Ekstrawertyzm i introwertyzm jako przejawy osobowości

Ekstrawertyzm i introwertyzm są typami osobowości. Jak pisał K. G. Jung, iż podczas analizy osobowości okazuje się, że ekstrawertyk włącza się w świat odniesień za sprawą pozostawania w nieświadomości co do samego siebie jako podmiotu czy też ulegania złudzeniom co do samego siebie, jeśli natomiast chodzi o introwertyka, okazuje się, że urzeczywistniając swą osobowość w społeczności, zupełnie bezwiednie popełnia on najpoważniejsze błędy i dopuszcza się najbardziej absurdalnych niezręczności.

Osobowość (personality), używany jest w szerokim znaczeniu. W języku potocznym jest siłą charakteru, charyzmą, czarem osobistym. W formalnym ujęciu, podanym przez Zimbardo Ph. G., I Ruch F. L., jest ogólną sumą reagowania na innych ludzi (obiekty) oraz sposobów wchodzenia z nimi w interakcje, które są charakterystyczne dla danej jednostki. Pierwsze znaczenie psychologiczne osobowości, jako teoria typów podany został przez Hipokratesa, który zaproponował hipotezę istnienia czterech podstawowych temperamentów: choleryka, sangwina, melancholika i flegmatyka. Założeniem tej teorii jest to, że każdy człowiek reprezentuje swoistą równowagę elementów podstawowych. Teoria cech wychodzi z założenia, że osobowość danego człowieka jest zbiorem cech lub charakterystycznych sposobów zachowania, myślenia, odczuwania, reagowania itp. Te oba podejścia można traktować jako dwie strony jednego medalu. Teoria typów zajmuje się przede wszystkim tym, co jest wspólne dla ludzi. Teoria cech natomiast tym co ludzi różni. Innym punktem widzenia osobowości są teorie psychodynamiczne i psychoanalityczne. W tej teorii zawarte są różne podejścia, które zawierają kluczową myśl i w każdej osobowość charakteryzowana jest przez pojęcie integracji. Behawioryzm jest rozszerzeniem teorii uczenia się na badanie osobowości. Polega na określeniu całości problemu; na ile stałość zachowania, wykazywana przez większość ludzi, wynika z typów, cech lub dynamiki a na ile z ze stałości środowiska i wzmocnień. Humanizm jako reakcja na dominację psychoanalizy i behawioryzmu w psychologii. Teoria uczenia się społecznego wywodzi się z problemów równoważenia oddziaływań środowiska i właściwości danych w sposób naturalny. Sytuacjonizm w teorii osobowości jest pochodną behawioryzmu i teorii społecznego uczenia się. Interakcjonizm natomiast dopuszcza po trochu wszystkie podejścia teoretyczne i głosi, że osobowość wyłania się z interakcji między poszczególnymi cechami i predyspozycjami a tym, jak środowisko wpływa na sposoby przejawiania tych cech i skłonności w zachowaniu. Powyższe teorie nie prezentują wszystkich podejść teoretycznych, które miały wpływ na kształtowanie się pojęcia osobowość, ale są wystarczające, aby zorientować się w różnych znaczeniach osobowości.

Ekstrawersja – introwersja jest hipotetycznym wymiarem osobowości z dwoma teoretycznymi biegunami, jest typologią C. G. Junga. Pierwotnie wymiar ten był traktowany jako odzwierciedlenie dwóch osobnych typów osobowości, o których zakładano, że są wzajemnie przeciwstawne. Obecnie traktowane są jako pojedyncze typy i traktowane są jako zbiory kilku różnych wzorów zachowania. Ponadto, ze względu na to, że wiele osób wykazuje cechy obu tych biegunów z uwzględnieniem większości jednego bieguna, nie można ich uznać jako przeciwstawne.

