21.12.2013

BEHAWIORALNA I FIZJOLOGICZNA ADAPTACJA ZWIERZĄT DO ŚRODOWISKA

STRES-ADAPTACJA NEUROHORMONALNA- STRATEGIE ADAPTACYJNE ZWIERZĄT

Stres- definicje, interpretacje

-nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania; ogólny zespół przystosowawczy

-odpowiedź adaptacyjno-obronna wywołana stresorem

-drastyczne zaburzenie homeostazy organizmu, której zakłócenie wywołują czynniki zewn i wewn

Stresory, czynniki stresogenne

-bodźce fiz, psych, wewn, zewn

-zdarzenia, np. obecność drapieżnika, zagęszczenie populacji, stres o podłożu hierarchicznym, nieprzewidywalne zmiany czynników środowiskowych (burze, wichury, śnieżyce)

-które naruszają homeostazę organizmu, np. niska czy wysoka temperatura, hałas, zatrucia toksynami, silne przeżycia emocjonalne

Odpowiedź stresowa

Ogólny zespół przystosowawczy

-swoista aktywność neurohormonalna

-formy: alarmowa, przystosowania, wyczerpania

Pobudzenie dwóch ośrodków odpowiedzi stresowej

-układ podwzgórzowo-przysadkowo-korowo-nadnerczowy

-układ współczulno-rdzeniowo-nadnerczowy

Różny profil kontroli neurohormonalnej → różne strategie adaptacyjne

Strategie adaptacyjne zwierząt

-style zmagania się organizmu z trudnymi i niebezpiecznymi sytuacjami, gdy konieczna jest aktywizacja systemu obronnego

-typy sposobu reagowania zwierzęcia na zmiany środowiskowe

-strategie copingu

-proaktywna, czynna, typu atak-ucieczka

-reaktywna, bierna

Proaktywna czynna

-pobudzenie aktywności ciała migdałowatego, układu współczulnego i rdzenia nadnerczy (układ współczulno-rdzeniowo-nadnerczowy)

-aktywacja ciała migdałowatego i pobudzenie behawioralne

-wzrost tętna (czynności skurczów serca)

-wyrzut adrenaliny i noradrenaliny

-mobilizacja do walki- ucieczki i min zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych, stroszenie włosów, rozszenienie źrenic, nasilone tempo oddechów

Reaktywna bierna

-pobudzenie układu podwzgórzowo-przysadkowo-korowo-nadnerczowego

-aktywacja podwzgórza i uwolnienie CRH

-aktywacja przysadki i uwolnienie ACTH

-aktywacja kory nadnerczy i uwolnienie glikokortykoidów (kortyzol, kortykosteron)

Glikokortykoidy

-działają na receptory komórek docelowych

Ich źródła

-wzrost wytwarzania glukozy w wątrobie (spowodowany zwiększeniem napływu aminokwasów z tkanek obwodowych)

-wzrost lipolizy

-stymulacja przemiany białek i RNA (przy stężeniach stresowych- działanie kataboliczne; przy fizjologicznych- działanie anaboliczne)

-działają na receptory komórek docelowych

Ich działanie na odporność

-redukcja reakcji immunologicznych (liczba limfocytów, eozynofilnych granulocytów)

-supresja reakcji zapalnych

Zmienność poziomu kortykoidów a stres, rytm dobowy

Wpływ stresu transportowego na poziom hormonów u zwierząt

-zmiany poziomu hormonów w stosunku do ich stężenia przed transportem (badania Medica i wsp 2003 prowadzone u przedstawicieli koniowatych- osłów)

Stres u zwierząt dzikich i domowych- reakcje adaptacyjne

-dlaczego zebry nie mają wrzodów?

-brak stereotypii u zwierząt dzikich

-znaczenie kontrolowalności

-wpływ przewidywalnych i nieprzewidywalnych czynników środowiskowych

-zdolność adaptacyjna- wyznacznik składu gatunkowego fauny ?

Cechy receptorów bólowych

I odbiór bodźców niespecyficznych wywołujących uraz

-ucisk niszczący tkanki, napięcie lub otarcie skóry

-bardzo niska lub wysoka temperatura

-żrące substancje chemiczne

-bodźce elektryczne

II lokalizacja na zewn i wewn organizmu

-rodzaje bólu ze względu na rozmieszczenie receptorów

-powierzchniowy (skórny) ból ostry, palący, dobrze zlokalizowany

-głęboki (z tkanek narządu wewn- mięśni, stawów) ból niewyraźny, nękający

-trzewny (z narządów wewn)- nie jest wyraźnie zlokalizowany, tępy, połączony z nudnościami, poceniem się, zmianami ciśnienia krwi, może promieniować na inne części ciała (ból odniesiony)

III receptory o bardzo wolnej adaptacji- ból odczuwany jest tak długo, jak długo trwa bodziec

IV chemiczny mechanizm działania receptorów bólowych

-po zadziałaniu bodźca nieswoistego dochodzi do wydzielania substancji chem (bólotwórczych): acetylocholina, serotonina, histamina i inne, które powodują depolaryzację błony receptorów i i wytworzenie impulsów bólowych przenoszonych nast. Do mózgu

Percepcja bólowa → modyfikacja behawioru

Odruchy nocyceptyczne (związane z odbiorem bólu)

-zmuszają do ochrony/ obrony lub usunięcia części ciała spod wpływu czynnika uszkadzającego

-są dominujące podczas gdy inne mniej konieczne odruchy zostają czasowo zahamowane

-mają charakter nakazu i nie mogą podlegać dowolnej kontroli

Symptomy zachowania się chorobowego zwierząt

OZNAKI BEHAWIORALNE

Strach, agresywność, nadpobudliwość, zmniejszona aktywność ruchowa, bezruch, apatia, nietypowe reakcje w stosunku do opiekuna lub innych zwierząt, samookaleczenie, wokalizacje, ukrywanie się, zmniejszenie lub brak pobierania pokarmu (spadek masy ciała)

OZNAKI FIZJOLOGICZNE

Wzrost tętna, zmiany ciśnienia krwi (wzrost towarzyszący ostremu bólowi, spadek obserwowany podczas zaawansowanych procesów chorobowych), wzrost aktywności bioelektrycznej mózgu, nadwrażliwość na dotyk, dźwięki lub zmiany temp, wzrost poziomu kortyzolu, ACTH, adrenaliny, noradrenaliny na skutek stresu związanego z bólem

Stresogenne czynniki środowiska

FIZYCZNE

-temp powietrza odbiegające od norm dla danego gatunku

-promioeniowanie słoneczne bez uprzedniej adaptacji zwierząt

-promieniowanie jonizujące

-wibracje o dużej intensywności

CHEMICZNE

-zwiększone stężenie amoniaku, siarkowodoru, tlenków azotu

-substancje do dezynfekcji, dezynsekcji, deratyzacji

PASZOWE

-niedożywienie lub przekarmienie, nagła zmiana dawki

-niedostatek wody lub bardzo niska jej temperatura

URAZOWE

-złamania, kastracja, zabiegi znakowania

TRANSPORTOWE

-załadowanie i wyładowanie zwierząt

-długi czas trwania przewozu

TECHNOLOGICZNE

-zbyt wczesne odsadzenie młodych zwierząt

-zbyt duże zagęszczenie zwierząt

-częste przegrupowywanie i wprowadzanie nowych osobników

BIOLOGICZNE

-drobnoustroje chorobotwórcze

-szczepienia

EKSPERYMENTALNE