Katarzyna Balińska

Nr albumu: 19696

Pedagogika – studia niestacjonarne

Temat pracy: Streszczenie działu „O stawaniu się człowiekiem (kilka myśli nie dokończonych)”

z książki „W Kręgu Wartości” Władysława Stróżewskiego

Pedagogika jest nauką przede wszystkim o wychowaniu, istocie, celach, treściach metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Sama pedagogika bada procesy wychowawcze co wiąże się z teorią wychowawcza i łączy się z pedagogią (z języka gr. paidagogia) czyli postępowaniem wychowawczym. A wszystkim temu bliskie jest pojęcie „sztuka wychowania” (z języka łac. ars educandi)

Pedagogika jest nauką społeczną, jest zespołem nauk o wychowaniu i stanowi a w szczególności w szerokim rozumieniu teorię działalności wychowawczej. Pedagogika jest nauką odnosząca się do człowieka, przede wszystkim do młodego pokolenia, na którego ma wpływ wychowanie co ma dąć możliwość osiągnięcia optymalnego rozwoju osobowości, nabycia Widzy o rzeczywistości i co ma przygotować do życia społecznego.

Zatem racją pedagogiki rozumianej jako nauka i sztuka wychowania, jest niedoskonałość człowieka. Gdyby człowiek stał się istotą doskonałą, czyli osobą „dopełnioną” – posiadającą wszystkie wartości i „dokonaną” – czyli spełnioną, wykończoną, gotową, to takie wychowanie człowieka nie byłoby możliwe.

Według Fredrich’a Dessauer’a „Być człowiekiem znaczy: każdego dnia starać się być lepszym” a Henryk Sienkiewicz mawiał „Człowiek zawsze może wstąpić na lepszą drogę – póki żyje” te słowa świetnie łączą się z wychowaniem, które sprowadza się do dynamicznej struktury człowieka, której wynikiem jest możliwość zmieniany się na lepsze.

Właściwością wszelkich rozważań filozoficznych były zawsze pytania o sens ludzkiego życia a tendencja ta nasiliła się w ostatnich stuleciach. Wedle wszelkich wskazań człowiek w swej naturze jest jednostką o strukturze ontycznej. Mam oczywiście na myśli naukę o pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach ludzkiego bytu .

Człowiek jest najwyższa wartością a jego wartość polega na autentyczności. Sama autentyczność może być postrzegana jako niechęć do bycia innym, ale przecież dążenie do bycia innym charakteryzują dążenia do rozwoju.

By muc mówić o stawaniu się człowiekiem trzeba zrozumieć czym jest człowiek. Człowiek to słowo, które należy rozumieć wieloaspektowo. Człowiek to gatunek biologiczny czyli Homo Sapiens, ale z drugiej strony to jednostka o charakterze indywidualnym. Człowiek brany pod uwagę w całości ma swoje wyjątkowe miejsce w świecie istot żywych i w porządku bytów. Człowiek uznał, swoje istnienie i miejsce na świecie za bardzo wyjątkowe ponieważ nazwa gatunkowa homo sapiens oznacza nic innego jak „człowiek mądry”, „człowiek rozumny”. Miejsce człowieka w świecie jest szczególne, gdyż sam siebie nazwał homo sapiens, co oznacza „człowiek mądry”. Możemy się również spotkać z określeniem animal rationale co oznacza zwierze rozumne, a samo to określenie możemy wysunąć do gatunku ludzkiego.

Wyjątkowość człowieka określa również sformułowanie homo religiosus. Termin ten oznacza najogólniej człowieka religijnego. Samo to złożenie w odniesieniu do tego rodzaju podobnych określeń sugeruje, ze jakoby religijność przynależy do niezbywalnych wymiarów natury ludzkiej, innymi słowy, że człowiek z natury jest istotą religijną. W starożytności, jeszcze przed chrześcijaństwem terminem tym oznaczano osobę oddającą cześć bogom, wypełniającą określone przez religię obowiązki społeczne. W chrześcijaństwie określenie to odnoszono do osób i społeczności zakonnych. Religioznawcy posłużyli się tym terminem na opisanie osób pełniących religijne praktyki i pozostających przez to w kontakcie z Istotą Najwyższą, Bogiem. W tradycyjnej teologii kategorii tej używano przy wyjaśnianiu genezy religii. Stąd określenie homo religiosus miało oznaczać, że człowiek ze swej natury jest istotą religijną. Uważano, że religijność jest albo zakodowana we wnętrzu człowieka, albo też znajduje się w nim jakby specjalny potencjał skierowany ku religii, wybitne zapotrzebowanie na nią, które realizuje się na skutek różnorakich przeżyć egzystencjalnych człowieka. Argumentem potwierdzającym ten sposób rozumowania, dostarczanym przez historię religii był fakt uniwersalnego istnienia religii i to zarówno w wymiarze historycznym jak i przestrzennym. Skoro religia tak mocno związana jest z człowiekiem, iż nie było okresu w dziejach ludzkości, w którym by nie występowała, to samorzutnie niejako nasuwał się wniosek, że powinna być w jakiś sposób powiązana z naturą człowieka. Człowiek od początku był istotą religijną, czyli związaną z Istotą Najwyższą.

