Charakterystyka zawodowa opiekuna medycznego 1. Zawód jest nowym zawodem medycznym (od 2008 roku) i został objęty klasyfikacją zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy – Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z dnia 17 maja 2010 r.) W strukturze klasyfikacji zawodów, opiekun medyczny mieści się w tzw. wielkiej grupie Nr 5: Nr 5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy      53 – pracownicy opieki osobistej i pokrewni      532 - pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni      5321 – medyczny personel pomocniczy      532102 – opiekun medyczny s (Symbol s oznacza, że kwalifikacje opiekuna medycznego zdobywa się w kształceniu szkolnym) Ministrem właściwym dla tego zawodu jest Minister Zdrowia, który zatwierdził podstawę programową oraz program nauczania. Podstawa programowa otrzymała symbol cyfrowy 513[02].  (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej  z dnia 21 stycznia 2011 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: asystent osoby niepełnosprawnej, florysta, kucharz małej gastronomii, operator maszyn leśnych, opiekun medyczny, pracownik pomocniczy obsługi hotelowej, sprzedawca, technik handlowiec, technik organizacji usług gastronomicznych, technik przetwórstwa mleczarskiego i technik weterynarii (Dz. U. z dnia 7 marca 2011 r.) Kształcenie trwa rok w szkole policealnej ( dla osób posiadających średnie wykształcenie) oraz dwa lata w zasadniczej szkole zawodowej (ta forma przeznaczona jest tylko dla dorosłych). Uzyskany dyplom (egzamin zewnętrzny) uprawnia do podjęcia pracy w tym zawodzie na terenie Unii Europejskiej. Kompetencje zawodowe opiekuna medycznego – w odniesieniu do opisu zawodu w Podstawie Programowej 513[02]:  1)   rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów pielęgnacyjnych i opiekuńczych osoby chorej i niesamodzielnej o różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku; 2)   pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych; 3)   pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w podtrzymywaniu aktywności społecznej; 4)   aktywizowanie osoby chorej i niesamodzielnej do zwiększania samodzielności życiowej; 5)   zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego; 6)   zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej higienicznych warunków otoczenia; 7)   wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych; 8)   współdziałanie z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym; 9)   asystowanie pielęgniarce podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich; 10)  użytkowanie urządzeń, przyborów oraz narzędzi do wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych; 11)  konserwacja przyborów i narzędzi stosowanych podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich; 12)  popularyzowanie zachowań prozdrowotnych. Opis zadań zawodowych opiekunów medycznych Do kompetencji zawodowych opiekunów medycznych należy podstawowa pielęgnacja i podstawowa opieka. Czynności pielęgnacyjne dotyczą oddziaływania na ciało a czynności opiekuńcze oddziaływania na otoczenie osoby objętej opieką tak aby zapewnić jej bezpieczeństwo           w zakresie podstawowej aktywności życiowej. Świadczeniem pielęgnacyjnym (podstawowym) jest pomoc w zakresie odżywiania, wydalania, higieny ciała i mobilności. 1) Czynności w zakresie odżywiania obejmują czynności związane z przygotowaniem pożywienia w sposób umożliwiający jego spożycie przez osobę niesamodzielną, w tym podgrzewanie napojów i pokarmów, rozdrabnianie posiłków oraz udzielenie pomocy osobie niesamodzielnej przy spożywaniu posiłków a w razie potrzeby karmienie. 2) Czynności w zakresie wydalania obejmują czynności związane z pomocą w korzystaniu z toalety, zakładanie i wymianę absorpcyjnych środków pomocniczych, stosowanie preparatów zabezpieczających ciało przed drażniącym działaniem moczu, zakładanie i wymianę cewników zewnętrznych, zakładanie i wymianę worków do zbiórki moczu oraz worków stomijnych. 3) Czynności w zakresie higieny ciała obejmują czynności polegające w szczególności na: utrzymywaniu ciała w czystości poprzez wykonywanie podstawowych zabiegów kosmetycznych takich jak mycie, czesanie, golenie, obcinanie paznokci. 4) Czynności w zakresie mobilności  obejmują w szczególności czynności dotyczące pomocy w poruszaniu się i przemieszczaniu się osoby niesamodzielnej w obrębie jej mieszkania, zmiany ułożenia ciała w przypadku, gdy osoba niesamodzielna nie jest w stanie tego dokonać własnymi siłami, ubierania i rozbierania, przygotowaniu do użycia i pomocy w stosowaniu sprzętu wspomagającego poruszanie się. 3. Świadczenia opiekuńcze  w domu osoby objętej opieką, realizowane w ramach umowy z pomocą społeczną, obejmują towarzyszenie i pomoc w niezbędnych i regularnie powtarzanych czynnościach dnia codziennego związanych z zapewnieniem bezpiecznych warunków funkcjonowania domowego  i w społeczeństwie, takich jak utrzymanie odpowiedniej temperatury i czystości w otoczeniu osoby niesamodzielnej, zabezpieczenie czystej i odpowiedniej odzieży, zabezpieczenie wyżywienia i innego niezbędnego do funkcjonowania w domu podstawowego zaopatrzenia, pomoc w dotarciu do lekarza i zakupie zleconych leków, środków pomocniczych i materiałów medycznych, dbałość o sprawność i bezpieczeństwo używanego przez osobę niepełnosprawną sprzętu wspomagającego. 