Medyczne Studium Zawodowe

w Biłgoraju.

Uzależnienie od alkoholu jako przejaw

patologii społecznej

Opracowanie:

mgr ANNA SCHMIDT

Biłgoraj 2004

2

DEFINICJE:

Od chwili, kiedy alkoholizm zaczął być uznawany za chorobę, podjęto liczne
próby zdefiniowania go.


E. M. Jellinek - ,,Alkoholizm jest to wszelkie używanie napojów alkoholowych,
które powoduje szkody indywidualne, społeczne lub jedne i drugie.”


Marty Man - ,,Alkoholik jest ciężko chorą osobą, ofiarą podstępnej, postępującej
choroby, nader często mającej fatalny koniec. Alkoholik może być
rozpoznawany i skutecznie leczony.”


Ś

wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) (1951) - ,,Każda forma picia, która

przekracza tradycyjne i zwyczajowe stosowanie alkoholu, wykraczające poza
istniejące w danej wspólnocie normy społeczne dotyczące picia, niezależnie od
czynników etiologicznych prowadzących do tego rodzaju zachowań, niezależnie
również od tego, w jakim stopniu te czynniki etiologiczne związane są
z dziedzicznością, konstytucją czy nabytymi wpływami patofizjologicznymi
i metabolicznymi.”


Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (1968) - ,,Definicja alkoholizmu
obejmuje osoby, których spożycie alkoholu jest tak duże, iż niszczy ich zdrowie
fizyczne lub zaburza osobiste czy społeczne funkcjonowanie, albo też kiedy
picie jest wstępnym warunkiem do normalnego funkcjonowania.”


Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie (1977) - ,,Alkoholizm jest chorobą,
która charakteryzuje się istotnym upośledzeniem związanym bezpośrednio ze
stałym i nadmiernym spożywaniem alkoholu. Upośledzenie to może mieć postać
zaburzeń fizjologicznych, psychologicznych lub społecznych.”

(,,Zrozumieć

alkohol”)

W VIII wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn
Zgonów z 1965 roku alkoholizm, zdefiniowano jako ,,stan psychicznego
i fizycznego uzależnienia, a w nim zwiększenie się tolerancji, zespół
abstynencyjny, utrata kontroli picia tj. niemożność powstrzymywania się od
picia, a w nałogu dalej posuniętym – zmniejszenie tolerancji”.

(Alkoholizm jest

chorobą”)

3

ICD - 10

Obowiązująca w Polsce od 1997 roku wersja Międzynarodowej Statystycznej
Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD – 10), wyodrębnia grupę
zaburzeń spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych.


Uzależnienie potraktowane zostało jako konglomerat zjawisk fizjologicznych,
poznawczych i związanych z zachowaniem, które poprzednio miały większe
znaczenie dla danej osoby.


Rozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia występowania co najmniej
trzech z poniższej listy objawów, przez jakiś czas w ciągu ostatniego roku lub
utrzymywanie się ich w ciągu jednego miesiąca:

1.

silne pragnienie (,,głód”) lub poczucie przymusu picia alkoholu;

2.

subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania
zachowań związanych z piciem alkoholu tj. trudności w:
- powstrzymywaniu się od picia,
-

kontrolowaniu długości picia (ciągu),

-

kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;

3. występowanie, przy próbach przerwania lub ograniczenia picia,
objawów zespołu abstynencyjnego lub kontynuowania picia albo
przyjmowania substancji o podobnym działaniu w celu złagodzenia lub
uniknięcia objawów abstynencyjnych;
4. występowanie zjawiska tolerancji polegającego na konieczności

przyjmowania coraz większych dawek alkoholu w celu uzyskania

efektu uzyskiwanego poprzednio przy pomocy dawek mniejszych;

5. postępujące zaniedbywanie innych przyjemności lub zainteresowań

na rzecz picia;

6.

picie alkoholu pomimo szkód, o których wiadomo, że mają wyraźny
związek z piciem alkoholu.

(,,Alkoholizm jest chorobą” )

4

DSM – IV

W 1990 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne przedstawiło kolejna
propozycję

kryteriów

diagnostycznych

uzależnienia

od

substancji

psychoaktywnych ( DSM – IV ).