Inną kwestią poruszoną w ramach filozofii w nauce jest zagadnienie filozoficznych uwarunkowań i kryteriów wizji naukowych. Zapędy neopozytywistów o budowaniu metafizycznie sterylnej nauki poszły już w zapomnienie w historii filozofii. Co ważne wskazuje to, że naukowiec pracujący laboratorium czy rozwiązujący zagadnienie matematyczne jest także w sposób nieodwracalny homo metaphysicus. Metaphysicus sama w sobie jest dość absurdalna, ponieważ stara się wyjaśnić kwestie bytu i poznać istotę jego właściwości co ma dać możliwość dania podstawy wypracowania tak zwanej wiedzy pewnej. Według, niektórych koncepcji jej przedmiot leży poza obrębem doświadczenia. Dlatego metaphysicus krytykuje się z pozycji sceptycznych, empirystycznych, pozytywistyznych i scjentystycznych.

Człowiek w swojej naturze dąży do polepszenia swojego życia, jest twórcą wielkich cywilizacji, dzieł naukowych, wspaniałych dzieł sztuki i wynalazków. Ale z drugiej strony mimo swojej twórczej siły i mocy jest również istotą destrukcyjną. Jest sprawca zniszczeń natury, bratobójczych wojen a to wszystko dąży do totalnej zagłady świata i samego siebie. Otrzeźwienie następuje wówczas gdy człowiek pod wpływem narastającej hańby i upodlenia zaczyna rozumieć swoje czyny. Ale przecież nie możemy istoty ludzkiej demonizować, nazywać potworem bo przecież tak jak powiedział Honoriusz Balzac „Człowiek nie jest dobry, ani zły”. A samo dobro i zło jest nieustannym udziałem natury ludzkiej. By nie mówić o ogóle ludzkości należy zauważyć takie wyjątkowe jednostki, które winny nam się stać wzorcem. Chociażby: Sokratesa, św. Franciszka, św. Tomasza More, Gandhiego, Schweizera, matkę Teresę z Kalkuty i wiele innych. Każda z tych postaci była wierna swoim ideałom, swojej osobowości. Ale z drugiej strony w historii ludzkiej można szukać wiele negatywnych postaci, które przecież też były wierne sobie i swoim ideałom. Na przykład: Ted Bundy (USA), który przyznał się do zabójstwa 30 młodych kobiet, Elżbieta Batory (Węgry) – hrabina, która zabijała swoje służące (niektórzy historycy szacują, że mogło ich być nawet 2000), Adolf Hitler odpowiedzialny za zbrodnie przeciw ludzkości w czasie drugiej wojny światowej. Tego typu lista zbrodniarzy i nikczemników na pewno jest równie długa jak i osób szlachetnych i godnych pochwały za swoje czyny. Oczywiście poszukiwane zalety wśród konkretnych ludzi nie powinno odbywać się bez tak zwanego sadu a priori Kanta, czyli takiego, którego nie można wywieść z innych przesłanek, lecz trzeba go przyjąć bez dowodu jako założenie danej teorii. Bez aksjologicznego a priori osąd byłby nacechowany przede wszystkim subiektywizmem i relatywizmem. Według Kanta cnoty nie należy przyswajać z doświadczenia, ponieważ jej znaczenie nabrało by wieloznaczeniowości co by nie torowało drogi do poznania i nie dawało żadnego spójnego założenia dla danej teorii czyli prawidłowości. Samą cnotę możemy określić mianem wartości.

Wedle tego wszystkiego człowiek powinien posiadać własny dynamis czyli fundament refleksji praktycznej mówiący o dobrym i właściwym postępowaniu. Warto również aby każdy człowiek miał wyznaczony cel czyli ideę wedle, której będzie postępował i się nie kierował. Ideą ta jest tak naprawdę człowieczeństwo po łacinie humanitas. W najprostszy sposób pojęcie to można zdefiniować jako zespół cech odróżniający zachowania ludzi od zachowań zwierząt. Oczywiście sformułowanie człowieczeństwo nie charakteryzuje człowieka w sensie gatunkowym, do człowieczeństwa należy dążyć i na nie zasłużyć. Jeśli człowiek chce być naprawdę człowiekiem musi realizować pewne wartości i dążyć do nich pod czyimś kierownictwem (wzorcem) lub w pojedynkę. Jeśli mówimy o czyimś kierownictwie to mam namyśli drugiego człowieka i nawiązujące się międzyludzkie pozytywne uczucia często określane nawet mianem miłości co już jako jeden z pierwszych zauważył Platon.

Nawiązując do myśli Sokratesa, którego ideą było wychowanie jednostki i towarzyszące temu prawa, które mogą być jednocześnie sprawiedliwe i niesprawiedliwe, dobre i złe. Sam Platon chciał aby takie prawa były jak najbardziej doskonałe ponieważ miały dążyć do wychowania człowieka i służyły mu do stworzenia koncepcji tak zwanego doskonałego państwa, którego głównymi elementami miał być człowiek i jego człowieczeństwo. Oczywiście należy zaznaczyć że jednostka człowieka nie miała być poświecona jedynie dobru państwa lecz przede wszystkim to państwo miało wychowywać i kształcić do osiągnięcia w pełni swego człowieczeństwa.

Według Stróżewskiego pedagogikę należałoby uznać nie tylko za naukę ale również za sztukę i to najdoskonalszą ponieważ jej przedmiotem jest żywy człowiek. A najważniejszym jej celem jest kształtowanie człowieczeństwa. A sens pedagogiki sam w sobie jest jeszcze większy ponieważ nigdy nie wiadomo czy kształtowanie w jednostce człowieczeństwa zostało dogłębnie zrealizowane. Dlatego pedagogika jest nauką towarzyszącą nam ludziom przez całe życie. A chęć kształtowania człowieka wynika sama w sobie z istoty człowieczeństwa.