SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI- skrypt z notatek mgr Piotra Schmidta

POLICJA ADMINISTRACYJNA – nie odnosi się to do powszechnie rozumianego pojęcia „policja”, ponieważ to wlicza się do zagadnień prawa karnego.

W prawie administracyjnym terminem „policja administracyjna” określa się wszelkie działania administracji, mające na celu ochronę ładu i bezpieczeństwa istniejącego porządku prawnego, mienia i niektórych, chronionych przez administrację, dóbr człowieka. W przypadkach próby naruszeń istniejącego porządku prawnego, policja administracyjna reaguje władczo, w celu wyeliminowania potencjalnego zagrożenia.

W administracji policja funkcjonuje pod postacią specjalnie do tego wyodrębnionych organów inspekcji, np. Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna.

REGLAMENTACJA- odnosi się do sfery gospodarczej, kiedy to administracja ogranicza swobodny dostęp do prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju. Podmiot, który chce wytwarzać dany produkt i go sprzedawać lub świadczyć usługi danego rodzaju, musi otrzymać zgodę od organów administracji w postaci decyzji, na mocy której uzyska pozwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej.

Reglamentacja odnosi się tylko do określonych rodzajów działalności gospodarczej i nie ma tutaj znaczenia kto prowadzi daną działalność (aspekt podmiotowy) tylko to, co będzie przedmiotem tej działalności (aspekt przedmiotowy).

Reglamentacja to szereg działalności administracji o charakterze głównie władczym. Przedsiębiorca ulega kontroli zarówno materialnej jak i formalnej jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia danej działalności, po czym, gdy wszystkie wymogi zostaną spełnione, otrzymuje od odpowiedniego organu uprawnienie do prowadzenia swojej działalności gospodarczej (koncesja, licencja itp).

REGULACJA-podobnie jak reglamentacja odnosi się do sfery prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej. Jednakże w tym przypadku przedsiębiorca z mocy prawa nabywa uprawnienie do prowadzenia tego typu działalności gospodarczej regulowanej po spełnieniu wszystkich przesłanek materialnych. Jeżeli przedsiębiorca spełni również wszystkie przesłanki formalne, organ rejestrujący ma obowiązek wpisać go do odpowiedniego rejestru (działalności regulowanej).

Przesłanki materialne – spełnienie wymogów szczególnych sformułowanych w odrębnych ustawach, np.

*posiadanie przez przedsiębiorcę prawa do nieruchomości, na której będzie prowadzona dana działalność

* opracowanie i usprawnienie systemu kontroli wewnętrznej

*niewszczęcie postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego

*niekaralność przedsiębiorcy lub warunek nie powierzania przez przedsiębiorcę kierowania daną działalnością osobom karanym za określone przestępstwa

Przesłanki formalne- np. obowiązek zgłoszenia odpowiedniemu organowi administracji publicznej chęci rozpoczęcia prowadzenia działalności określonego rodzaju. Przedsiębiorca jest zobowiązany do złożenia wniosku o wpis w odpowiednim rejestrze wraz z oświadczeniem o spełnieniu wszystkich określonych warunków szczególnych.

Podsumowując : podmiot, który chce prowadzić działalność gospodarczą regulowaną, musi spełnić oprócz podstawowych warunków, warunki szczególne- materialne i formalne w postaci złożenia wniosku o wpis w odpowiednim rejestrze do właściwego organu administracyjnego.

PRZYKŁADY DZIAŁALNOŚCI REGULOWANEJ:

*oczyszczanie, skażanie, wyrób alkoholu etylowego oraz wyrób produktów tytoniowych

*usługi detektywistyczne

*prowadzenie działalności kantorowej

*prowadzenie zakładu leczniczego dla zwierząt

*działalność telekomunikacyjna

RÓŻNICA POMIĘDZY REGLAMENTACJĄ A REGULACJĄ- przy reglamentacji uprawnienie do prowadzenia określonej działalności gospodarczej jest uzależnione od władczych działań organów administracyjnych, które wydają pozwolenie na prowadzenie danej działalności przyznając np. licencję lub koncesje (decyzja administracyjna). W przypadku regulacji, podmiot jest uprawniony do prowadzenia działalności określonego rodzaju z mocy samego prawa, po spełnieniu wszystkich warunków szczególnych- materialnych a następnie formalnych.