Według DSM – IV o uzależnieniu od substancji psychoaktywnych ( w tym także
od alkoholu ) możemy mówić wówczas, kiedy stwierdzimy szkodliwy model
stosowania substancji prowadzący do istotnego klinicznie upośledzenia lub
uszkodzenia manifestującego się w ciągu minionych 12 miesięcy co najmniej
trzema spośród niżej wyszczególnionych objawów:

1.

Tolerancja określona jako:

a) zapotrzebowanie na znacznie większe dawki substancji konieczne

do osiągnięcia stanu intoksykacji lub pożądanego efektu

b)

znacznie osłabiony efekt działania dotychczasowej dawki substancji.

2. Objawy odstawienia manifestujące się:
a)

zespołem odstawiennym charakterystycznym dla danej substancji

b)

przyjmowaniem tej samej (lub zbliżonej) substancji w celu zmniejszenia
lub uniknięcia objawów odstawienia.

3. Częste przekraczanie zamierzonej dawki lub zaplanowanego czasu używania
substancji.

4. Utrwalona potrzeba stosowania lub nieudane próby ograniczenia lub

kontrolowania używania substancji.

5.

Poświęcanie dużej ilości czasu na działania konieczne dla uzyskiwania
substancji (np. odwiedzanie wielu lekarzy lub dalekie wyjazdy), jej
używania (np. wspólne palenie) lub uwolnienia się od jej działania.

6.

Ograniczenie bądź rezygnacja z aktywności społecznej, zawodowej lub
rekreacyjnej na rzecz używania substancji.

7.

Kontynuowanie używania substancji pomimo świadomości doświadczania
trwałych lub nawracających problemów somatycznych lub psychicznych
spowodowanych lub nasilanych przez tę substancję (np. kontynuowanie
picia pomimo świadomości, że alkohol zaostrza chorobę wrzodową).

(,,Alkoholizm jest chorobą” )

5

Fazy uzależnienia od alkoholu.

1.

Faza picia towarzyskiego.

Motywy

skłaniające

do

spożywania

alkoholu

mają

charakter

socjologiczny. Przyszły alkoholik zaczyna doświadczać złagodzenia napięcia
psychicznego pod wpływem picia. Stopniowo rozwija się tolerancja alkoholowa.

(,,Zrozumieć alkohol”)

2.

Faza ostrzegawcza.

Charakteryzuje się szukaniem i tworzeniem okazji do picia. Zdarzają się

sytuacje braku świadomości, klinowania, picia w samotności, upijania się.
Następuje wzrost tolerancji na alkohol.




3.

Faza krytyczna.

Rozpoczyna się koniecznością klinowania, kończy zupełną utratą kontroli

nad piciem. Następuje stopniowe obniżenie tolerancji na alkohol, pojawiają się
konflikty w domu i pracy, coraz silniej objawia się zaniedbywanie dbałości
o jedzenie, zdrowie, wygląd zewnętrzny. Postępuje utrata zainteresowań
niezwiązanych z piciem, oszukiwanie i agresja w stosunku do innych.




4.

Faza chroniczna.

Charakteryzuje się przede wszystkim długotrwałymi okresami upijania

się – tzw. ciągi alkoholowe. Następuje rozpad więzi rodzinnej, picie staje się
jedyną ważną sprawą w życiu. Chorobom somatycznym towarzyszą zaburzenia
psychiczne: osłabiona zdolność rozumowania, otępienie, psychozy alkoholowe,
padaczka i inne. Nie leczony alkoholizm prowadzi do śmierci.

(,,Metoda warsztat.”)

6

Kryteria patologii wg. Rosenana i Seligmana:

1.

Cierpienie.

2.

Nieracjonalność i dziwaczność.

3.

Utrata kontroli i nieprzewidywalność.

4.

Trudności przystosowawcze.

5.

Nietypowość i jaskrawość zachowań.

6.

Naruszanie ideałów i norm moralnych obserwatora.

7.

Dyskomfort obserwatora.

