1.POJĘCIA:
Patologia - (z grec. pathos – cierpienie, logos – nauka)
Patologia społeczna - jest zbiorem różnorodnych typów dewiacji społecznych (Jarosz)
Patologia społeczna - zjawiska niezgodne z wzorami zachowań występujące w zwiększonym nasileniu ilościowym, zakłócające zmiany społeczne (Wódz)
Termin patologii odnosi się do społeczeństwa.
Dewiacja – (z łac. deviatio – zboczenie [z drogi]). Filipiak przytacza 3 rodzaje rozumienie tego pojęcia:
1.zboczenia (np. z drogi prawości, zboczenia seksualne)
2.przejaw jakiegoś odchylenia (np. od uznawanych wzorców społecznych, normalności, przestępczość)
3.błądzenie (poprzez odrzucanie pewnych powszechnie akceptowanych wartości)
Dewiacja – postępowanie niezgodne z odnoszącymi się do danej jednostki i sytuacji, w której działa z regułami społecznymi(normami i wartościami) (Sztompka)
Wg.Beckera dewiacja ma zawsze jakiś związek z mniej lub bardziej zamaskowanym społecznie zachowaniem naruszającym jakieś normy.
Termin dewiacji odnosi się do jednostki.
Anomia – bezprawie, występek, odstępstwo od normy. Jest to stan chaosu wśród norm i wartości, zanik jednoznacznych drogowskazów postępowania. (Sztompka) Stan anomii cechuje się utratą zdolności do prawidłowego (społecznie akceptowanego) reagowania na określoną sytuację, niechęcią do podejmowania decyzji i działania. (Filipiak)
Termin anomii odnosi się do społeczeństwa.
2.ALKOHOLIZM
Alkoholizm – jest to określenie spożycia alkoholu, które wykracza poza miarę zwyczajowego picia.
Alkoholizm – określenie choroby alkoholowej.
Fazy rozwoju choroby alkoholowej wg. Jellinka
1.FAZAWSTĘPNA –trwa od kilku miesięcy do kilku lat. Jest to odreagowanie nieprzyjemnych stanów emocjonalnych, które przynoszą krótkotrwałą ulgę. Zapijanie kaca.
2.FAZAOSTRZEGAWCZA (ZWIASTUNÓW) – trwa od pół roku do 5 lat. Następuje nagła zmiana reakcji na alkohol, pojawiają się luki pamięciowe(PALIMPSESTY), picie staje się potrzebą.
W fazie 1. i 2. popęd seksualny u alkoholików rośnie, są oni zdolni do zaspokojenia potrzeby seksualnej.
3.FAZA KRYTYCZNA (PRAWDZIWE UZALEŻNIENIE) – utrata kontroli nad piciem, ta faza może trwać nawet 10 lat. Taka osoba nie potrafi się opanować przed wypiciem alkoholu, a po fakkcjie występuje poczucie winy. Objawami tej fazy jest depresja, ataki złości. U kobiet rozpoczyna się okres picia w samotności.
4.FAZA PRZEWLEKŁA – W tej fazie następuje degradacja społeczna, degradacja moralna, zaburzenia sprawności umysłowej. Ciągi do picia są bardzo długie, jakiekolwiek przerwanie spożywania alkoholu powoduje wywołanie ostrych objawów abstynencyjnych. Pojawia się cała seria paranoi(ZESPÓŁ OTELLA).Alkoholik traci sprawność fizyczną.
W 3. i 4. fazie alkoholik ma ochotę na seks lecz niestety jego sprawność fizyczna nie pozwala mu na to.
Typy alkoholizmu wg. Jellinka
1.ALFA – dochodzi do psychicznego uzależnienia od alkoholu, picie jest ucieczką przed przeciwnościami losu, ucieczką od nudy.
2.BETA – tu pojawiają się pewne konsekwencje fizyczne związane z nadużywaniem alkoholu. Np. niedożywieniem które może być wynikiem spożywania alkoholu.
3.GAMMA – wytworzenie się tolerancji na alkohol, przez co zwiększa się ilość spożywanego alkoholu.
4.DELTA – występuje tu picie systematyczne ponieważ alkoholik nie umie utrzymać abstynencji przez dłuższy czas. Związane jest to ze stale wzrastającym poziomem alkoholu we krwi.
