Dermatologia

Wykład 7

Złośliwe nowotwory nabłonkowe

Dr M. Wyględowska-Kania

02.12.2010

Patogeneza nowotworów skupia się na uszkodzeniu mechanizmów kontrolujących proliferację i kumulacji błędów genetycznych.

Etapy nowotworzenia:

1. Inicjacja nowotworowa

2. Promocja nowotworowa

3. Progresja nowotworowa

4. Rozplem niekontrolowany

5. Inwazja początkowa

6. Inwazja zaawansowana

7. Przerzuty

Podział ogólny złośliwych nowotworów nabłonkowych

1. Rak brodawkujący (carcinoma verrucosum)

   1. Jamy ustnej (papillomatosis florida oris)

   2. Papillomatosis cutis carcinoides Gottron

   3. Olbrzymie kłykciny kończyste Buschke-Lowensteina

   4. Epithelioma cuniculatum

2. Rogowiak kolczystokomórkowy (keratoacanthoma)

   1. Olbrzymi

   2. Postać tarczkowa

   3. K. centrifugum marginatum

   4. K. subunguale

   5. K. mucosae

   6. K. perianale, genitalne

   7. K. mnogie:

      1. Ferguson-Smith

      2. Grzybowski

      3. Witten-Calc

3. Rak kolczystokomórkowy (carcinoma spinocellulare)

   1. Wargi

   2. Języka

   3. Prącia

   4. Sromu

4. Rak podstawnokomórkowy (carcinoma basocellulare)

   1. Wczesny

   2. Guzkowy

   3. Wrzodziejący

   4. Barwnikowy

   5. Twardzinopodobny

   6. Torbielowaty

   7. Mnogi

   8. Fibroepithelioma

   9. Pośredni

   10. W bliźnie

   11. Przerzutowy

   12. Zespół nabłoniaków znamionowych

RAK BRODAWKUJĄCY SKÓRY I BŁON ŚLUZOWYCH (ca. verrucosum)

• Wczesna postać raka kolczystokomórkowego

• Niska złośliwość

• Silnie nacieka i niszczy podłoże

• Lokalizacja

  • J. ustna i gardło (guz Ackermanna)

  • Kłykciny olbrzymie (guz Buschke-Lowensteina)

  • Obrąbki stóp (Gottron)

• Etiopatogeneza

  • Czynniki wirusowe (HPV)

  • Czynniki chemiczne (palenie tytoniu)

  • Czynniki immunologiczne

1. Papillomatosis florida oris

• Głównie u mężczyzn, średni wiek powyżej 60 r.ż.

• Błona śluzowa policzków

• Początkowo przypomina leukoplakię

• Ścisły związek z paleniem tytoniu, rola mechanicznego drażnienia (gryzienie, źle dopasowane protezy zębów)

• Rozrost szybki, kalafiorowaty, nieregularny, niebolesny

1. Papillomatosis cutis carcinoides Gottron

• Głównie skóra zmieniona chorobowo (przewlekłe stany zapalne, blizny)

• Grzbietowe powierzchnie podudzi, ramiona

• Rozrost powolny, rozpad w części centralnej

• Zwracać uwagę na przewlekłe owrzodzenia podudzi oporne na leczenie! – należy pobrać wycinki z przerosłych miejsc (warstwa centralna + obrzeże)

1. Kłykciny kończyste olbrzymie

• Etiologia wirusowa (HPV 6,11)

• Nieleczone, przewlekłe zwykłe kłykciny kończyste

• Pobrać wycinki z powierzchni i podstawy guza

• Najczęściej okolica okołoodbytnicza i narządów płciowych

1. Epithelioma cuniculatum

• Występuje prawie wyłącznie na podeszwach stóp

• Początkowo twarde blaszki przypominające brodawki zwykłe

• Rozrastając się niszczy otaczające tkanki

• Leczenie raka brodawkującego

  • Chirurgia

  • Retinoidy

  • Laseroterapia

  • Immunoterapia

  • Terapia fotodynamiczna

ROGOWIAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY (keratoacanthoma)

