Pojęcie immunohematologii

Immunohematologia zajmuje się badaniem odpowiedzi immunologicznej na antygeny znajdujące się na komórkach i białkach krwi.

Zastosowanie:

• Leczenie krwią i jej składnikami

• Rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie immunizacji antygenami krwi

• Profilaktyka konfliktu serologicznego

Antygeny grupowe krwi znajdują się na powierzchni krwinek.

ANTYGEN GRUPOWY wykrycie na powierzchni krwinek i odpowiedniego antygenu pozwala na zaliczenie badanego do grupy osobników mających identyczny antygen.

UKŁAD GRUPOWY KRWI to zespół antygenów grupowych występujących w populacji.

Przeciwciała grupowe znajdują się w osoczu krwi.

• Alloprzeciwciała- przeciwciała skierowane przeciw antygenom innego osobnika tego samego gatunku:

• Odpornościowe - klasy IgG; powstałe na skutek kontaktu z krwinkami obcej grupy krwi (transfuzja, ciąża)

• Naturalne- klasy IgM; występują w osoczu pomimo braku wcześniejszej immunizacji antygenem (antygeny powszechnie występujące w otoczeniu (AB 0)

• Autoprzeciwciała- przeciwciała skierowane przeciw antygenom tego samego osobnika (choroby autoimmunizacyjne np. stwardnienie rozsiane)

Układ AB O

Występują trzy podstawowe allele:

• A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i antygenowości A₁- najsilniejszy i A₂ oraz: A₃, A_x, A_m)

• B (istnieją podtypy B_x i B_m jednak nie mają znaczenia diagnostycznego)

• 0- allel niemy (brak antygenów A oraz B na powierzchni krwinek)

Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio:

• Grupę A₁ posiadają osoby o genotypie: A₁0, A₁A₁, A₁A₂

• Grupę A₂ posiadają osoby o genotypie: A₂A₂ lub A₂0

• Grupę B posiadają osoby o genotypie: BB lub BO

• Grupę A₁B posiadają osoby o genotypie: A₁B

• Grupę A₂B posiadają osoby o genotypie: A₂B

• Grupę 0 posiadają osoby o genotypie: 00

Przeciwciała układu AB O

Poza antygenami każda grupa krwi charakteryzuje się odpowiednim zestawem naturalnych przeciwciał należących do klasy IgM

• Grupa A₁: anty-B

• Grupa A₂: anty-B i czasem anty-A₁

• Grupa B: anty-A

• Grupa 0: anty-A i anty-B

• Grupa A₁B: brak naturalnych przeciwciał

• Grupa A₂B: mogą wystąpić anty- A₁

Powstanie antygenu z grupy AB O na powierzchni krwinki.

Obecność antygenów tego układu stwierdza się nie tylko w erytrocytach ale we wszystkich komórkach poza neuronami oraz w płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo- rdzeniowym) u ponad 80% populacji.

Występowanie antygenu A i B (jednego lub drugiego albo obu na raz) albo ich braku (grupa zero) zależy od dwóch genów.

Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego substancję podstawową, czyli antygen H (cukier). Występują dwa allele tego genu:

• H- kodujący enzym

• h- allell niemy (brak produktu białkowego)

Osoby z genotypem hh pomimo posiadania genów kodujących grupę krwi A lub B nie posiadają tych antygenów na erytrocytach, choć w ich surowicy występują odpowiednie naturalne przeciwciała dla danej grupy ABO. Jest to tzw. grupa krwi „Bombay”.

Drugi enzym dołącza kolejną cząstkę cukru tworząc antygen A lub B.

Charakterystyka grup krwi

Grupa krwi	Przeciwciała	Antygeny	Dawca	Biorca
A	anty-B (β)	A	A, AB	A, O
B	anty-A (α)	B	B, AB	B, O
AB	brak	A i B	AB	AB, A, B, O
O	anty-A i anty-B	brak	AB, A, B, O	0

Podstawowa zasada!

