu, charakterystyczna dla danego stylu w sztuce ogrodowej,powinna być czytelna.

Np. ogrod barokowy-boskiety,partery,szpalery,wgłębniki

Park krajobrazowy – zwarte masywy drzewostanu,grupy drzew,klomby,grupy soliterowe,wnętrza parkowe,charakterystyczny układ alei po łukach

Kompozycja ogrodow i parkow, niezależnie od stylu, oparta jest na powiązaniach widokowych, osiach kompozycyjnych, na określonych proporcjach miedzy poszczególnymi elementami przestrzeni ogrodowej. Te elementy służą do wyreżyserowania odpowiednich efektów w przestrzeni - złudzenie powiększenia, pomniejszenia, potęgowania kontrastów, przybliżania, oddalania obiektów, służą kierowaniu wzroku na wybrane elementy kompozycji (przykład Peterhoff?, palac pod st. Petersburgiem.osiowosc. swietnie wyeksponowane elementy)

Przy tworzeniu koncepcji wazne by odtwarzac zalozone przez twórców ogrodow pomysły. Eksponowac elementy.

W zależności od charakteru,wielkości obiektu,stopnia zlozonosci problemu,składnikami dokumentacji mogą być rysunki szczegółowe obiektow,urządzeń,budowli ogrodowych,przekroje,perspektywa-wyjasniajace projektowane rozwiązania,zawierające szczegóły pozwalające zrozumiec koncepcje.

Najlepiej aby proces powstawania koncepcji był długotrwały – wtedy idea konserwatorska ma szanse spokojnie ewoluowac, dyskusja i weryfikacja koncepcji pod względem wymagan konserwatorskim-umozliwia to modyfikacje w miare powstawania koncepcji. Kolejne plusy-dogadanie się z inwestorem, dokładne poznanie warunkow przyrodniczych,naturalnych, konsultacje ze sluzba konserwatorska.

Konserwator otrzymuje najpierw szkice koncepcyjne,zatwierdza je, po tym wykonywany jest ostateczny projekt rewaloryzacji.

Bardzo ważne aby projekt rewaloryzacji zawierał szczegółowe dane dotyczące formy, materiałów, technologii – te info sa one niezbędne do opracowania branżowych projektow wykonawczych,takich jak gospodarka drzewostanem,projektow szaty roślinnej, projektow poszczegolnyc elementow roślinnych,proj.malej architektury,budowli ogrodowych,infrastruktury technicznej.

Ważna jest praca zespolowa, tzw burza mozgow. W kompetencji architekta krajobrazu leżą dwa projekty branżowe - projekt gospodarki drzewostanem,opracowany po rozpoznaniu gatunkow w zalozeniu. Zadania gospodarki drzewostanem - ksztaltoawnie układu przestrzennego,okresla się drzewa wskazane do pielęgnacji,do wycinki,zadanie-porządek ukaldu przestrzennego,poprawa warunkow sanitarnych,poprawa struktury krajobrazu,wycinanie w celu otwarc krajobrazowych,odsłonięcie drogi,wnętrza krajobrazowego.Wazne by nie usuwac wszystkich młodych samosiewow gdyz te elementy stanowia kolejna generacje podrzymujaca trwałość zalozenia histrycznego. Wg prawa można wycinac drzewo w wieku do 5 lat.

Drugi projekt – projekt szaty roślinnej. Plansza przedstawiajaca usytuowanie i dobor gatunkow, w skali wczesniej stosowanej. Projektowanie roślinności wymaga rysunkow szczegółowych(szczególnie chodzi tu o kwietniki, rabaty). Pokazuja geometrie układów projektowanych,szczegóły konstrukcji elementow. Wazne aby rozwiązania uwzględniały zmienność roslin.rysunki mogą przedstawiac zmiany wg pór roku,zmienność roslin w ciagu roku. Partery w ogrodzie Branickich określono trzykrotna zmienność haftów ogrodowych,tzw broderii??? Tresci na planszach powinny być wyjaśnione w legendzie i w czesci opisowej,wszystkie rysunki-legenda,powinny być uzasadnione w czesci opisowej.w proj.branzowych powinnien być ukazany material z którego sa wykonane elementy.

do tych proj branżowych zaliczamy proj architektoniczne np. pawilon w ogrodzie Branickich. Proj budowlane,np. fontanna, proj konstrukcyjne (np. balustrady w ogrodzie Branickich) dotyczące konserwacji elementow (mur oporowy w ogrodzie Branickich).