5.EPSILON – charakteryzuje okresowe picie znacznych ilości alkoholu. Ciąg może trwać nawet do roku czasu . I tu naumiane występuje picie i abstynencja, z biegiem czasu okres picia wydłuża się, a kurczy okres abstynencji.
Kryteria alkoholizmu wg. DSM-IV (objawy muszą występować minimalnie 6 miesięcy)
1.Tolerancja jako:
Potrzeba znaczącego zwiększenia ilości substancji, aby doprowadzić o pożądanego efektu – czyli ma być przyjemnie
Stałe przyjmowanie tej samej ilości substancji, po pewnym czasie powoduje zmniejszenie efektu jej działania – kiedyś wystarczyły 2 piwa, a teraz by uzyskać ten sam efekt musze wypić 5
2.Zespół abstynencyjny(odstawienia) ujawniający się jako:
Złe samopoczucie powstałe w następstwie odstawienia substancji(np. bóle łowy, nudności, potliwość, stany depresyjne i lekowe) oraz zmniejszenie spożywanej ilości alkoholu
Przyjmowanie substancji w celu zapobieżenia objawom abstynencyjnym lub załagodzeniu ich(klin)
3.Przyjmowanie substancji w większych ilościach i częściej i dłużej niż jednostka początkowo zamierzała, problem z kontrola, ustaleniem granicy kresu picia
4.Nieskuteczne wysiłki przerwania picia kontrolowania picia lub uwolnienia się od nałogu mimo silnego pragnienia zapanowania nad nim
5.Przeznaczenie większości czasu na zdobywanie substancji, przyjmowania jej lub uwolnienia się od skutków jej działania
6.Ograniczenie lub zarzucenie aktywności zawodowej, społecznej oraz rozrywkowej, którym zwykle jednostka poświęcała czas i uwagę
7.Kontynuowanie używania substancji mimo świadomości, że źle to na mnie działa
Objawy zespołu abstynencyjnego
| Psychiczne | Fizyczne |
|---|---|
| drażliwy nastrój, zaburzenia snu, rozdrażnienie, kłopoty z koncentracją, niezdolność do długiego wysiłku umysłowego, lęki | drżenie mięśni, nadciśnienie tętnicze, tachykardia, nudności, wymioty, wzmożona potliwość, wysuszenie śluzówek , rozszerzone źrenice, biegunki, bezsenność, bóle głowy |
Uzależnienie od alkoholu – wadliwy wzorzec zachowania, powodujący ewidentne szkody fizyczne, psychiczne i społeczne, którego objawami osiowymi są utrata kontroli nad piciem oraz włączeniem alkoholu w strukturę potrzeb jednostki.
Nadużywania alkoholu – spożycie takiej dawki alkoholu, która doprowadza do poważnego zakłócenia czynności psychicznych i fizycznych i może powodować groźne następstwa społeczne.
Upojenie patologiczne – osoba wypija niewielką ilość alkoholu o pod wpływem tej niewielkiej ilości zachowuje się nietypowo np. zachowuje się agresywnie, łamie prawo. Następnie idzie spać, a gdy się obudzi niczego nie pamięta. Jest to raczej zdarzenie incydentalne.
Zatrucie alkoholowe - jest to szereg charakterystycznych schorzeń przewodu pokarmowego wywołanych przez spożycie zbyt dużej ilości alkoholu etylowego. Może to powodować śmierć lub różnego rodzaju poważne objawy. Osoba, która pije czuje się dobrze, gdy nagle staje się blada, milczy, wymiotuje. Dawkę niebezpieczną może przyjąć jeszcze wtedy, gdy czuje się dobrze. Pojawiają się objawy somatyczne i fizyczne. Często jest potrzebna jest pomoc drugiej osoby, aby czuwać przy takiej osobie, aby np. nie zachłysnęła się swoimi wymiocinami.
Delirium tremens -stan zaburzeń świadomości z iluzjami, omamami oraz urojeniami trwający do tygodnia. Często towarzyszą mu zaburzenia wegetatywne i inne objawy somatyczne. Jest spowodowany nagłym odstawieniem lub zmniejszeniem dawki alkoholu. Prawdopodobnie grają rolę również czynniki toksyczne. Śmiertelność wynosi poniżej 3-4%. Delirium tremens(majaczenie alkoholowe) jest stanem zagrożenia życia i wymaga leczenia szpitalnego. Tradycyjnie pacjenci z majaczeniem alkoholowym przyjmowani są do oddziałów psychiatrycznych.