ŚWIADCZENIA MATERIALNE- w sferze tych świadczeń administracja ma zapewnić poprzez pomoc materialną minimalne warunki życiowe, np. zasiłki, mieszkania socjalne.

ŚWIADCZENIA NIEMATERIALNE-tymi świadczeniami regulowane są niematerialne warunki życia obywateli. Realizowane są poprzez decyzje administracyjne, np. zgoda na przyjęcie do szpitala lub gdy konieczność ich realizacji wynika z ustawy, np. realizacja obowiązku szkolnego.

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Istnieją trzy definicje, które nie definiują w pełni pojęcia prawa administracyjnego. Wg nich prawo administracyjne to:

1. zespół norm regulujących działalność administracyjną <- tutaj administracja pojmowana jest w sensie przedmiotowym. Definicja ta nie jest pełna, ponieważ działalność administracyjną określa też np. Kodeks cywilny.

2. prawo posługujące się władztwem<- definicja ta opiera się na jednej z podstawowych cech administracji, jaką jest posiadanie przez nią władztwa administracyjnego.

3. dotyczy administracji publicznej, pojmowanej jako dziedzina kultury społecznej, i jest dla niej swoiste co oznacza, że obejmuje wszystko to, co jest wytworzone dla organizacji i działania administracji publicznej a nie dla innych dziedzin kultury społecznej.

BUDOWA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Trójelementowa budowa:

1. prawo ustrojowe- administracja publiczna pojmowana jest w tym przypadku jako organizacja a prawo ustrojowej określa zasady tworzenia i obsadzania jej organów i ich urzędów. Reguluje wzajemne relacje między organami i ich strukturami organizacyjnymi oraz określa całą budowę wewnętrzną tej organizacji.

2. prawo materialne- używane w dwóch przypadkach.

   1. gdy prawo realizowane jest poprzez wydanie decyzji, wtedy prawo materialne określa jaki organ jest właściwy do wydania takiej decyzji oraz ustala jaka ma być jej treść.

   2. gdy prawo jest realizowane na podstawie aktu prawnego i nie jest tu potrzebna ingerencja ze strony organów administracyjnych w postaci np. decyzji, to wtedy prawo materialne określa jakie są skutki niezastosowania się do norm danego aktu prawnego.

3. prawo procesowe- określa w jaki sposób, w jakiej kolejności i według jakich zasad mają być podejmowane czynności przez organy administracyjne w celu realizacji praw administracyjnego.

UWAGA: zazwyczaj akty prawne zawierają mix tych praw i rzadko zdarza się (oprócz KPA), że jakiś akt prawny ma cechy tylko np. aktu ustrojowego.

Przykład ustawy ustrojowej: ustawa o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów

PRAWO ADMINISTRACYJNE JAKO PRAWO PUBLICZNE

CECHY:

• W wyniku działań specjalnych podmiotów publicznych zapada decyzja, czy należy zastosować postanowienia prawa publicznego

• Adresat postanowień podmiotów publicznych nie może się uchylić od skutków decyzji podmiotu publicznego

• Relacje podmiotu publicznego i adresata, jednostronnie ustala podmiot publiczny

• Podmiot publiczny nie może się uchylić od stosowania prawa publicznego

• Prawo to dąży do realizacji celu publicznego

• Podmiot publiczny ponosi odpowiedzialność za realizację prawa publicznego

• Prawo publiczne reguluje prawa i obowiązki ogółu jednostek, zobowiązanych do przestrzegania zasad tego prawa

• Strażnik i realizator interesu publicznego

WEWNĘTRZNE PRAWO ADMINISTRACYJNE:

Obowiązuje jednostki wewnątrz struktur administracji. Są to akty kierownictwa wewnętrznego określające zachowania obowiązujące wewnątrz tych struktur i są adresowane tylko do ich funkcjonariuszy. Obowiązują w kontekście hierarchicznego podporządkowania:

1. między organami

2. między organem a jego pracownikami

Akty kierownictwa wewnętrznego mogą być wydawane tylko wtedy, gdy podmiot wydający ma do tego takie prawo, tzn. że mogą być wydawane tylko wtedy, gdy istnieje ku temu podstawa prawna.