Cierpienie – jest kryterium o charakterze niesamodzielnym.

Cierpi osoba pijąca -,,Następną planetę zajmował Pijak. Te odwiedziny trwały
bardzo krótko, pogrążyły jednak Małego Księcia w głębokim smutku. – Co ty tu
robisz ? – spytał Pijaka, którego zastał siedzącego w milczeniu przed baterią
butelek pełnych i baterią butelek pustych. – Piję – Dlaczego pijesz? – Aby
zapomnieć – O czym zapomnieć? – Aby zapomnieć, że się wstydzę – Czego się
wstydzisz? – Wstydzę się, że piję.”

(,,Mały Książę”)

Cierpi cała rodzina – zamknięta w swojej tragedii i cierpieniu odizolowuje się
od innych.

(,,Tajemnice ETOH”)

Cierpienie może być fizyczne i psychiczne.

Nieracjonalność i dziwaczność – są to najważniejsze kryteria

funkcjonowania społecznego i orzekania o normie i patologii.
Alkoholik zachowuje się niezgodnie ze zdrowym rozsądkiem np. kupuje drogie
zabawki dla dzieciaków, a równocześnie nie płaci za mieszkanie.

(,,Zrozumieć

alkohol”)

7

Utrata kontroli i nieprzewidywalność – powodują lęk społeczny.

Zachowanie alkoholika, u którego występuje zespół abstynencyjny, jest
niekontrolowane. W stanie głodu alkoholowego alkoholik może postępować
nieodpowiedzialnie, agresywnie.

(,,Ryzyko uzależnień”)

Trudności przystosowawcze – te kryterium było podstawą definicji

zdrowia psychicznego WHO i na terenie USA. Badania nad frustracją
u alkoholików wykazały, że 79% badanych ujawniło znaczną frustrację
egzystencjalną, 69% nie miało celów na przyszłość, 67% negatywnie oceniało
swoje życie, a 21% nie widziało żadnych szans na znalezienie celu i sensu
ż

ycia.( Kulpa 1980). To może prowadzić do samobójstw. W stanie upojenia

nierzadko maltretowali członków rodziny, bili żony, dzieci i znęcali się nad
nimi. Aż 72% było karanych za wykroczenia (zakłócanie spokoju) lub
przestępstwa.

(,,Ryzyko uzależnień”)

Nietypowość i jaskrawość – kryterium ważne dla obserwatora. Ocena

z tzw. typowości. Im bardziej zachowanie różni się od zachowania
preferowanego w populacji, tym bardziej uważamy je za dewiacyjne. Człowiek,
który się upije poniża sam siebie w sposób jak bardziej niegodny, gdy się
zatacza, wygaduje wulgarne słowa, wymiotuje przy drzewie, przewraca się
i leży w rowie.

Jaskrawość dotyczy spostrzegania różnic, inności zachowania, – gdy różni się
od nas, jest nieodpowiedzialny, nie można na niego liczyć, gdy rządzi nim
wszechwładnie alkohol – nie jest to normalne.

(,,Powróć do godnego życia”)

Naruszenie ideałów i norm moralnych obserwatora – wiąże się z pojęciem

konformizmu (zew.) oraz poruszenie sumienia (wew.).
W alkoholizmie występują płytkie lub głębokie zmiany psychiczne, zwane
psychodegradacją alkoholową, objawiającą się spadkiem aktywności woli,
uczuć moralnych, osłabieniem sprawności intelektualnej, pojawieniem się
urojeń niewierności. Alkoholika charakteryzuje postawa agresywności wobec
najbliższych.

(,,Ryzyko uzależnień”)

Dyskomfort obserwatora – kryterium wiążące się z poprzednim. Obraz

człowieka nadmiernie pijącego w naszej wyobraźni – jest to człowiek brudny,
cuchnący, odrażający, innymi słowy - ,,ludzkie zero”.

(,,Alkoholizm”)

Gdy zobaczymy pijanego, to tracimy szacunek dla niego – co najwyżej może
nas wzbudzić litość.

(,,Powróć do godnego życia”)

8

Przyczyny alkoholizmu.