Zdrowie alkoholików - pojawiają się często choroby somatyczne – marskość wątroby, majaczenia, omamy, stany grzybicze, stany lękowe, niekontrolowanie czynności fizycznych. Najpoważniejszym problemem jest tłuszczenie i odtłuczenie wątroby, choroba wrzodowa żołądka.
Uzależnienie od alkoholu – są to najczęściej dorośli, którzy piją piwo, wyroby spirytusowe i w najmniejszych ilościach miody pitne oraz wino. Leczeniu poddaje się tylko około 10-15% uzależnionych. Niestety również dzieci i młodzież zaczynają pić coraz częściej, już przed 12 rokiem życia 50% chłopców i 38% dziewcząt wypiło wino lub wódkę. Dużo osób łączy alkohol z lekami (POLITOKSYKOMANIA – uzależnienie od kilku substancji). W Polsce jest około 1 mln uzależnionych, a wraz z ich rodzinami daje nam to 2,5 mln łącznie z współuzależnionymi.
Śmiertelność pod wpływem alkoholu
Wbrew pozorom przez samą chorobę alkoholowa nie umiera wielu ludzi. Niestety zachowanie pod wpływem alkoholu uśmierca wielu niewinnych ludzi. Ludzie giną, bo jadą samochodem pod wpływem alkoholu i jest wypadek, ludzie wdają się w bójki, bo po alkoholu są agresywni. Często popełniane są samobójstwa.
3.UZALEŻNIENIA OD ELEKTRONICZNYCH FORM PRZEKAZU
Od czego można się uzależnić?
Internet
Telefon komórkowy
Komputer/gry komputerowe
Automaty do gier hazardowych
Przenośne odtwarzacze mp3, discmany
Telewizja
Jak rozpoznać, że osoba jest uzależniona od elektronicznych środków przekazu?
Występuje kilka objawów, które można zaobserwować u osób uzależnionych
Osoba nie potrafi kontrolować czasu spędzonego przy komputerze, telewizji, słuchając muzyki, grając w jednorękiego bandytę
Kłamie na temat długości korzystania z danego gadżetu
Przecenia ważność gadżetu w swoim życiu
Odczuwa przygnębienie, gdy nie może skorzystać np. z Internetu lub gdy nie ogląda telewizji
Głównym sposobem dostarczania rozrywki jest spędzanie czasu wraz z gadżetem
Używa gadżetu jako ucieczkę od smutku i przygnębienia
Ma kłopoty finansowe spowodowane zaniedbanie m pracy
Kryteria uzależnienia od elektronicznych form przekazu wg. DSM-IV (objawy muszą występować minimalnie 6 miesięcy)
1.Tolerancja jako:
Potrzeba znaczącego zwiększenia ilości czasu przebywania przy komputerze itp., aby doprowadzić o pożądanego efektu – czyli ma być przyjemnie
Stałe spędzanie czasu przy grach komputerowych , po pewnym czasie powoduje zmniejszenie efektu jej działania – kiedyś wystarczyły 2 h gry, a teraz by uzyskać ten sam efekt musze grać 5h
2.Zespół abstynencyjny(odstawienia) ujawniający się jako:
Złe samopoczucie powstałe w następstwie zaprzestania używania elektronicznych form przekazu (np. bóle łowy, stany depresyjne i lekowe) oraz zmniejszenie czasu spędzanego przy komputerze
3.Spędzanie czasu w większych ilościach i częściej niż jednostka początkowo zamierzała, problem z kontrola, ustaleniem granicy kresu spędzania czasu przed telewizorem
4.Nieskuteczne wysiłki przerwania grania, kontrolowania lub uwolnienia się od nałogu mimo silnego pragnienia zapanowania nad nim
5.Ograniczenie lub zarzucenie aktywności zawodowej, społecznej oraz rozrywkowej, którym zwykle jednostka poświęcała czas i uwagę
6.Kontynuowanie spędzania czasu przy TV lub komputerze mimo świadomości (mimo że źle na mnie to wpływa to i tak piję)
Wpływ mediów na dzieci i młodzież
Pogorszenie w nauce
