Deflacja – to taki stan w gospodarce, kiedy ilość pieniądza w obiegu jest za mała w stosunku do wartości masy towarowej. Deflacja występowała najczęściej w dobie pieniądza kruszcowego ( przy szybko rosnącej wymianie towarowej zaczęło brakować kruszcu, który obsługiwałby transakcje ). Deflacji towarzyszy spadek cen i wzrost siły nabywczej pieniądza, czyli aprecjacja. Inflacja – to taki stan w gospodarce, kiedy ilość pieniądza na rynku przekracza wartość towarów i usług, czyli kiedy część masy pieniężnej nie ma pokrycia w towarze. Inflacja prowadzi do deprecjacji, czyli spadku siły nabywczej pieniądza oraz do wzrostu cen. Inflacji towarzyszy spadek kursu waluty.

Teorie inflacji: I Teoria ilościowa ( monaterystyczna ) w myśl której, inflacja jest zawsze zjawiskiem pieniężnym i zaczyna się z chwilą naruszenia równowagi Fischera ( gdy M V > P T ). Dlatego należy odpowiednio koordynować podaż pieniądza ( ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu ). II Teoria kosztowa w myśl której, inflacja to wynik wzrostu kosztu produkcji. Objawia się ona wzrostem cen spowodowanym przez związki zawodowe ( np. płace ) i przez monopole krajowe lub zagraniczne(np. ropa naftowa). III Teoria dochodowa w myśl której, inflacja jest spowodowana walką pomiędzy uczestnikami rynku o podział wytworzonego dochodu narodowego. Każdy z uczestników rynku stara się zwiększyć lub utrzymać swój udział w wytworzonym dochodzie narodowym. I tak, przedsiębiorstwa chcą zwiększyć przychody ze sprzedaży dóbr i usług przez zwiększenie cen, gospodarstwa domowe występują z żądaniami zwiększenia płac, a rząd celem pobudzenia koniunktury zwiększa wydatki budżetowe.

Impulsy te, w postaci wzrostu wydatków państwowych, wzrostu cen i płac, mają charakter inflacjogenny.

1). Inflacja popytowa ( ciągniona przez popyt i nabywców ) występuje, gdy całkowita ilość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji ( ludzie kupują więcej niż produkuje państwo ). Powód: nadmierne wydatki państwa, niska stopa procentowa w bankach, nadmierny deficyt budżetowy, zmniejszenie obciążeń podatkowych płac w przedsiębiorstwach.

2). Inflacja kosztowa ( pchana przez koszty i dostawców ) jest spowodowana wzrostem kosztów wytwarzania. Powód: np. wzrost cen ropy naftowej, mała podaż zboża, podwyżka płac w przedsiębiorstwie, monopolistyczny wzrost cen ( windowanie cen przez monopole ).

3). Inflacja strukturalna występuje, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany strukturalne w gospodarce ( na zmiany popytu na dane produkty, zmiany technologii, innowacje, postęp techniczny ). Restrukturyzacja często łączy się z przekształceniami strukturalnymi.

Walka z inflacją:

Tłumienia inflacji można dokonać poprzez wprowadzenie polityki stabilizacyjnej. Polityka stabilizacyjna polega na przejściu od waluty o spadającej wartości do waluty o stałej wartości. Polityka stabilizacyjna może przybierać różne formy i przebiegać w różny sposób.

W najbardziej radykalnej formie przyjmuje ona postać nullifikacji, która polega na wymianie pieniędzy bez odszkodowania ( likwidacja pieniędzy ). Ma ona miejsce, gdy występuje hiperinflacja ( ceny rosną z godziny na godzinę ). Przy hiperinflacji trzeba zastosować pakiet wielu środków. M V > P T pieniądz nie ma pokrycia w towarze, należy wypompować część pieniądza z rynku i zwiększyć podaż na rynku.

