Kraj Basków i Wolność (ETA - Euskadi ta Askatasuna)

ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna — Baskonia i Wolność) — organizacja terrorystyczna walcząca o niezależność Baskonii, założona 31 lipca 1959 roku przez radykalnych działaczy Nacjonalistycznej Partii Basków (PNV); działa głównie na terytorium Hiszpanii.

Radykalny odłam ugrupowania baskijskich nacjonalistów - Nacjonalistycznej Partii Basków (PNV), utworzył w 1959 roku tajną organizację ETA (Baskonia i Wolność). Już na samym początku działalności wyodrębniły się dwa obozy w łonie ruchu: radykalny i umiarkowany. Do definitywnego podziału doszło jednak dopiero na początku lat 70. Wówczas rozdzielono się na skrajnie rewolucyjną ETA-M (frakcja „wojskowa”) i ETA-PM (frakcja „polityczno-wojskowa”). Podział zniwelowany został dopiero w 1984 roku, do tego czasu ugrupowania prowadziły przeciw sobie skrytobójcze akcje. ETA posiadała też swoje zaplecze polityczne w postaci partii Herri Batasuna, która z sukcesem startowała w wyborach parlamenarnych. Bliskie kontakty utrzymywano również z bojownikami innych organizacji terrorystycznych, m.in. z Irlandzką Armią Republikańską (IRA), Hamasem, niemieckim RAF-em czy włoskimi Brigade Rose. 

Jest jedna ze „spokojniejszych” organizacji o charakterze terrorystycznym, która informuje zawsze opinię publiczną o podłożeniu przez nią ładunków wybuchowych. Działa od 1959 r. w Hiszpanii i dąży do stworzenia niezależnego państwa Basków. Początkowo miała charakter marksistowski i była zwalczana przez generał Franco. W związku z tym „odpowiedziała” udanym zamachem na admirała Blanco. W latach 80’ i 90’ przeszła swego rodzaju demokratyzację a jej działalność mocno osłabła. W 2004 r. została niesłusznie oskarżona o zamachy w Madrycie w wyniku których śmierć poniosły 192 osoby, a ponad 1800 odniosło rany. Za zamachem stały osoby związane z Al-Kaidą.

W walce o niezależność Kraju Basków stosowano najokrutniejsze metody - zamachy bombowe, a także terror indywidualny: porwania i brutalne morderstwa oraz napady na banki. Wrogiem numer jeden dla ETA byli funkcjonariusze policji i wojskowi (w 1968 zamordowano M. Manzanasa - szefa policji). Celem zamachowców stawali się także wysoko postawieni funkcjonariusze państwowi i politycy. Ofiarą ataku bojówkarzy został premier Hiszpanii, Luis Carrero Blanco - bliski współpracownik, a nawet domniemany następca generała Franco. Bombę umieszczono pod samochodem admirała i zdetonowano, gdy wracał ze Mszy świętej. Operación Ogro (bo taki kryptonim nadano akcji zgładzenia premiera) została sfinalizowana w grudniu 1973 roku, starannie przygotowywano się do niej przez cały rok. Największy sprzeciw budziły zabójstwa cywilów, które miały miejsce niewiele rzadziej niż ataki na konkretnych wrogów politycznych. W 1974 roku zmasakrowano jedną z kawiarń „Rolando”, a 13 lat później zdetonowano ładunek w supermarkiecie w Barcelonie. Zaledwie w tych dwóch akcjach zginęły 33 osoby, a dziesiątki zostały ranne. Zdarzało się, że terroryści dobierali cele ataków dosyć dowolnie, kierując się np. wyłącznie pochodzeniem z wyższych sfer przyszłej ofiary. Tak było w przypadku zabójstwa wiceadmirała Cristobala Colona oraz chybionej próby zamachu na króla Juana Carlosa Burbona.

Organizacja została znacznie osłabiona w wyniku bezpardonowej operacji Antyterrorystycznych Grup Wyzwolenia (GAL) powołanych nielegalnie do życia przez środowiska rządowe i wojskowe Hiszpanii. Szwadrony śmierci zdołały zlikwidować 19 bojowników ETA - Etarras i rozbić bazy baskijskich rebeliantów we Francji. 

W 2006 r. ETA ogłosiła zawieszenie broni jednak w grudniu tegoż roku znów zaatakowała. Przez ich działalność do dziś śmierć poniosło ok. 850 osób. Ostatnią ofiarą był socjalistyczny polityk Isaiasa Carrasco zastrzelony 8 marca 2008 r.