Ekstrawersja jest cechą osobowości charakteryzującą się pozytywnym stosunkiem do przedmiotu i skłonnością do uzewnętrzniania uczuć. Ekstrawertyk zwrócony jest ku zewnętrznemu światu, przenosząc swoje zainteresowania z przedmiotu na przedmiot. Jest to osoba towarzyska, która posiada dar przyciągania innych ludzi do siebie, lubiąca się bawić. Ma tendencje do dążenia do emocjonalnej i intelektualnej wymiany z innymi ludźmi i znajduje w niej satysfakcję. Osoba odznaczająca się, w przeważającej części, cechami ekstrawertyka żyje dniem dzisiejszym, ceni swoją pozycje zawodową i majątkową, jest entuzjastyczna i wylewna, tryska energią, działa zazwyczaj szybko i spontanicznie, jest optymistycznie nastawiona do świata. Często zdaje się mieć problem z porozumiewaniem się, bo ekstrawertyk nie rozmawia a opowiada, przerywa, nie słucha co mówi rozmówca. Nie dba o poprawności i czytelność swych wypowiedzi. Innym ich problemem jest nadmierne ujawnianie osobistych problemów. Taki sposób komunikowania wywołuje u rozmówcy nieufność wobec ekstrawertyka, także może mieć miejsce znudzenie i zniecierpliwienie. Ponadto ujawniając zbyt osobiste przeżycia osobom do których nie mam się pewności co do zaufania można narazić się na kpiny czy ośmieszenie. Aktywność ekstrawertyka skierowana jest na obiektywny świat zewnętrzny. Ekstrawertyk to człowiek skierowany na zewnątrz, otwarty, żywy, towarzyski, śmiały, łatwowierny, lubiący się zwierzać, pełen inicjatywy i zapału. Osoby o przeważających cechach ekstrawertycznych łatwo nawiązują kontakty zarówno w domu, jak i po za nim. Ekstrawertyk energię czerpie z zewnątrz czyli od innych osób, przedmiotów i działań. Ma on wszechstronne zainteresowania, utrzymuje ścisłe związki z ludźmi, przywiązuje się do przedmiotów. Mówi to co myśl. Ogólne cechy osobowościowe ekstrawertyka, które można odczytać z jego zachowania to

• swoją energię oddaje na zewnątrz tym samym czyniąc swoje działania zrozumiałymi dla wszystkich,

• skupia się na ruchu i działaniu zewnętrznym,

• mówi swobodnie i sugestywnie,

• nie przeszkadza mu tłum i hałas,

• łatwo się rozprasza,

• chętnie spotyka się z ludźmi i bierze udział w wielu działaniach,

• cieszy się gdy może działać w obecności ludzi,

• niecierpliwi się, gdy musi coś robić bez towarzystwa,

• działa sprawnie, szybko i w sposób celowy,

Wyraz przejawu określonych cech ekstrawertyka przejawia się również w stosunkach między ludźmi. Ekstrawertycy nawiązują wiele, ale powierzchownych kontaktów towarzyskich. Oprócz tego łatwo nawiązują nowe znajomości, podczas których czują się jak w swoim żywiole, lubią oprócz stałych znajomych wielu innych przyjaciół, często opowiadają innym o swoich znajomych, w sytuacji braku partnera odczuwają dotkliwie samotność, chętnie dzielą się z innymi przestrzenią i czasem. Ekstrawertyk dobrze czuje się w pracy nastawionej na działanie, urozmaiconej i pozwalającej na częste kontakty z ludźmi w takich zawodach jak: konsultant, asystent dentystyczny, pracownik gastronomii, administrator domu, agent ubezpieczeniowy, kupiec, sprzedawca czy recepcjonista.

Introwertyk jest typem człowieka powściągliwego. Rzadko zawiera znajomości. W towarzystwie jest zawsze zamyślony i niezręczny. Nie interesuje go otaczające go środowisko, zajmuje się wyłącznie swoim światem. Poprzez zachowanie można zaobserwować następujące cechy introwertyka:

• cieszy się swoją samotnością i prywatnością,

• utrudnia innym poznanie samego siebie

• waha się, zanim cos powie,

• wypowiada się ostrożnie,

• zawsze jest skoncentrowany,

• długo przemyśla każde działanie,

• postępuje rozważnie,

• skupia się w przemyśleniach,

• jest małomówny,

• spotykając się z ludźmi, uczestniczy w wybranych działaniach,

• w działaniu nie jest impulsywny,

• lubi wieść uporządkowany tryb życia.