Aby zmniejszyć ilość pieniądza w obiegu należy:

-ograniczyć wydatki budżetowe,

-zwiększyć stopy opodatkowania,

-zwiększyć atrakcyjność oszczędzania ( podniesienie stóp procentowych ),

-zdyscyplinować banki, aby nie były skłonne udzielać kredytów ( podniesienie rezerw minimalnych w bankach ),

-wypuścić papiery wartościowe ( akcje, obligacje ), aby ludzie inwestowali w to swoje pieniądze,

Wzrost podaży rynkowej może dokonać się na drodze zwiększenia stopnia wykorzystania aparatu wytwórczego, uruchomienia zapasów, kredytów importowych. W dłuższym okresie czasu na zwiększenie podaży wpływają inwestycje. W Polsce inflacja była spowodowana niedoborem, więc uruchomiono import ( przedsiębiorstwa zaczęły szukać rezerw ). Denominacja – wymiana nominalna pieniędzy następująca po bardzo wysokiej inflacji ( w Polsce – obcięcie czterech zer ).

Inflacja popytowa a inflacja kosztowa.

a). inflacja popytowa b). inflacja kosztowa

Gdy cena wzrasta to popyt maleje, a gdy popyt rośnie to cena też rośnie.

Inflacja może mieć charakter wewnętrzny lub zewnętrzny.

Inflacja w kraju może być kontrolowana lub żywiołowa ( państwo nie kontroluje inflacji i wymyka się ona spod kontroli ). Niekontrolowana inflacja prowadzi do powstania spirali inflacyjnej.

Spirala inflacyjna – to proces inflacji o charakterze kumulatywnym, polegający na nieustannym przesuwaniu się w górę ogólnego poziomu cen, a także dochodów i kosztów. W procesie tym między przyczyną inflacji a jej skutkiem ( wzrost cen ) zachodzi zależność zwrotna i sprzężenie to ma charakter automatyczny.

Model klasyczny spirali inflacyjnej.

Wzrost cen powoduje uzasadnione żądanie wzrostu płac. Płace zaś, będąc elementem kosztów, powodują dalszy wzrost cen.

Oczekiwania inflacyjne.

Na wielkość inflacji mają wpływ oczekiwania inflacyjne. Jeśli ludzie oczekują inflacji to kupują więcej i sami zwiększają istniejącą inflację. Najlepiej było to widać w latach 80 – tych w Polsce, gdy ludzie starali się chronić swoje pieniądze przed utratą wartości.

Pesymizm – wzrost inflacji.

Optymizm – spadek inflacji.

Gdy podmioty gospodarcze przewidują nasilenie inflacji, postępują wówczas w sposób dodatkowo ją podsycający. Znajduje to wyraz: *w podnoszeniu przez przedsiębiorców cen, w oczekiwaniu na dalszy wzrost kosztów produkcji,

*w żądaniu przez pracowników podwyżek płac,
w oczekiwaniu na dalszy wzrost kosztów utrzymania,

*w nadmiernych zakupach towarów przy jednoczesnym wstrzymaniu się od sprzedaży,

Pesymizm w ocenie sytuacji jest więc istotnym czynnikiem inflacjogennym, a optymizm osłabia nacisk na płace i ogranicza bieżący popyt.

Koszty inflacji.

Inflacja powoduje spadek realnych dochodów ludności. Jeśli rząd nie waloryzuje odpowiednio płac

lub nie w takim tempie w jakim rosną ceny to ludność traci na tym. Dochody nominalne – to suma pieniędzy uzyskana z jakiegoś tytułu ( np. pracy, renty, stypendium, zysku w przedsiębiorstwie ). Dochody realne – to suma dóbr i usług, które można nabyć za dochód nominalny.