1. Pielęgnacja ciała  - pielęgnacja skóry. Do pielęgnacji ciała zalicza się także mycie włosów. Jest ono elementem mycia, brania prysznica lub kąpieli. Samo mycie włosów należy przyporządkować do czynności „mycie”. Potrzeba pomocy przy myciu włosów obejmuje także suszenie  włosów. 1) Mycie obejmuje mycie całego ciała, lecz także części ciała, głównie pod prysznicem,  przy umywalce, bądź w łóżku z miską do mycia. Do procesu mycia wlicza się także czynności poprzedzające mycie i następujące po nim, w tym  wycieranie ciała oraz porządkowanie używanego sprzętu.  Pacjent powinien być myty w miejscu do tego przeznaczonym z bezwzględnie wymaganym zachowaniem intymności i dyskrecji.  Zalicza się tu także przeprowadzanie higieny intymnej po skorzystaniu z toalety.  Zakres ten obejmuje także czynności poprzedzające mycie ciała związane         z przemieszczaniem pacjenta, takie jak umieszczanie w wannie lub pod prysznicem lub przesadzanie osoby wymagającej opieki z wózka inwalidzkiego na krzesło kąpielowe pod prysznicem. 2) Higiena jamy ustnej dotyczy mycia zębów i obejmuje zarówno przygotowanie, jak np. nałożenie pasty do zębów na szczoteczkę i/ lub odkręcanie pojemników (pasta/ płyn do płukania ust) jak i właściwy proces czyszczenia oraz dodatkowe czynności następujące po nim, lecz także czyszczenie protez i pielęgnację jamy ustnej, tzn. płukanie jamy ustnej płynem do płukania ust i mechaniczne czyszczenie jamy ustnej.  Czynność ta obejmuje także dbałość o sprzęt do czyszczenia jamy ustnej. 3) Czesanie obejmuje czesanie lub szczotkowanie włosów odpowiednio do indywidualnej fryzury. Nie uwzględnia się tu układania fryzur lub strzyżenia włosów. Jeśli osoba wymagająca opieki nosi perukę, czynności związane z czesaniem lub nakładaniem peruki należy  tu uwzględnić.  4) Golenie, obejmuje golenie „na sucho” lub „na mokro”  oraz związaną z tym pielęgnację skóry  twarzy. 5) Wydalanie, czynności związane z opróżnianiem jelita i pęcherza, obejmują także kontrolę oddawania moczu i stolca, higienę oraz pielęgnację stomii:  urostomi i sztucznie wyłonionego odbytu oraz zaopatrzenie w sprzęt medyczny jednorazowego użytku. Uwzględnia się tu także przygotowywanie odzieży przed i po pójściu do toalety, higienę intymną oraz sprzątanie po oddawaniu moczu i stolca, a także opróżnianie i sprzątanie krzesła toaletowego, bądź  tzw. basenu i kaczki. W przypadku nieprawidłowego wykonywania czynności przez osobę objętą opieką, np. rozmazania kału, sprzątanie należy do opiekuna. Do opiekuna należy także pomoc w przemieszczaniu osoby objętej opieką do toalety lub opuszczaniu jej. Odżywianie 1) Przygotowanie pożywienia, czynności związane z tym zakresem nie obejmują gotowania a jedynie ostatniego działania przed przyjmowaniem pożywienia, np. rozdrabniania na porcje mieszczące się w ustach, oddzielanie kości i ości, zmiękczanie twardego pożywienia w przypadku zaburzeń przeżuwania i przełykania oraz nalewanie napojów do naczyń przeznaczonych do picia. Ujęte są tu działania, które służą do tego, by gotowe już pożywienie mogło być spożyte przez osobę objętą opieką. Nie zalicza się  tu gotowania ani nakrywania do stołu (świetlica). 2) Przyjmowanie pożywienia, do tego zakresu należą czynności związane z przyjmowaniem pożywienia w formie stałej  i płynnej, także przy pomocy specjalistycznych naczyń i sztućców oraz podawanie pożywienia przez sondę lub gastrostomię. Uwaga: czynność karmienia przez sondę i gastrostomię wchodzi w zakres pielęgnacji specjalistycznej i jest zastrzeżona do kompetencji pielęgniarki. Natomiast opiekun wykonuje zlecone przez pielęgniarkę czynności przygotowawcze i dba o czystość  używanego sprzętu w karmieniu przez sondę lub przez przetoki odżywcze. 3. Poruszanie się 1) Pomoc przy opuszczaniu i układaniu się w łóżku, oprócz samej czynności przemieszczania się obejmuje także przekonywanie pacjenta i przygotowywanie warunków do podejmowania decyzji         o udaniu się do łóżka bądź jego opuszczenia. 2) Zmiana ułożenia ciała w łóżku, obejmuje zmianę pozycji ciała u pacjentów niezdolnych do samodzielnej zmiany pozycji ciała. Opiekun jest obowiązany znac i przestrzegać zasad profilaktyki skutków długotrwałego unieruchomienia. 3) Ubieranie i rozbieranie, zakres obowiązków zawodowych obejmuje otwieranie i zaciąganie suwaków, rozpinanie i zapinanie guzików, zdejmowanie i zakładanie butów, wybór odzieży (odpowiednio do pory roku, dnia, pogody), ubieranie i rozbieranie, zabranie odzieży z miejsca normalnego przechowywania, np. z wieszaka lub szafy. Także zakładanie i zdejmowanie protez, gorsetu i rajstop lub pończoch uciskowych. 4) Chodzenie, zadania opiekuna obejmują takie czynności jak pomaganie przy chodzeniu, staniu          i wchodzeniu po schodach wewnątrz oddziału / sali lub mieszkania, ujmuje się tylko w kontekście podstawowej aktywności życiowej. W przypadku osób na wózku inwalidzkim poruszanie się obejmuje także używanie wózka inwalidzkiego. W czynności „chodzenie” uwzględnia się także przemieszczenie osoby objętej opieką np. na wózek inwalidzki lub na krzesło toaletowe, do wanny lub do kabiny prysznica.