MIKROBIOLOGIA

WYKŁAD 1

DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA

Krótka historia zabiegów sanitarnych

• „odyseja”- kadzenie Sali w której odbył się mord ( dezynfekcja powierzchni zabrudzonych krwią przy użyciu dwutlenku węgla

• IX wiek p.n.e. Hindusi stosowali do celów odkażenia rąk rtęć i arszenik

• Hipokrates (460-377r.p.n.e) twierdził ze choroby o charakterze zakaźnym związane są ze złym środowiskiem gdzie znajdują się „miazmaty” czyli wziewy gnijącej materii. Stosował profilaktykę :

-obmywanie ran przegotowana wodą deszczowa z winem

-golenie włosów dookoła ran na Glowie

-stosowanie w leczeniu ran : ałunu

Przełomem aseptyki był Ludwik Pasteur na posiedzeniu francuskiej akademii lekarskiej 30 kwietnia 1878r

Aseptyka – nauka która mówi jak zapobiegać zakażeniom

Pasteur jest ojcem aseptyki

Semmelweiss –wiedeński ginekolog uważał ze gorączka połogowa jest zakażeniem przenoszonym przez ręce badającego pacjentkę ginekologa. Zalecał stosowanie wodnego roztworu chlorku wapnia do odkażania.

Józef Lister „ojciec antyseptyki: szkocki chirurg, wprowadził na szeroką skalę odkażania na drodze chemicznej, na niegojące się razy polecił stosować tzw opatrunek karbolowy i spłukiwać kwasem karbolowym

Zakażenia szpitalne

- obecnie nazywane zakażeniami nabytymi w szpitalu ( hospital acquire infections, HAI)

-To każde zakażenie które nie występowało w formie jawnej bądź w okresie inkubacji, w czasie przyjęcia chorego do szpitala

Aktualnie stosowanie metody walki z zakażeniami szpitalnymi polegają na:

- stworzeniu środowiska medycznego nieprzyjaznego dla namnażania się i przetrwania drobnoustrojów patogennych

- uniemożliwieniu transmisji (dyslokacji) drobnoustrojów chorobotwórczych z jednego miejsca w inne czyli kontaminacji środowiska

- prowadzeniu skutecznych zabiegów sanitarnych, takich jak : pasteryzacja, dekontaminacja, sanityzacja, dezynfekcja i sterylizacja

Dekontaminacja – to proces który obejmuje mycie, dezynfekcję i sterylizacje – proces usuwania lub zabicia drobnoustrojów, doprowadzających do tego ze materiały stają się bezpieczne dla zdrowia.

Dezynfekcja – proces prowadzący do zniszczenia form wegetatywnych drobnoustrojów.

* proces dezynfekcji możemy przeprowadzić stosując metody:

- fizyczne (nietermiczne)

- termiczne

-chemiczne

-termiczno-chemiczne

Uzyskiwane efekty:

- obniżenie liczby drobnoustrojów do poziomu nie zagrażającego zdrowiu

- likwidacja istniejących zagrożeń w środowisku

- zapobieganie zakażeniom wodno-pokarmowym ( kuchnie, dezynfekcja wody i pasteryzacja mieszanek mlecznych)

-likwidacja źródeł zakażenia

- uzyskiwanie wysokiego stopnia czystości mikrobiologicznej

Dezynfekcja termiczna:

- zastosowanie ciepła suchego ( opalanie w płomieniu palnika, prasowanie)

-zastosowanie ciepła wilgotnego

-pasteryzacja

- gotowanie (dekoktacja)

-wyparzanie wodą

-tyndalizacja

- para wodna przy normalnych lub zwiększonym ciśnieniem

PASTERYZACJA

- Pasteur poświecił się badaniu procesu fermentacji win oraz piw

- wykazał ze proces ten zachodzi przy działaniu mikroorganizmów

-pierwotna pasteryzacja- podgrzewane do 62 stopni(bo wino traci walory smakowe jak wyżej), a później do piwnicy do schłodzenia

- pasteryzacja polega na ogrzewaniu rozlanego do butelek i zakorkowanego, ale nie zalakowanego wina do temp 72-75 stopni i przetrzymaniu go przez 25-30 min co powoduje zniszczenie drobnoustrojów

-„zimne mleko” – poddawane procesowi mikrofiltracji oraz pasteryzacji z zastosowaniem najniższej dopuszczalnej temp (72 st) przez co zachowuje właściwości odżywcze i smakowe naturalnego mleka.

Pasteryzacja soków

DEZYNFEKCJA

Dezynfekcja termiczno-chemiczna (materiały termo wrażliwe, endoskopy)

-dezynfekcja komorowa (stosowanie pary wodnej lub pary wodnej połączonej z formaliną i amoniakiem)

Dezynfekcja chemiczna

Stosowane środki pozwalają na dezynfekcję np. otoczenia chorego, Niektóre rozcieńczone środki służą do odkażania skóry, błon śluzowych i jam ciała (antyseptyka).