płaca nominalna rośnie - ceny stałe - płaca realna rośnie

płaca nominalna stała - ceny rosną - płaca realna maleje

płaca nominalna rośnie - ceny maleją - płaca realna rośnie

płaca nominalna rośnie - ceny rosną - płaca realna rośnie

Bezrobocie- podaż na pracę reprezentowany przez pracodawców jest większy od popytu na pracę reprezentowany przez pracowników(ludzi szukających pracę). Rodzaje bezrobocia: *frykcyjne – krótkotrwałe, czasowe bezrobocie, obejmuje ludzi tracących pracę ze względu na zmianę miejsca zamieszkania, zmianę kwalifikacji, *strukturalne – powstaje ze względu na rozbieżność kwalifikacji pracowników i kwalifikacji, na które istnieje popyt ze strony pracodawców, *koniunkturalne – pojawia się w okresach dekoniunktury, gdy popyt globalny się zmniejsza, a w ślad za tym zmniejsza się produkcja i zatrudnienie,
*klasyczne – pojawia się wtedy, gdy płaca robocza jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu równowagi płacy, *technologiczne – wywołane postępem technicznym, który jest zawsze praco oszczędny, następuje substytucja pracy kapitałem, *sezonowe – spowodowane zanikiem zatrudnienia w określonej branży ( np. w rolnictwie, w ogrodnictwie ), *chroniczne – dotyczy osób, które z różnych powodów ( podeszły wiek, zdrowie, rasa ) nie mogą znaleźć pracy, *dobrowolne – dotyczy osób, które z własnej woli nie chcą podjąć żadnej oferowanej im pracy,

*przymusowe – dotyczy ludzi, którzy skłonni są pracować „za grosze”, a i tak nie mogą znaleźć żadnej pracy,

*agrarne – utajone bezrobocie, wiąże się z przeludnieniem na wsi, dotyczy ludzi, którzy mogliby znaleźć pracę w mieście, ale nie czynią tego,

Stopa bezrobocia – ilość bezrobotnych w stosunku do wszystkich ludzi aktywnych zawodowo (zatrudnionych
i bezrobotnych ).
Skutki bezrobocia:

a). ekonomiczne: obciążenie budżetu państwa, konieczność wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, koszt alternatywny ( utraconych możliwości ) kapitału ludzkiego – koszt niewykorzystania zasobów pracy tkwiących w bezrobotnych, utrata wartości siły roboczej ( histereza ),

b). społeczne: -bieda, ubóstwo, nędza, pauperyzacja ( ubożenie ), -zanik złych zjawisk w pracy ( pijaństwo, brak dyscypliny ),

Pasywne i aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu:

a). pasywne: -zasiłki dla bezrobotnych ( najtańszy sposób likwidowania bezrobocia ), -świadczenia emerytalne i przedemerytalne ( pozwalające doczekać do emerytury ),

b). aktywne: -szkolenia, -prace interwencyjne, -roboty publiczne, -pożyczki na działalność gospodarczą, -pożyczki na miejsca pracy, -pożyczki szkoleniowe, -programy specjalne, -aktywizacja zawodowa absolwentów, -przygotowanie zawodowe ludzi młodych,

Prawidłowości ewolucji ogólnej struktury zatrudnienia: pod wpływem techniki, technologii, wydajności pracy następuje ewolucja ogólnej tj. sektorowej struktury zatrudnienia. Według Clarka, Furastie i Fischera tendencję tą możemy zobrazować następująco:

sektor I – rolnictwo, leśnictwo i przemysł wydobywczy,

sektor II – przemysł przetwórczy i budownictwo,

sektor III – usługi,

*przy coraz bardziej zaawansowanym rozwoju gospodarczym następuje bezwzględny i względny spadek zatrudnienia w rolnictwie, *uprzemysłowienie gospodarcze powoduje wzrost bezwzględny i do pewnego momentu względny zatrudnienia w sektorze II, co jest wynikiem przepływu do tego sektora pracowników z rolnictwa i różnic w wydajności pracy obu sektorów, *ograniczenie zatrudnienia w rolnictwie i ustabilizowanie zatrudnienia w przemyśle powodują bardzo szybki wzrost rozwoju usług,

Prawidłowości ewolucji ogólnej struktury zatrudnienia opisują proces przejścia od społeczeństwa przedprzemysłowego (agrarnego) do społeczeństwa poprzemysłowego.