Etiologia

alkoholizmu

jako

zjawiska

społecznego,

psychologicznego

i klinicznego należy poszukiwać w kilku czynnikach:
-

w uwarunkowaniach socjologicznych,

-

osobowościowych,

-

organicznych,

-

a nawet biochemicznych i faktorach genetycznych.

Z socjologicznych uwarunkowań alkoholizmu należy brać pod uwagę

bardzo silne tradycje zakorzenione w wielu społeczeństwach, w pokoleniach,
sferach geograficznych, w niektórych zawodach.
Uwarunkowania

kulturowe,

religijne,

obyczaje,

obrzędy

mogą

być

stymulatorem do używania alkoholu.
Nieobojętne tu będzie prawodawstwo danego kraju, zbyt liberalne lub
restrykcyjne. Produkcja legalna i nielegalna oraz łatwy dostęp do alkoholu
sprzyja rozwojowi alkoholizmu.
Ważnym czynnikiem jest zbyt tolerancyjna postawa społeczna wobec tego
zjawiska.

Alkoholizm w koncepcji psychologicznej należy traktować jako

niedostosowanie społeczne i jako zaburzenie osobowości.
Zaburzenia w rozwoju osobowości może dotyczyć cech charakteru, braku
systemu wartości, określonych celów w życiu, może być związany z procesami
motywacyjnymi i decyzyjnymi, brakiem silnej woli i umiejętności mówienia
,,nie” tam, gdzie alkohol jest zbyt łatwo dostępny i nadużywany.
Niedojrzała osobowość z niekontrolowaną emocjonalnością może łatwo
sprzyjać sięganiu po alkohol w każdej sytuacji stresu, konfliktów, napięć
emocjonalnych.
Alkoholizm łatwo rozwija się u osób chwiejnych emocjonalnie, z obniżoną
kontrolą i samokontrola oraz tendencją do stosowania mechanizmów
obronnych, reakcji pozornych, niedojrzałych.

Alkoholizm w aspekcie klinicznym jest zaburzeniem psychofizycznym,

jest chorobą w ścisłym sensie i określoną jednostka nozologiczną. Objawy
alkoholizmu są sklasyfikowane, a symptomy i syndromy zaburzeń
psychicznych, fizycznych i społecznych opisane.

Obecne badania biomedyczne nad alkoholizmem koncentrują się nad

biogenetycznymi uwarunkowaniami alkoholizmu.

(,,Ryzyko uzależnień”)

Dziedziczność odgrywa istotna rolę w rozwoju alkoholizmu u niektórych

osób, a więc istnieją podstawowe różnice biochemiczne pomiędzy
ludźmi.

(,,Zrozumieć alkohol”)

9

Skutki alkoholizmu.

Systematyczne nadużywanie alkoholu wywołuje stan uzależnienia

psychicznego i fizycznego, który prowadzi do pojawienia się chorób
psychicznych i fizycznych związanych z nadmierną intoksykacją alkoholową.
Silne zatrucie wywołuje zaburzenia orientacji w czasie i miejscu, amnezję
wsteczną, prowadzi do utraty świadomości.

Do najczęstszych chorób spowodowanych alkoholizmem należą:

marskość wątroby, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, uszkodzenie
trzustki oraz wiele zespołów psychotycznych alkoholowych – psychoza
Korsakowa, halucynoza alkoholowa, psychoza alkoholowa paranoidalna, zespół
encefaliczny Wernickiego oraz inne. Ostre zatrucie alkoholowe może
spowodować zejście śmiertelne.

(,,Ryzyko uzależnień”)

Inne choroby powodowane i nasilane przez alkohol: AIDS,

niedokrwistość, zapalenie stawów, zaburzenia krzepliwości, wzrost ilości
związków tłuszczowych we krwi, rak, arytmie, alkoholowa kardiomiopatia,
depresja, cukrzyca, zaburzenia łaknienia, padaczka i choroby drgawkowe,
zapalenie przełyku, stłuszczenie wątroby, feminizacja cech męskich,
zmniejszenie płodności, impotencja, dna, nadciśnienie, zakażenia, osteoporoza,
choroby przenoszone drogą płciową, choroby skóry, kłopoty ze snem, zespoły
odstawienia.