Osoby z przeważającymi cechami introwertyka nie odczuwają wielkiej potrzeby komunikowania się ze światem zewnętrznym. Zadowalają się bardziej czytaniem książek niż przebywaniem w towarzystwie. Osoby introwertyczne wolą komunikować się z pojedynczymi osobami. Mają potrzebę motywowania przez innych do mówienia. Introwertyk zanim zacznie rozmawiać analizuje, rozważa i formułuje wnioski. Zatrzymuje w sobie energię, w działaniu jest spokojny, kierując się raczej maksymą, ,,sto razy pomyśl, a zrób raz”. Kontroluje swoje emocje, jest sumienny w sowich obowiązkach, ma opinię osoby na której zawsze można polegać. Dużą wagę przywiązuje do wartości etycznych. W stosunkach między ludźmi cechuje ich utrzymywanie znajomości z kilkoma wybranymi osobami i stopniowo, ale przez dłuższy czas zacieśniają więzy. Aktywność introwertyka skierowana jest na subiektywny świat wewnętrzny. Spędza czas na przemyśleniach i refleksji. Energię swoją czerpie ze źródeł wewnętrznych, wykorzystując do działania własne pomysły, ideały, wzruszenia i wrażenia. Swoje myśli zatrzymuje dla siebie samego. Introwertyk poszukuje stanowisk pracy zachęcających go do koncentracji i refleksji oraz stanowisk, które umożliwiły by mu wypracowanie nowatorskich rozwiązań. Spełnia się w zawodach: chemik, prawnik, nauczyciel- śmigłowiec, programista komputerowy, radca prawny. W pracy lubi opanowanie i spokój, skupia się na tym co robi, traktując pracę jako pierwszoplanowe zajęcie. W przypadku, gdy u introwertyka wyłania się przeciwstawna, nieświadoma postawa, staje się wówczas w pewnym stopniu niższym nieprzystosowanym ekstrawertykiem. Stan taki utrzymuje się do czasu, dopóki jednostka nie znajdzie się w sytuacji, w której jej jednostronność umożliwia przystosowanie się do rzeczywistości. W podanej sytuacji często jednostka nawiązuje kontakt z osobą o przeciwstawnym typie osobowości, gdzie zderzają się ze sobą przeciwieństwa, które stają się przyczyną trudności pomiędzy osobami. Rozwiązaniem konfliktu jest realizowanie w sobie przeciwstawnej postawy i świadome jej zaakceptowanie.

Podłoże obserwowanych schematów zachowania ekstrawertyka i introwertyka upatruje się we wrodzonych właściwościach ośrodkowego układu nerwowego, który jest odpowiedzialny za równowagę w procesach pobudzania i hamowania, bądź też braku równowagi między tymi procesami. Przewaga procesu pobudzenia nad procesami hamowania charakterystyczna jest dla ekstrawersji. H. J. Eysenck taką koncepcję introwersji przejął od C. Junga, na której podstawie skonstruowała szereg technik diagnostycznych, które służyły do pomiaru procesów hamowania lub pobudzania korowego. Do psychologicznej charakterystyki człowieka, tzw. kierunku libido, należy przyjrzeć się ogólnej postawie osoby, czyli dokładniej sposobowi reagowania na doznania zewnętrzne lub wewnętrzne. Typ określonej postawy jest przyjęty biologicznie w ustroju człowieka od samego już urodzenia wyróżnia on jednostkę bardziej niż typ funkcjonalny. C. G. Jung sformułował ogólną teorię typów psychicznych, które zostały opublikowane po raz pierwszy w 1921 roku. Określił dwie postawy: ekstrawertyczną i introwertyczną. Obie postawy oznaczają zachowanie jednostki warunkujące w sposób istotny, jej całe procesy psychiczne, mianowicie habitus reagowania na przedmioty świata zewnętrznego i wewnętrznego, determinujący sposób zachowania, subiektywne doświadczenie, a nawet kompensacyjne działania naszej świadomości. Dzięki temu z jednej strony regulowane jest zewnętrzne postępowanie, a z drugiej zaś kształtowane są specyficzne doświadczenia. Eysenck podkreśla. Że procesy wychowania i socjalizacji polegają na warunkowaniu określonych zachowań i emocji. U introwertyków warunkowanie przebiega łatwiej, szybciej i silniej, tym samych uwarunkowanie określonych emocji i zachowań będzie zachodziła u nich łatwiej i będzie bardziej trwalsza niż u ekstrawertyków. Z podkreśleniem, że wynik uspołecznienia jednostki będzie zależał od wzorów, z jakimi dana jednostka styka się w swym otoczeniu –bowiem one ul regulują warunkowaniu. Resocjalizacja introwertyków przebiega na innych zasadach: należy u nich wygasić stare, niewłaściwe nawyki, a dopiero potem wytwarzać nowe, społecznie pożądane. Różne powinny być również sposoby oddziaływania.

Ekstrawersja i introwersja jest w życiu człowieka stałym sposobem reagowania, ale nie znaczy to, że oba typy nie mogą się ze sobą przeplatać. Oba typy osobowości stanowią cenne jednostki w naszym społeczeństwie i wiele wnoszą w budowaniu pozytywnego obrazu świata, wzajemnie się uzupełniając.