W społeczeństwie agrarnym podstawowym czynnikiem jest ziemia, dominującą postacią jest właściciel ziemski, a podstawą władzy jest dziedzictwo ( dziedziczona ziemia ).

W społeczeństwie poprzemysłowym podstawowym czynnikiem jest wiedza i informacja, dominującą postacią jest pracownik naukowy, manager, a podstawą władzy jest wykształcenie.

Akcja- jest papierem wartościowym dowodzącym cząstkowego udziału majątku spółki S.A i uprawnia do udziału w podziale jej zysków w formie dywidendy.

Rodzaje akcji:

*akcje imienne – prawa z danej akcji przysługują jedynie osobie (prawnej bądź fizycznej) wskazanej w dokumencie akcji oraz wpisanej do księgi akcyjnej prowadzonej przez spółkę akcyjną.

*akcje na okaziciela – prawa z danej akcji przysługują każdemu posiadaczowi akcji. Akcje na okaziciela przed objęciem muszą być w pełni opłacone. Akcje notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz większość akcji notowanych na giełdach światowych to akcje na okaziciela.

*akcje zwykłe – właściciele akcji zwykłych mają równe wobec siebie „standardowe” prawa wynikające z posiadania akcji. Akcje notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz większość akcji notowanych na giełdach światowych to akcje zwykłe.

*akcje uprzywilejowane – akcje uprzywilejowane są akcjami imiennymi. Ich uprzywilejowanie może dotyczyć zarówno praw do głosu, jak i praw majątkowych.

*akcje gotówkowe – akcje opłacone w formie pieniężnej. Wymagają one pokrycia co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej przed rejestracją spółki lub przed podwyższeniem kapitału. Jeżeli cena, po jakiej obejmowane są akcje jest wyższa od wartości nominalnej, cała nadwyżka powinna być uiszczona przed rejestracją. Wpłaty na akcje dokonywane są bezpośrednio lub za pośrednictwem domu maklerskiego, na rachunek spółki prowadzony przez bank. Akcja nie w pełni opłacona musi być akcją imienną, chyba że zamiast akcji imiennych spółka wyda świadectwa tymczasowe.

*akcje aportowe - akcje pokryte wkładem niepieniężnym. Akcje te mogą być pokryte przez wniesienie przez akcjonariusza do spółki wartości niepieniężnych (najczęstszym przykładem jest wniesienie środków trwałych lub, w przypadku podmiotów prawnych, całej wydzielonej części działalności) Przedmiotem aportu nie może być świadczenie pracy albo usług ani żadne prawo niezbywalne.

Rynek kapitałowy obejmuje: 1). Rynek akcji. Przedmiotem obrotu są tutaj papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu. Podstawowym instrumentem na tym rynku są akcje ( papiery udziałowe ) dowodzące częściowego udziału posiadacza akcji w majątku spółki. Akcja to papier wartościowy wystawiony na okaziciela, który uprawnia do udziału w zyskach spółki ( czyli dywidendzie ) oraz do prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Dochód uzyskiwany z akcji ma charakter zmienny, a poziom dywidend wpływa na popyt na akcje oraz na ich cenę. 2). Rynek obligacji. Przedmiotem obrotu są tutaj papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu. Podstawowym instrumentem na tym rynku jest obligacja, czyli dokument o charakterze wierzycielskim ( dłużniczym ), tj. dokument zawierający zobowiązania emitenta obligacji, czyli dłużnika wobec każdorazowego właściciela tego dokumentu do zwrotu określonej w obligacji sumy pieniężnej i określonego oprocentowania w wysokości i terminach określonych w samej obligacji. Obligacja pełni dwie funkcje: a). dla emitenta jest instrumentem pożyczkowym, dzięki któremu uzyskuje on środki na finansowanie przedsięwzięć rozwojowych i modernizujących jego przedsiębiorstwo. b). dla kupującego jest formą lokaty posiadanego kapitału.