(,,Zrozumieć alkohol”)

Alkohol: wciąga umysł osoby pijącej w pułapki – rozwija myślenie

magiczne i życzeniowe, w którym pragnienia i zamiary mylą się z faktami,
wyjaławia i rozregulowuje życie uczuciowe, zmienia zachowanie i życie.
Alkohol oszukuje.

(,,Tajemnice ETOH”)

Jeżeli ktoś z członków rodziny pije w sposób chorobliwy to cała rodzina

doznaje szkody.

Obszary życia rodzinnego podlegające szczególnym zagrożeniom:

-

Niszczenie życia uczuciowego. Zamiast poczucia bezpieczeństwa, zaufania
i miłości, rodzina przeżywa lęk i zagrożenie, gniew i wstyd, poczucie
krzywdy i poczucie winy.

-

Brak źródeł oparcia i wzajemnej pomocy. śycie rodzinne zamiast dostarczać
oparcia, staje się największym obciążeniem i źródłem problemów.

-

Utrata kontaktu i zrozumienia. Zamiast otwartości i prawdy pojawiają się
coraz więcej kłamstw, manipulacji i udawania.

-

Izolacja od świata zewnętrznego. Rodzina staje się zamknięta w swojej
tragedii i cierpieniu, odizolowuje się od innych.

-

Wyczerpanie zasobów materialnych.

10

Uwikłanie w chorobę alkoholową małżonka lub rodzica prowadzi
do współuzależnienia, które może ujawniać się:

-

Uporczywą koncentracją myśli, uczuć i postępowania wokół picia
współmałżonka.

-

Poczuciem konieczności kontrolowania jego postępowania i odciągania
od alkoholu oraz odpowiedzialności za niewłaściwe jego postępowanie
po wypiciu.

-

Próbami ochraniania go przed konsekwencjami picia, rezygnacją z własnych
potrzeb i pragnień oraz gotowość do poświęcenia siebie.

-

Lękiem przed porzuceniem i negowaniem własnej wartości oraz obsesyjnym
zamartwianiem się o przyszłe wydarzenia.

-

,,Huśtawką

emocjonalną”(rozpacz

i

utrata

nadziei,

rozczarowania

i złudzenia, naiwna wiara w przyrzeczenia poprawy i poczucie
skrzywdzenia).

-

Próbami dominacji i przejmowania wszystkich obowiązków związanych
z domem.

-

Problemami seksualnymi i niechęcią współżycia.

-

Złością i kłótniami wybuchającymi z byle powodu oraz zapadaniem w stany
letargu, z poczuciem beznadziejności i użalaniem się nad sobą.

Dzieci, które wychowują się w rodzinach, w których ktoś nadużywa napojów
alkoholowych, żyją z poczuciem zagrożenia, cierpią i uczą się szczególnych
sposobów postępowania, które im utrudniają życie.

(,,Tajemnice ETOH”)

ś

ycie w warunkach długoletniego stresu psychicznego doprowadza

do destrukcyjnych wzorów zachowań:

1.

Bohater rodzinny – bierze na siebie zadania wyrównania braków rodziny
przez życie pełne działania i poświęcenia się rodzinie.

2.

Wyrzutek rodzinny, często nazywany ,,Kozłem ofiarnym” – dziecko, które
zabłąkało się na margines społeczny.

3.

Zagubione dziecko, nazywane ,,Niewidzialnym dzieckiem” lub Aniołkiem –
to osoba wycofana z życia rodzinnego, ktoś, kogo psychicznie nie ma.

4.

Maskotka – to osoba, której specjalnością jest rozładowywanie rodzinnych
napięć.

11

Dziecko żyjące w rodzinie alkoholowej uczy się trzech rzeczy:

-

po pierwsze: nie można opierać się na dorosłych.

-

po drugie: najlepiej nic nie mówić.

-

po trzecie: nie wolno odczuwać.

(,,Poza kontrolą”)

Są częstymi ofiarami przemocy psychicznej i fizycznej, a nieraz stają się
również ofiarami nadużyć seksualnych.