Zastępowanie kontaktów z rówieśnikami dla kontaktów drogą elektroniczną
Powielanie agresywnych lub/i niebezpiecznych wzorców z programów telewizyjnych, gier
Konsekwencje zdrowotne: skolioza, otyłość, - dzieci potrzebują ruchu, a przy telewizorze czy komputerze stają się one bierne, nie uprawiają zatem sportu, bo jest to mniej atrakcyjne niż siedzenie w domu i granie w gry komputerowe
Media stają sie głównym źródłem wiedzy, która niekoniecznie może być prawdziwa
Dzieci narażone są na liczne zagrożenia: pedofilie, cybersex, zapoznanie się z wulgarnym językiem i praktykowaniem go w swoich wypowiedziach
Fazy rozwoju uzależniania
1.ZAANGAŻOWANIE – jest to okazjonalne korzystanie z komputera, poznawanie go, nabieranie odwagi. Zwykle uruchomienie komputera służy konkretnym celom: pozyskaniu informacji, odebraniu poczty, opracowaniu potrzebnego do nauki lub pracy materiału, czatowaniu itp. Towarzyszy temu pewna fascynacja, ale i ostrożność. Czas spędzony przy komputerze nie narusza rytmu życia.
2.ZASTĘPOWANIE –korzystanie z komputera staje się regularne, a czas przeznaczony na inne zajęcia jest ograniczany lub przeznaczany na siedzenie przed ekranem. Jednocześnie internauta poznaje różne strony bez specjalnego celu, tak po prostu wędruje po przeglądarkach. Pojawiają się pierwsze ciągi komputerowe. Następuje wzrost izolacji społecznej. Jednostka zaczyna preferować kontakty bezosobowe, woli nawiązywać je za pośrednictwem maszyny zamiast bezpośrednio spotykać się z innymi. Wdaje się w wielogodzinne dyskusje, polemiki na każdy temat, zabawy interaktywne, gdy, maniacko ściąga różne pliki np. muzykę, filmy. Systematycznie traci zainteresowania dla innych zajęć, ludzi, czy swoich hobby. Zaniedbuje bliskich, naukę, pracę, dom, własne zdrowie. Narastają braki i nie wszystko da się nadrobić.
3.UCIECZKA – jest to dezorganizacja rytmu dnia, zarzucanie zajęć, izolacja powodują wzrost trudności w nadrobieniu zaniedbań i w końcu powstaje poczucie bezsilności. Do tego dochodzą problemy z bliskimi i wzrost poczucia winy spowodowany świadomością tych wszystkich zaniedbań. Jednostka przestaje mieć wątpliwości, ze ma problem, ale nie umie go rozwiązać i nie czuje się jeszcze dość zdesperowana, żeby szukać pomocy na zewnątrz. Kłamie, kręci, przerzuca odpowiedzialność na otoczenie. Podejmuje jednak pierwsze próby ograniczenia lub zarzucenia korzystania z komputera. Powstaje błędne koło, im bardziej czuje się niespokojna i niezadowolona, tym większą ma potrzebę zachowań ucieczkowych, tym bardziej pragnie zapomnieć o problemie.
4.DESPERACJA - jest gwałtowną próba powrotu do normalności i pojawia się najczęściej jako następstwo pewnych okoliczności zewnętrznych wykluczających możliwość stosowania technik ucieczkowych np. odejście bliskich, utrata pracy lub niezdania do następnej klasy, odcięcie prądu, poważna choroba lub stany urojeniowe, niecierpiące zwłoki długi, szantaż. Osoba uzależniona przestaje stosować mechanizmy obronne. Zaczyna szukać pomocy lub godzi się na nią.
Preferowanie aktywności komputerowej zależy od wieku i płci. Dzieci i młodzież najczęściej wykorzystują komputer jako źródło rozrywki, do czatowania. Kobiety do pogaduszek i odwiedzania sklepów internetowych, mężczyźni szukają kontaktów towarzyskich, przeglądają strony rozrywkowe i uczestniczą w forach dyskusycyjnych.