W trakcie zawieszenia broni ETA odbudowała swoje struktury i wyszkoliła nowych bojowników. Skuteczność tej odbudowy Hiszpania poznała bardzo szybko. Nastąpiła cała seria zamachów bombowych i zabójstw, w których do 2003 roku zginęło kilkadziesiąt osób. Celem tych zamachów byli głównie politycy, dziennikarze, sędziowie, wojskowi, policjanci, biznesmeni, ale ginęły też osoby postronne. W wyniku wybuchu wiezionej samochodem bomby zginęło też czterech członków ETA. Zamachy wywoływały coraz silniejsze protesty w Hiszpanii i Kraju Basków. 13 września 2000 roku hiszpańskie i francuskie służby bezpieczeństwa przeprowadziły operację, w wyniku której aresztowano 36 kluczowych członków ETA w tym Ignacia Gracię Aregui ówczesnego przywódcę organizacji.

W marcu 2002 roku aresztowano kolejnych 11 członków ETA. Mimo tych działań ETA dzięki swojej komórkowej strukturze dalej zachowuje “zdolność bojową”, o czym dała dobitnie znać podczas szczytu UE w Sewilli w czerwcu 2002 roku, gdy eksplodowało 5 bomb – na szczęście bez ofiar śmiertelnych.

W drugiej połowie 2002 roku władze hiszpańskie rozpoczęły działania przeciwko powiązanej z ETA partii Batasuna i pod koniec roku zdelegalizowały ją.

W marcu 2006 roku ETA istotnie ogłosiła trwałe zawieszenie broni. Jednak 30 grudnia 2006 dokonała zamachu na lotnisku w Madrycie, w którym zginęły dwie osoby, a ponad 20 zostało rannych. W tej sytuacji rząd premiera Jose Luisa Zapatero zerwał rozmowy pokojowe rozpoczęte po ogłoszeniu zawieszenia broni. Władze dokonały w Kraju Basków licznych aresztowań i przeszukań.

7 marca 2008 roku ETA zabiła socjalistycznego polityka Isaiasa Carrasco. Carrasco zginął w ostatnim dniu kampanii przed niedzielnymi wyborami parlamentarnymi, gdy wychodził z córką ze swego domu w baskijskim miasteczku Arrasate, od trzech strzałów oddanych w tył głowy.

30 października 2008 roku ETA dokonała zamachu terrorystycznego przy użyciu samochodu pułapki na terenie kampusu studenckiego Uniwersytetu Nawarry w Pampelunie (nad którym opiekę duchową sprawuje Opus Dei). 17 osób zostało rannych.

19 czerwca 2009 roku w wyniku wybuchu bomby przymocowanej pod podwoziem auta, zginął szef sił antyterrorystycznych policji w Bilbao, Eduardo Pueyes Garcia. Zamach miał miejsce w Arrigorriaga, nieopodal Bilbao.

7 stycznia 2010 w Portugalii, 100 km od Lizbony odkryto 1,5T materiałów wybuchowych w kryjówce terrorystów z ETA. 24 lutego 2010 w akcji w Kraju Basków, Hiszpanie aresztowali członka ETA Ibai Beobide. Przechwycono także broń i materiały wybuchowe ukryte w 5 kryjówkach w prowincjach Vizcaya i Guipuzcoa.

28 lutego 2010 podczas zakrojonej operacji francuskiej policji i hiszpańskiej gwardii cywilnej aresztowano lidera ETA Ibona Gogeascoecheę Arronategui. Do zatrzymania doszło w francuskiej miejscowości Cahan.

5 września 2010 ETA ogłosiła bezterminowe zawieszenie broni w walce o niepodległość.

ETA w oświadczeniu z 8 stycznia 2011, zadeklarowała powołanie w życie trwałe zawieszenie broni i porzucenie technik przemocy. Bojownicy orzekli, że są gotowi poddać się kontroli międzynarodowych ekspertów. Rząd hiszpański odrzucił deklarację, zaznaczając, iż Baskijczycy nie wyrzekli się samego terroru

Od 1968 do 2008 roku w wyniku działań ETA zginęło 825 osób. W tej liczbie 482 ofiary to wojskowi i policjanci a 343 to cywile.