U dorosłych dzieci alkoholików, występują zaburzenia somatyczne i emoc-
jonalne spowodowane wychowaniem się w przeszłości w takich rodzinach.

(,,Tajemnice ETOH”)

Właściwości Dorosłych Dzieci Alkoholików

1.

Nieumiejętność nawiązywania intymnych związków i obawa przed utratą
własnego ja w bliskich związkach uczuciowych.

2.

Obawa przed zdemaskowaniem własnej nieatrakcyjności i porzuceniem.

3.

Ukrywanie uczuć i podatność na zranienie.

4.

Obawa przed sytuacja konfliktowa i gniewem.

5.

Kłopoty

przed

odpowiedzialnością:

nadmierne

podejmowanie

odpowiedzialności lub uchylanie się od niej.

6.

Poczucie odmienności i izolacji od ludzi.

7.

Nieumiejętność radowania się i bawienia.

8.

Trudności w odróżnieniu tego, co normalne od tego, co nienormalne.

9.

Szukanie trudności i kryzysów w miejsce spokojnego życia.

10.

Nadmierne poczucie lojalności.

11.

Obawa przed utratą kontroli.

12.

Tendencje do kłamstwa ,,bez powodu” – nawet wtedy, gdy łatwiej byłoby
powiedzieć prawdę.

(,,Poza kontrolą”)

W środowisku pracy następuje alkoholowa dezorganizacja:

-

Absencja i wypadki.

-

Obniżenie wydajności w pracy.

-

Alkoholowa patologizacja populacji bezrobotnych

12

Następuje naruszanie prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe:

-

Przestępczość osób nietrzeźwych.

-

Prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym.

-

Alkoholowe zaburzenia zachowania.

(,,Tajemnice ETOH”)

Dochodzi do niszczenia kontaktów z osobami bliskimi, z przyjaciółmi,
sąsiadami.

Nasilenie zjawiska alkoholizmu.

W wieku dojrzewania picie alkoholu jest zjawiskiem powszechnym.

Przed 13-tym rokiem życia alkohol pije 30% chłopców i 22% dziewcząt.
Następnie te liczby dramatycznie rosną – w wieku 18 lat pije 92% chłopców
i 73% dziewcząt.
Badania wykazały, że 42% młodzieży uważa, że można w ciągu dwóch godzin
wypić 7 puszek piwa, bez ryzyka upicia się. Tylko 8% spośród nich jest
ś

wiadoma tego, że pod wpływem alkoholu znacznie pogarsza się zdolność

prowadzenia samochodu.

Szacuje się, że 3 miliony osób w przedziale wiekowym od 13 do 17 lat
nadużywa

alkoholu,

z

czego

ponad

300

tys.

nastolatków

jest

alkoholikami.(USA)

(,,Zrozumieć alkohol”)

Dorosły człowiek, gdy pije, to wpada po kilku latach w chorobę alkoholową,
a młody człowiek wpada w tę chorobę po kilku miesiącach. Leczenie
młodocianych alkoholików jest bardzo trudne i rzadko skuteczne.

(,,Powróć do

godnego życia”)

Badania socjologiczne (Hołyst, 1991), Wykazują negatywne zjawiska:

ponad stuprocentowy w ostatnim 15-leciu wzrost spożycia alkoholu
w różnych grupach młodzieży;

obniżenie się granicy wieku, w którym, następuje pierwszy kontakt
z alkoholem;

rozpowszechnienie się szkodliwego obyczaju picia:

wśród osób nadmiernie pijących największa grupę stanowią ludzie młodzi
(do 29 lat ).

13

Badania wykazały, że wśród młodzieży szkół podstawowych 51%

spożywała alkohol (w tym 57,8% chłopców i 45,3% dziewcząt.

Około 70% młodzieży z warszawskich szkół podstawowych deklarowało

picie alkoholu kilka razy w roku.
Z danych Ministerstwa Edukacji Narodowej wynika, że liczba uczniów
nadużywających alkoholu wzrosła ostatnio z 16 tys. do ponad 17 tys.
W tej chwili alkoholizmem zagrożonych jest około 2 mln. uczniów, z rodzin
patologicznych.