• Wywodzi się z mieszka włosowego

• Powstaje szybko, kilka dni

• Gładki, lity, bladoróżowy guzek

• Centralne wgłębienie z masami rogowymi

• Rola promieni UV, czynników drażniących

• Może przejść w raka kolczystokomórkowego

• Niekiedy trudny do opisu histopatologicznego

• Odmiany

  • Crateriforme

  • Tarczkowy (obraz nietypowy, guzek pokryty białawą tarczką)

  • Giganteum

  • Centrifugum marginatum

  • Aggregatum

• Czynniki ryzyka

  • Promienie UV

  • Oleje, dziegcie

  • Uwarunkowania genetyczne

  • Infekcje wirusowe

  • Immunosupresja pozakaźna i polekowa

  • Niedobory odporności

• Leczenie

  • Chirurgia

  • Terapia fotodynamiczna

  • Radio- i chemioterapia

RAK KOLCZYSTOKOMÓRKOWY (ca. spinocellulare)

• Powstaje najczęściej na bazie stanów przednowotworowych (np.: rogowacenia słonecznego)

• Czynniki ryzyka

  • Promieniowanie UV, jonizujące

  • Arsen, smoła pogazowa, olej silnikowy

  • Nieprawidłowe bliznowacenie

  • Immunosupresja

  • PUVA terapia

  • Infekcje HPV

• Postaci

  • Brodawkująca

  • Wrzodziejąca

• Często na wardze dolnej, uchu, nosie, języku

• Uważać na nawrotowe opryszczki!

• Daje szybkie przerzuty

• Częściej u mężczyzn i palaczy

• Twarda, chrząstkowata zmiana

  • Język – u podstawy

  • Prącie – żołądź i rowek zażołędny, stwardniałe hiperkeratotyczne ognisko, może przypominać kłykciny kończyste, często przy braku higieny (własności rakotwórcze mastki)

  • Srom – wargi sromowe, niegojąca się nadżerka

RAK PODSTAWNOKOMÓRKOWY (ca. basocellulare)

• Miejscowo złośliwy

• Bardzo rzadko przerzut uje

• Najczęstszy rak skóry

• Czynniki ryzyka:

  • Promienie UV

  • Drażnienie mechaniczne

  • Arsen

  • HPV

  • Immunosupresja

  • I i II fenotyp skóry wg Fitzpatricka

• Może dawać wznowy

• Postacie

  • Guzkowy – lity, gładki guzek z licznymi teleangiektazjami, z wałem na obwodzie

  • Wrodziejący – szybko nacieka i niszczy miejscowo tkanki

  • Barwnikowy – płaska lub płasko-wyniosła zmiana, sinoczarna, do różnicowania z czerniakiem

  • Twardzinopodobny – często u ludzi młodych, na skórze twarzy

  • Torbielowaty – okolice oczu, postać torbielowatej, miękkej grudki

  • Mnogi powierzchowny – na tułowiu i karku, rumieniowo-złuszczająca plama ze strupem, wzrost powolny

  • Fibroepithelioma (guz Pinkusa) – tułów, okolica lędźwiowa, drobne, różowe tarczki lub guzki

  • Typ pośredni – histopatologicznie cechy raka podstawnego i kolczystego

  • Przerzutowy – głównie po radioterapii raka pośredniego

• Najbardziej agresywne – naciekający, drobnoguzkowy, pośredni, bliznowaciejący

• Leczenia

  • Chirurgia

  • Met. Mohsa

  • Kriochirurgia

  • Elektrokoagulacja

  • Leki immunomodulujące

• Zespół nabłoniaków znamionowych

  • Autosomalny dominujący

  • We wczesnym wieku

  • Bardzo liczne nabłoniaki

  • Ilość zmian rośnie z wiekiem

PRZERZUTY NOWOTWOROWE DO SKÓRY

• Bardzo nietypowy obraz

• U mężczyzn – czerniak, rak płuc, rak jelita grubego

• U kobiet – rak sutka, czerniak, rak jajnika, rak jelita grubego

• Guzek siostry Mary-Joseph – w okolicach pępka, przerzut raka jelita grubego

• Guzek różopodobny – przerzut raka sutka

• Rak w pęcherzu – j.w.

• Rak nerki – zmiany naczyniakopodobne na głowie

• Rak sutka – zmiany naczyniakopodobne na powiece górnej, przypominające jęczmień