Na błonach erytrocytów znajdują się specjalne białka lub cukry, zwane antygenami.

ABO- w obrębie tego układu na powierzchni erytrocytów mogą, występować antygeny A, B, A i B lub może w ogóle ich nie być. Jednocześnie obecność określonego antygenu wiąże się z obecnością, odpowiednich przeciwciał w osoczu (mających za zadanie unieszkodliwić antygen, w tym miejscu przeciwciała zlepiają krwinki). Stąd u osób o określonej grupie krwi występują przeciwciała, które nie zlepiają własnych krwinek.

Obecność przeciwciał we krwi jest przyczyną dla której bezwzględnie należy przestrzegać określonych zasad podczas jej przetaczania (transfuzji). Podanie pacjentowi nieodpowiedniej krwi wywołuje reakcję serologiczna prowadzącą do śmierci.

Dziedziczenie grup krwi

Ekspresja genów dla antygenów grupowych krwi ma z reguły charakter kodominujący.

KODOMINACJA- w fenotypie heterozygoty ujawniają się obydwa allele, czyli heterozygota posiada jednocześnie obie właściwości homozygot rodzicielskich – ujawniają się obydwie cechy, a ich ekspresja jest jednakowo silna.

Dziedziczenie grup krwi (układ AB 0)

Rodzic	Rodzic
	0
0	0
A	0, A
B	0, B
AB	A, B

Dziedziczenie układu Rh (D - oznacza występowanie antygenu D, d - oznacza jego brak)

Rodzic	Rodzic
	DD (Rh+)
DD (Rh+)	DD (Rh+)
Dd (Rh+)	DD, Dd (Rh+)
dd (Rh-)	Dd (Rh+)

Konflikt serologiczny

Na powierzchni erytrocytów mogą się znajdować antygeny zwane antygenami D. Możliwości są dwie:

• Antygen D obecny- grupa krwi Rh +

• Brak antygenu D- grupa krwi Rh -

Czynnik Rh jest przyczyna konfliktu serologicznego pomiędzy matką a płodem, gdy:

Matka Rh - Płód Rh + !!!!

Brak antygenu Obecny antygen

Przyczyny konfliktu serologicznego między matka a płodem.

W wyniku uszkodzenia łożyska lub podczas porodu (przy silnych skurczach macicy) krew dziecka dostaje się do

krwiobiegu matki. Obecność antygenu D pochodzącego z erytrocytów dziecka wywołuje reakcję immunologiczną w organizmie matki i produkcję przeciwciał anty-D.

Podczas następnej ciąży, jeśli drugie dziecko też ma grupę krwi Rh +, przeciwciała anty-D przenikają z krwiobiegu matki do krwi płodu (przeciwciała odpornościowe pokonują barierę łożyskową) i rozpoczynają hemolizę jego krwinek (choroba hemolityczna noworodka).

Powstawanie przeciwciał odpornościowych w konflikcie Rh

A- pierwsza ciąża (matka nie ma we krwi przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka z antygenem Rh (+))

B- pierwszy poród (krwinki dziecka z antygenem Rh(+) przedostają się do krążenia matki)

C- po porodzie (organizm matki wytwarza przeciwciała odpornościowe przeciwko krwinkom dziecka)

D- konflikt Rh w następnej ciąży (istniejące we krwi matki przeciwciała odpornościowe przechodzą przez łożysko i niszczą krwinki dziecka z antygenem Rh (+)).

Oznaczanie grup krwi

Reguła Landsteinera- na erytrocytach występują charakterystyczne dla każdej grupy krwi antygeny. Natomiast w surowicy występują przeciwciała dla antygenów nieobecnych we krwinkach. Aby w pełni sprawdzić zgodność grupową krwi, przeprowadza się próbę krzyżową która polega zmieszaniu krwinek dawcy z surowicą biorcy oraz krwinek biorcy z surowicą dawcy w celu wykluczenia ich aglutynacji.