(,,Promocja zdrowia”)

Liczbę osób z problemem alkoholowym ocenia się w Polsce na około 3 mln.,
w tym uzależnionych na 600 tys. osób.

(,,Psychiatria”)

Wielkość spożycia alkoholu w niektórych krajach europejskich w 1994 roku
(litry czystego alkoholu na 1 mieszkańca):

1.

Francja

12

2.

Portugalia

11

3. Dania

12,1

4. Wielka Brytania

7,5

5. Czechy

10

6. Holandia

9

7. Szwajcaria

17,1

8. Izrael

2

9. Polska

9,5

10. Ukraina

11

11. Grecja

11,5

12. Turcja

1

(,,Elementy socjologii dla pielęgniarek”)

Globalną ilość 100% alkoholu etylowego na głowę mieszkańca szacuje się
aktualnie (1993 r.) na około 11 litrów. Oznacza to wzrost spożycia, o co
najmniej 40% w stosunku do roku 1989.

(,,Tajemnice ETOH”)

Dane GUS z 1992r. wykazały, że wśród kobiet najczęstszym motywem rozwodu
był alkoholizm współmałżonka.

(,,Ryzyko uzależnień”)

14

Profilaktyka.

Działania profilaktyczne powinny być wielostopniowe i obejmować:

-

zapobieganie pierwotne polegające na niedopuszczeniu do powstawania
problemów alkoholowych m. in. poprzez wpływanie na podaż i dostępność
alkoholu, podwyższanie poziomu wiedzy o nim, kształtowanie postaw
preferujących trzeźwość oraz abstynencję itd.;

-

zapobieganie drugorzędowe czyli wczesne wykrywanie i interwencja
w stosunku do osób zagrożonych wystąpieniem problemów alkoholowych
i tych, u których podejrzewa się ich obecność;

-

zapobieganie trzeciorzędowe czyli wszelkie działania mające na celu
minimalizację następstw nadmiernego spożywania alkoholu (głównie
leczenie i rehabilitacja).

(,,Alkoholizm jest chorobą”)

Celem zapobiegania alkoholizmowi Sejm 26 października 1982 uchwalił ustawę
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35,
poz. 230 z późniejszymi zmianami).

W ciągu ostatnich kilkunastu lat wyodrębniono cztery sposoby podejścia
do konstruowania edukacyjnych programów profilaktyki uzależnień wśród
młodzieży:

a)

model racjonalno – poznawczy;

b)

model ,,ćwiczenia umiejętności odmawiania i podejmowania samodzielnych
decyzji”;

c)

model ,,promocji zdrowia”;

d)

model ,,psychologiczny”.

15

Przykładowy program profilaktyczny – PROGRAM SIEDMIU KROKÓW

Krok pierwszy – poszukiwanie szczęścia.

Krok drugi – chemiczna pułapka.

Krok trzeci – używanie i nadużywanie.

Krok czwarty – uzależnienie jest śmiertelną choroba.

Krok piąty – alkohol i nasze uczucia.

Krok szósty – sztuka odmawiania.

Krok siódmy – zdrowie i dobre życie.

(,,Promocja zdrowia”)

Od czerwca 1993 roku obowiązujące ustawy nakazują każdej gminie utworzenie
własnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

(,,Tajemnice ETOH”)

Wśród modeli teoretycznych wczesnej profilaktyki uzależnień oraz profilaktyki
przeznaczonej dla tzw. grup ryzyka wyróżniamy:

1.

Model oświaty zdrowotnej.

2.

Model edukacji humanistycznej.

3.

Model edukacji społecznej.

4.

Model edukacji w zakresie umiejętności życiowych.

5.

Model form alternatywnych.

6.

Model promocji zdrowia.

W działaniach profilaktycznych nie jest ważna ,,walka z alkoholizmem”
lecz ,,wychowanie do trzeźwości”.

(,,Alkoholizm jest chorobą”)

W profilaktyce trzeciorzędowej najważniejsza jest terapia osoby uzależnionej.
Terapię można by zdefiniować jako sumę wszystkich interwencji mających na
celu zatrzymanie rozwoju choroby alkoholowej oraz prowadzących alkoholika
do skutecznego wytrwania w trzeźwości.