Spółka akcyjna jest formą organizowania dużych przedsiębiorstw przez zgromadzenie dużego kapitału w drodze emisji i sprzedaży akcji. Spółka akcyjna posiada osobowość prawną. Podstawę organizacji spółki stanowi statut, zaś podstawę działania kapitał akcyjny, który umożliwia wypuszczanie określonej liczby akcji o ustalonych statutowo wartościach nominalnych. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien wynosić co najmniej 500 000 zł. Statut spółki akcyjnej powinien zawierać: siedzibę spółki, przedmiot działalności spółki, wysokość kapitału zakładowego spółki, nazwiska i imiona założycieli spółki. Akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionego udziału.

Akcjonariusz ma następujące prawa:

*prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy,

*prawo do udziału w dywidendzie ( zysk przeznaczony dla akcjonariuszy ),

*prawo swobodnego dysponowania akcją ( sprzedaż, zastawianie, darowanie itp. ),

*prawo do informacji o sprawach spółki, Spółka akcyjna działa poprzez swoje organy: *walne zgromadzenie akcjonariuszy, *zarząd, *rada nadzorcza(organ kontrolny), *komisja rewizyjna organ kontrolny ), Na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy zapadają decyzje dotyczące: wyboru zarządu, zatwierdzenia statutu, ustalania strategii spółki, podziału zysków spółki ( co rok ), emisji nowych akcji na rynek, fuzji ( łączenia danej firmy z inną ) Najwięcej do powiedzenia mają akcjonariusze z kontrolnym pakietem akcji. Zarząd spółki akcyjnej jest najczęściej kilkuosobowy. Publiczne subskrypcje akcji – pozyskiwanie pieniędzy poprzez emisję nowych akcji na rynek. Porównanie spółki akcyjnej ze spółką z o.o.: *inny charakter udziałów, *możliwość subskrypcji w spółce akcyjnej.

Subsydiarność, zwana także zasadą subsydiarności lub pomocniczości. Subsydiarność jest jedną z najważniejszych cech ustrojowych państw demokratycznych. Oznacza ona, że działania dotyczące szczegółowych, lokalnych i partykularnych kwestii podejmowane być powinny najpierw na szczeblu mniejszych zbiorowości (np. rodzina, szkoła), dopiero w momencie gdy mniejsze zbiorowości nie mogą rozwiązać problemu sprawa powinna trafić na wyższy szczebel (np.: kuratorium, gmina). Zbiorowość większa jest więc wówczas pomocnicza wobec zbiorowości mniejszej (łac.subsidium – pomoc, rezerwa).
Przykładem może być rozwiązywanie danego problemu najpierw przez człowieka – jednostkę, w wypadku, gdy nie podoła on temu – przez rodzinę, następnie przez zakład pracy, władze samorządowe, władze regionalne, a dopiero na końcu, w ostateczności, władze państwowe bądź ewentualnie jeszcze jakieś wyższe władze (organizacje), jeśli takowe istnieją.
Zasada ta dotyczy w szczególności organizacji wewnętrznej państwa, jego administracji. Aktywność na wyższych szczeblach administracyjnych powinna być podejmowana jedynie wówczas gdy zapewnia większą efektywność i skuteczność w odróżnieniu od efektów jakie przyniosłyby te działania, gdyby podjęte zostały przez szczebel niższy. W tym kontekście subsydiarność oznacza, że wszelkie decyzje powinny zapadać na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom, a więc głównie w gminach i regionach a nie na szczeblu centralnym.
Idea subsydiarności wywodzi się z myśli liberalnej oraz ze społecznej nauki Kościoła katolickiego. Ideę subsydiarności przyjęła, jako jedną z naczelnych zasad, Unia Europejska – subsydiarność (Unia Europejska).
W modelu subsydiarności zadaniem władzy lokalnej jest podejmowanie działań zmierzających do realizacji dobra wspólnego, władza centralna jest natomiast gwarantem, że dobro to zostanie zrealizowane.