Uzależnieni:
Do 18 lat – 17,1%
19-25 lat – 34,9 %
26-35 lat – 21,9%
36-50 lat – 14,6%
Powyżej 50 lat – 3,7%
Skutki uzależnienia:
| Społeczne | Psychiczne | Fizyczne |
|---|---|---|
| wypadanie z ról życiowych, zaniedbywanie lub rezygnacja z obowiązków, utrata dotychczasowych zainteresowań, zaniedbywanie nauki i pracy oraz bliskich, spadek kompetencji, kłopoty finansowe | brak troski o własne zdrowie i higienę, obniżenie samooceny, stosowanie nierealistycznych strategii obronnych , wyalienowanie, depresja, zaburzenie snu, zaburzenia koncentracji uwagi i sprawności myślenia | uszkodzenie słuchu, pogorszenie wzroku, migreny, zaburzenia snu, nieprawidłowy oddech, przemęczenie, zespół kanału nadgarstka, podrażnienia skóry, bóle pleców i karku, otyłość, podatność na infekcje, zanik mięśni grzbietu, mięśni pasa biodrowego, padaczka ekranowa, skrzywienie kręgosłupa |
4.SAMOBÓJSTWA
Samobójstwo – jest aktem o skutku śmiertelnym, który zmarły ze świadomością i oczekiwaniem tego skutku sam zaplanował i wykonał w celu spowodowania zmian przez siebie pożądanych (WHO)
Samobójstwo – to każdy przypadek śmierci, będący wynikiem bezpośredniego lub pośredniego negatywnego lub pozytywnego działania wykonanego przez samą ofiarę, która wie, jaki będzie rezultat tego działania. (Durkheim)
Typologia samobójstw
S.PRAWDZIWE – świadomy wybór śmierci zamiast życia, silna jest wtedy wola umierania
S.RZEKOME – nie wybiera się śmierci w akcie samobójczym, lecz ją dopuszcza (np. przechodzenie na czerwonym świetle, bo może akurat ktoś mnie potrąci)
S.DEMONSTRATYWNE(GESTY SAMOBÓJCZE) – nie ma chęci zabicia siebie; akcja jest starannie zaplanowana, aby zostać uratowanym. Tu chodzi o zwrócenie na siebie uwagi.
S.PODWÓJNE – ma miejsce wtedy, gdy dwie osoby umawiają się, aby popełnić samobójstwo razem
S.ROZSZERZONE – ma miejsce wtedy, gdy jedna lub więcej osób wbrew swojej woli zostaje włączona do aktu samobójczego np. mąż zabija swoją rodzinę, bo uważa, że w ten sposób ich ochroni, często związane jest to z chorobą psychiczną
PAKT SAMOBÓJCZY – występuje wtedy, gdy guru jakieś sekty namawia pewną grupę ludzi na samobójstwo i oni dobrowolnie się na nie zgadzają.
S.MIEJSCOWE – gdy chorzy psychicznie uszkadzają części swojego ciała albo gdy osoby poddają się operacji w celu usunięcia organów o których sądzą, że są źródłem objawów chorobowych (K.Menninger)
S.POŚREDNIE – ma miejsce wtedy, gdy np. osoba pragnie być skazana na karę śmierci i popełnia czyn, za który przewidziany jest taki wymiar kary.
S.WSPOMAGAJĄCE – środki zostają dostarczone przez inną osobę, ale stosuje je osobiście ten, kto pragnie umrzeć.
S.STOPNIOWE – np. zagładzanie się
S.GWAŁTOWNE – zastrzelenie się, powieszenie się
S.ZDETERMINOWANE – najpierw łykam tabletki, następnie jeśli dalej żyje podcinam sobie żyły. Próbuje różnych metod aż do skutku.
Wg.Durkheima
S.ANOMICZNE - wynika z zaburzeń w życiu człowieka, jakim jest np. rozwód. Nasze punkty odniesienie i poczucie bezpieczeństwa zostają zachwiane. Tracimy oparcie, a w takich sytuacjach bardzo łatwo o pochopne decyzje.
S.ALTRUISTYCZNE – polega na poświęceniu siebie jako ofiary dla dobra innych np. osoba, która pragnie uratować kogoś z pożaru lub popełnienie samobójstwa aby oszczędzić swojej rodzinie wstydu i hańby
S.EGOISTYCZNE - wynika ze zbyt niskiego przywiązania do grupy. Nie mamy poczucia więzi z ludźmi, więc czujemy się samotni i nieszczęśliwi.