(,,Zrozumieć alkohol”)

16

Alkoholicy, którym udało się powrócić do trzeźwości, subiektywnie mają
poczucie zdrowia, choć nadal nazywają się alkoholikami.

Droga do trzeźwego życia zawiera cztery fazy:

I.

Podjęcie abstynencji.

II.

Utrzymanie abstynencji.

III.

Wprowadzenie konstruktywnych zmian w życiu.

IV.

Rozwój osobisty.

(,,Poza kontrolą”)

Podjęciu decyzji abstynencji oraz utrzymaniu abstynencji sprzyja,
Dwanaście Kroków Anonimowych Alkoholików, czyli zbiór zasad duchowych,
które stosowane jako sposób życia, mogą uwolnić od obsesji picia i dopomóc
cierpiącemu, by stał się zdrowym, szczęśliwym i pożytecznym człowiekiem.
W 1996 r. ponad dwa miliony osób powracało do zdrowia we Wspólnocie
Anonimowych Alkoholików.
Dwanaście Tradycji AA odnosi się do życia wspólnoty. Określają one metody,
za pomocą których AA utrzymuje jedność wewnętrzną oraz kształtuje swoje
stosunki ze światem zewnętrznym; przedstawia sposób w jaki AA żyje
i rozwija się.

(,,Dwanaście kroków...”)

Techniki stosowane w leczeniu alkoholizmu:
-

Terapia grupowa.

-

Terapia rodzinna.

-

Al- Anon.

-

Al.-Aten.

-

Anonimowi Alkoholicy.

-

Doradzanie w zakresie sfery duchowej.

-

Terapia behawioralna.

-

Medytacja.

(,,Zrozumieć alkohol”)

Terapię

psychologiczną

wspiera

się

ś

rodkami

farmakologicznymi

i odpowiednią dietą.
Skuteczność leczenia zespołu uzależnienia od alkoholu, mierzone jest kryterium
długości abstynencji . Stąd w programach kładzie się nacisk na zasadę
utrzymywania, przez pacjenta, całkowitej abstynencji od alkoholu.

(,,Alkoholizm

jest chorobą”)

17

Bibliografia:

1.

Cekiera

Cz.

(1993).

Psychoprofilaktyka

uzależnień

oraz

terapia

i resocjalizacja osób uzależnionych. Lublin. Towarzystwo naukowe KUL.

2.

Cekiera Cz. (1994). Ryzyko uzależnień. Lublin. Towarzystwo Naukowe
KUL.

3.

Dwanaście kroków i dwanaście tradycji. (1996). Warszawa. Fundacja Biuro
Służby Krajowej Anonimowych Alkoholików w Polsce.

4.

Ks. Głuszek W. (1998). Powróć do godnego życia. Przemyśl.

5.

Karski J.B. (1999). Promocja zdrowia. Warszawa. Wydawnictwo IGNIS.

6.

Kinney J. , Leaton G. (1996). Zrozumieć alkohol. Warszawa. Państwowa
Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

7.

Kulisiewicz T. (1982). Uzależnienie alkoholowe. Warszawa. PZWL.

8.

Majewska- Gałęziak A. (1998). Metoda warsztatowa w kształceniu
umiejętności interpersonalnych. Katowice. Wydawnictwo ,,Śląsk”.

9.

Mellibruda J. (1995). Tajemnice ETOH. Warszawa. Państwowa Agencja
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

10.

Saint-Exupery A. (2001). Mały Książę. Warszawa. MUZA S.A.

11.

Sokołowski J. (1999). Alkoholizm. Wychowawca Nr.4 (76). Kraków.

12.

Sztander W. (1999). Poza kontrolą. Warszawa. Państwowa Agencja
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

13.

Taranowicz I.(2000). Elementy socjologii dla pielęgniarek. Lublin.
Wydawnictwo Czelej.

14.

Woronowicz B.T. (1998). Alkoholizm jest chorobą. Warszawa. Państwowa
Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.