Zbiór takich aktów cały czas się rozszerza, są to np. statuty, regulaminy itp.

CECHY REALIZACJI NORM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Organ administracji publicznej, na podstawie prawa i w jego granicach, w razie zaistnienia prawem określonych okoliczności, w których prawo nakłada obowiązek działania, podejmuje to działanie i kieruje do określonego podmiotu, wyznaczając mu przy tym nowe lub modyfikując stare prawa lub obowiązki.

WARUNKI DO REALIZACJI NORM:

1. istniejąca podstawa prawna działania

2. istniejący organ uprawniony do działania

3. określony organ ma obowiązek działania w momencie, gdy zajdą ku temu określone prawem okoliczności. Może zadziałać również z własnej inicjatywy (z urzędu)lub z inicjatywy zainteresowanego(na wniosek podmiotu), ale działanie to musi się opierać na podstawie prawnej.

Organ działa z urzędu, gdy chce nałożyć na podmiot jakiś obowiązek. Jeżeli działa na wniosek zainteresowanego, to nakłada wtedy jakieś uprawnienie.

Realizacja norm prawa administracyjnego wpływa również na inne prawo, np. cywilne.

CECHY ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. niejednolitość: w jednym akcie prawnych znajdujemy normy ustrojowe, materialne i nawet procesowe

2. istnieje prawo miejscowe, które obowiązuje tylko na danym terenie a nie w całym kraju

3. w większości pochodzą od samej administracji, która na podstawie szczególnej podstawy prawnej lub normy kompetencyjnej tworzy kolejne źródła prawa

4. różnorodność i wielość pod względem składników gatunkowych

ŻRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:

1. Konstytucja – ustawa zasadnicza, uchwalana przez Zgromadzenie Narodowe, z którą inne akty w państwie muszą być zgodne.

2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe- są źródłami prawa, o ile zostały ratyfikowane. Są dwa sposoby ratyfikacji ze względu na treść takiej umowy:

   1. poprzez podpisanie przez Prezydenta

   2. poprzez podpisanie przez Prezydenta po uprzedniej zgodzie Sejmu wyrażonej w ustawie

W przypadku z pkt. b) taka umowa uzyskuje status ponad ustawowy i w przypadku kolizji z inną ustawą, jej przepisy znajdują pierwszeństwo w zastosowaniu.

Umowy ratyfikowane w sposób wyrażony w pkt. a) zyskują moc ustawy i zostają wpisane do dziennika ustaw.

1. Ustawy- najważniejsze po konstytucji źródło prawa stanowione przez Parlament. Akt powszechnie obowiązujący, którego ważność zależy od wpisania w Dzienniku Ustaw i upłynięcia odpowiedniego vacatio legis.

2. Rozporządzenia:

   1. z mocą ustawy- przełamują prym ustawy jako źródła prawa. Obecnie mogą być wydawane tylko przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów w trakcie trwania stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej – art 228 ust. 3-5.

Żeby takie rozporządzenie zachowało swoją moc, musi być zatwierdzone przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

1. rozporządzenia-przykład prawotwórczej działalności administracji, który nie zastępuje ustawy ale ją uzupełnia. Tzw. przepisy wykonawcze. Żeby rozporządzenie mogło zostać wydane, potrzebna jest do tego delegacja ustawowa określająca:

   • kto może je wydać

   • zakres normowania rozporządzenia

   • wytyczne co do treści rozporządzenia

Organ wskazany w delegacji nie może delegować swoich uprawnień dalej na inne organy.

Rozporządzenie dla swojej ważności musi zostać ogłoszone w Dzienniku Ustaw.

1. akty prawa miejscowego:

   1. źródło prawa powszechnie obowiązującego na danym terenie

   2. stanowione przez niektóre terenowe organy administracji publicznej

   3. na podstawie delegacji ustawowej lub normy kompetencyjnej

   4. publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych

   5. kontrolowane przez sądy

Akty prawa miejscowego stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego:

1. Powiat i gmina- tutaj są stanowione akty wykonawcze i porządkowe, wydawane tylko na podstawie ustaw szczególnych lub ustrojowych.

   1. przepisy wykonawcze-