S.FATALISTYCZNE – wywołane jakimś zdarzeniem losowym, którym jednostka nie jest w stanie się pogodzić np., uwięzienie, kalectwo.
Wg.Baechler
S.STANOWIĄCE UCIECZKĘ – są spowodowane pragnieniem ucieczki sytuacji, której nie da się dłużej tolerować.
S.AGRESYWNE – są spowodowane zemstą lub by wywołać u drugiej osoby poczucie żalu i winy
S.PRZYPADKOWE/ABSURDALNE – dotyczą tych samobójstw, które pojawiają się w kontekście uczestnictwa w jakieś grze lub teście np. rosyjska ruletka
S.POLEGAJĄCA NA POŚWIĘCENIU SIEBIE – polega na złożeniu samego siebie jako ofiary
EFEKT WERTERA
David Philips – SPOŁECZNY DOWÓD SŁUSZNOŚCI – naśladowanie zachowania osób znaczących, przypuszczalnie także innych, jest wystarczającym uzasadnieniem własnego zachowania.
Istnieje kilka czynników mających wpływ na zwiększenie ryzyka naśladowania zamachu samobójczego:
- status społeczny samobójcy obserwowanego ( osoby sławne często są wzorcami)
- możliwość identyfikacji z samobójcą
- gotowość emocjonalna do tego typu rozwiązań (gniew, pragnienie odwetu)
- kryzys dotychczasowych strategii reagowania w sytuacjach trudnych
Syndrom presuicydalny ( a więc zachowania poprzedzające autodestrukcję) SUICIDIUM INITIALE
Wg Ringela są trzy fazy:
- zawężenia (koncentracja jedynie na własnej osobie, ograniczenie kontaktów międzyludzkich)
- hamowanie agresji (wypływa z niemożności wyładowania agresji na zewnątrz, jednostka tłumi w sobie agresję, wyładowując ją na sobie poprzez samobójstwo)
- wyobrażenie śmierci (pojawia się tu abnegacja życia, samobójstwo jest zajmuje coraz więcej uwagi, myśli i w końcu staje się uporczywym pragnieniem)
Wg. koncepcji zachowania suicydalnego Brunon Hołyst wyróżnia 4 rodzaje samobójstw/ 4 fazy.
1.S.WYOBRAŻONE – jednostka zaczyna myśleć o swojej śmierci, zastanawia się jak będzie wyglądał jego pogrzeb. Początkowo wyobrażenia o śmierci satysfakcjonują jednostkę.
2.S.UPRAGNIONE – myślenie o samobójstwie jest uporczywe, jednostka traktuje je jako jedyne lub najlepsze wyjście z sytuacji.
3.S.USIŁOWANE – próby samobójcze
4.S.DOKONANE - osiągniecie celu, jakim była śmierć
Tu można jeszcze zaliczyć S.ZŁOŻONE – w którym jednostka dla pewności używa kilka metod naraz np. bierze tabletki, które popija alkoholem i podcina sobie żyły. NIE MYLIĆ Z S.ZDETERMINOWANYM!
Warunkiem, które sprzyja i ułatwia realizację popełnienia samobójstwa jest dostępność bezbolesnych i pewnych oraz łatwych środków, które pomogą pozbawić się życia.
Czynniki wskazujące na ryzyko samobójstwa:
Wiek powyżej 35 r.ż
Mężczyźni
Brak zatrudnienia lub utrata pracy
Samotność, izolacja społeczna
Niedawno zaistniała separacja lub żałoba
Depresja, alkoholizm, schizofrenia
Fakt samobójczy w najbliższym otoczeniu
Poważna choroba
Uwięzienie
Depresja - jest to choroba jednobiegunowa, wbrew pozorom, gdy zaczyna jednostce się polepszać to ona właśnie wtedy popełnia samobójstwo. Przyczyny samobójstw:
| SPOŁECZNO – DEMOGRAFICZNE | CZYNNIKI BIOLOGICZNE (stan somatyczny) | CZYNNIKI PSYCHICZNE |
|---|---|---|
|
|
|