Artykul 6sty karty florenckiej zaleca traktowanie wszystkich zabytkowych założeń ogrodowych na rowni tych wybitnych i tych najskromniejszych. Procedura badawcza i analityczna powinna być rowna dla wszystkich parkow.

Zagrożeniem dla prawidłowości przebiegania trybu przygotowania dokumentacji projektowej są przetargi. brak świadomości inwestora projektanci zmuszeni sa do ryzykowania kosztów rezygnując z pewnych czesci projektow. Konserwator zabytków na podstawie artykulu 7 ma prawo wymagac pelnego programu projektowanego.

Bledy występujące w projektach:

-niszczenie cennych nawarstwień-artykuł 16sty karty florenckiej podkreśla interwencja konserwatora powinna uwzględniać ewolucje ogrodu. Nie należy wyróżniać jednej epoki kosztem, drugiej chyba ze stopień zniszczenia jednej części ogrodu staje się powodem rekonstrukcji, sprawione istniejącymi pozostałościami lub dokumentacja. Przedmiotem rekonstrukcji mogą być części ogrodu położone najbliżej obiektów zabytkowych dla podkreślenia jej jednolitości. Elementy fazy pośredniej należy wkomponować w całość ogrodu.

-czyszczenie parków z samosiewów

- prowadzenie działań inwestycyjnych o charakterze modernizacyjnym w parkach i ogrodach (np.wznoszenie nowych kubatur) zmieniaja układ kompozycyjno przestrzenny a także jego odbior.Kubatury bardzo silnie oddziałują na przestrzen,stanowia glowne dominanty dominujajace nad starymi

-masowe leczenie drzew-powinny być leczone wybiorczo,szczególnie pominiki przyrody,egzoty =) pozostale drzewa należy pozostawic naturalnemu biegowi rzeczy

-wprowadzanie nasadzeń współczesnych gatunków które są niezgodne z nasadzeniami historycznymi, zmienia to charakter, nastrój zabytkowego ogrodu, staje się on bardziej modernistyczny,utrata wyjątkowości historycznego założenia, bez magii,

-nawierzchnie-rewaloryzacje układu drogowego powadza do bardzo szeroko pojetych prac inwestycyjnych, realizacyjnych, prace przerastaja skale obiektu, poszerza się drogi, tworzy się nowe układy komunikacyjne, zatracając kompozycje pierwotna, projekt forntu,partery zniknął bo komunikacja stała się najważniejszym elementem. Należy się tego wytrzegac.

-glebokie korytowanie dróg

-wbijanie gleboko krawężników powodujące uszkodzenia korzeni

-nagminne wprowadzanie materiałów współczesnych(beton,kostka,plyty granitowe) - nawierzchnie są chłodne, sztywne; należy klasc te nawierzchnie które wczesniej tam występowały (najczęściej zwir). Poszanowanie zabytkowej substancji przez projektanta

-prace przy układach wodnych-stosowanie umacnianai brzegow zb wodnych które odchodza od dawnych sposobow umacniania brzegow(faszynowanie,palikowanie,ubijanie gliny), dzis beton i kamien. Betonowe umocnienie odbiera urok, miękkość.

Chcialabym powtórzyć za nestorami polskich konserwatorów„primo non nochere” tzn działaniem przede wszystkim nie szkodzic. Konieczny jest staly nadzor autorski przy realizacji projektu do jego weryfikacji w terenie.