Preparaty dezynfekcyjne:

-aldehydy (formalina, aldehyd glutarowy)

-alkohole ( alifatyczne, aryloalifatyczne)

-chlorowce i ich związki

-pochodne biguanidyny (chloroheksydyna, aleksydyna)

Chlor i chlorowce

Chlorowce to pierwiastki 17 grupy układu okresowego. Fluor i chlor są gazami, brom jest brunatna cieczą, jod jest krystalicznym brunatnym (czarnym) ciałem stałym, łatwo sublimuje, przechodząc w fioletowe pary.

W stanie wolnym tworzą cząsteczki dwuatomowe…

Preparaty deyzfekcyjne:

-fenol i jego pochodne

-kationowe związki powierzchniowo-czynne

- związki utleniające ( nadtlenek wodoru, nadmanganiany, nadklasy organiczne, nadborany, nadsiarczany)

Przyczyny nieskutecznej dezynfekcji metodami chemicznymi:

- niewłaściwe przegotowanie roztworów (zła jakość wody, nieodpowiednia temp, brak aktywatora, niedokładne rozpuszczenie substancji)

-zbyt niskie stężenie środkami

-zbyt krótki czas dezynfekcji

-nieprawidłowy dobrany zakres działania preparatu

-zanieczyszczenie narzędzi substancjami organicznymi które ścinają się pod wpływem stosowane środka

-zanieczyszczenie powierzchni dezynfekowanych środków chemicznymi inaktywującymi stosowany preparat.

Wady dezynfekcji chemicznej :

-szkodliwe działanie preparatów na personel i pacjentów

-szkodliwy wpływ na środowisko

-zjawisko wytwarzania oporności drobnoustrojów na preparaty

- trudności w ocenie skuteczności dezynfekcji (stężenie czas działania, penetracja środka)

Cechy idealnego preparatu dezynfekcyjnego:

-natychmiastowe działanie na szeroki zakres drobnoustrojów

-dobra biodegradacja, brak toksycznego działania, brak zapachu

-duża trwałość koncentratu i roztworów roboczych

-dobra rozpuszczalność w wodzie

-niska cena

Promieniowanie UV

-naświetlanie górnych warstw powietrza

-naświetlanie dolnych warstw powietrza

-naświetlanie powietrza nawiewnego

-naświetlanie sal chorych

-dezynfekcja powierzchni

STERYLIZACJA

Proces polegający ma usunięciu wszystkich form drobnoustrojów (bakterii, grzybów, wirusów, pierwotniaków)

Czynniki wykorzystywane w sterylizacji:

-gorące powietrze

-nasycona para wodna

Tlenek etylenu

-paraformaldehyd

-ozon

-nadtlenek wodoru

-kwas nadoctowy

-promieniowanie gamma

Sterylizacja suchym gorącym powietrzem

- wymuszony obieg powietrza (temp st – 120 min , 180 st – 45 min)

-bez wymuszonego obiegu powietrza ( temp 160 st – 150 min, 180 st -60min)

Sterylizacja nasyconą parą wodną w nadciśnieniu

-temp 121 st – 1 atm – 15 min

-Temp 134 st – 2 atm – 5,3min

-metoda grawitacyjna

-metoda próżniowa

Wady sterylizacji tlenkiem etylenu

- toksyczność

-wysokie koszty

-długi czas sterylizacji i degazacji

-szkodliwy wpływ na osoby obsługujące ( otwieranie urządzenia, przenoszenie materiałów do degazacji)

Sterylizacja formaldehydem

- para wodna w nadciśnieniu

-formalina ok. 15ml/100dm3 komory

-temp 60-80st

-czas cyklu 2,5-3,5 godz.

Niskotemperaturowa sterylizacja plazmowa (nadtlenek wodoru) – czas cyklu ok. 1,5h

- faza dyfuzji ok. 50min

-faza plazmowa (fale radiowe o dużym natężeniu) ok. 15min

Promieniowanie gamma wszystkie drobnoustroje są usuwane.

Monitoring procesu sterylizacji

-wskaźniki fizyczne

-wskaźniki chemiczne

-wskaźniki biologiczne

Biologiczna kontrola procesu sterylizacji

SPORAL A –

Przetrwalniki Bacillus stearotherophilus

SPORAL S – do suszarek

Przetrwalniki bacillus substilis

ASEPTYKA – zapobieganie zakażeniom

Na ostateczny efekt działań antyseptycznych składa się:

-jałowe pobranie sprzętu z pakietu

-technika zabiegu medycznego

-właściwe przygotowanie chorego a w szczególności pola operacyjnego

-przygotowanie personelu do pracy aseptycznej przez ubiór ochronny oraz właściwe zachowanie na sali operacyjnej

-przygotowanie pomieszczenia za pomieszczenie bezpieczne dla chorego pod względem mikrobiologicznym uważa się takie, w powietrzu którego znajduje się mniej niż 10 komórek bakteryjnych w 1m3

Niepowodzenia działań antyseptycznych zależą od wielu czynników, do najczęstszych błędów należą:

- brak możliwości sterylizacji całego sprzętu, który bierze duży udział w przerwaniu ciągłości tkanek oraz pozostaje w kontakcie ze spojówkami i śluzówkami

-niewłaściwe kwalifikowanie sprzętu do zastosowanej metody sterylizacji

-nieprawidłowa kontrola procesu i technologii sterylizowania

-brak właściwego wyposażenia sprzętu do sterylizacji

- niewielka pojemność sterylizatorów parowych

-brak innych metod wyjaławiania (obok metod termicznych)

-błędy organizacyjne w funkcjonowaniu sterylizatorami

Wybór optymalnego rozwiązania w zakresie sterylizacji i dezynfekcji

-technologie docentralne, głownie w działach wstępnych, w znacznej części oparte na stosowaniu różnego typu urządzeń

Podział środowiska szpitalnego :

Obszary : -medyczny, techniczny, administracyjno-gospodarczy

Strefy sanitarne:

Strefa I „ciągłej czystości medycznej” (magazyny materiałów sterylnych, magazyny zasobów czystych, boksy jałowe)

Strefa II „ogólnej czystości medycznej” (sale chorych, komunikacje wewnętrzne, gabinety lekarskie)

Strefa II „czystości zmiennej (sale operacyjne, gabinety zabiegowe, opatrunkowe)

Strefa IV „ciągłego skażenia (toalety, baseniarnie , składy brudne

SPRZET MEDYCZNY

Sprzęt który był w kontakcie z chorym > Działanie wstępne (odkażanie) wstępne oczyszczenie >sprzęt odkażony mycie, nawilżanie

Sprzęt który został rozpakowany ale nie został zużyty> dezynfekcja > sprzęt zdezynfekowany

Powtórna sterylizacja sprzętu który pozostał zapakietowany i wrócił w czystych kontenerach, utracił jedynie datę ważności> sterylizacja (suszenie kwalifikowane)

Mycie i dezynfekcja

-ręczna (szmatki, szczotki, pistolety)

-maszynowa (myjki ultradźwiękowe, myjki-spłuczki, maszyny myjąco-dezynfekujące)

„sterylny”:

-przedmiot „pozbawiony zarazków zdolnych do rozmnażania”

Każdy przedmiot, urządzenie, płyń nazywany jest jako sterylny jeśli jest uwolniony od drobnoustrojów

ZWIĄZKI JODU

Jod i jego związki należą do najdłużej stosowanych środków antyseptycznych

- 1829 płyn Lugola

- 1830 Opis etanolowego 5%roztworu jodu

Właściwości fizykochemiczne jodu i jego związków

-szaro-czarne metaliczne połyskujące łuski

-po podgrzaniu łatwo sublimuje

-słabo rozpuszczalny w wodzie po dodaniu jodków alkalicznych (np. jodku potasu KJ, rozpuszczalno wzrasta

Postacie jodu występujące w związkach

J- nieczynna biologicznie ,

mała rola biobójcza

preparaty antyseptyczne

-roztwory wodne alholohe jodofory

Roztór wodny jodu (płyn Lugola) KJ (2cz)+ J2 (1cz)+ woda(97cz)

-jod w roztworze jodku potasu KJ (2cz) + J2 (1 cz) + woda (17cz)

Glicerolowy

Jodofory

W jodoformach stężenie wolnego jodu jest znacznie mniejsze niż w klasycznych roztworach wodnych lub alkoholowych jodu

Funkcje:

-zwiększa rozpuszczalność jodu

-zapewnia stopniowe i długie uwalnianie jodu z kompleksu

-zbliża stężenie wolnego jodu

Zasadniczo wyróżnia się 4 grupy jodoforów ze względu na stosowany nośnik:

-jodofory poliksymetowe

-jodofory kationowe powierzchnioo czynne

-Jodofory niejonowe powierzchniowo czynne

- Jodofory poliwinylopirolidonowe

Dezynfekcja i mycie rąk

Obszary dezynfekcji, najważniejsze ręce> mycie lub dezynfekcja (>higieniczna, chirurgiczna)

Mikroorganizmy – rozmnażanie bakterii > dzielą się co 20 min

Łańcuch infekcyjny , sposób przenoszenia patogenów chorób infekcyjnych u ludzi

Żywiciel człowiek wejście > przenoszenie pośrednie np. przez żywność, bezpośrednie np. Kropelkowe, kontaktowe

Niebezpieczeństwo infekcji> około 1/3 wszystkich infekcji wewnątrz szpitalnych można uniknąć dzięki popranej higienie rąk

Zarodniki zostaną tylko zmyte ale nie zabite, usunięte ze skóry, mogą być rozsiane w środowisku

1.higieniczna dezynfekcja rąk :przez natarcie rąk alkoholowym środkiem dezynfekcyjnym w celu możliwie całkowitej eliminacji zarodników nalotowych ( przejściowa flora skórna)

2. Chirurgiczna dezynfekcja rąk : w celu dodatkowego usunięcia stałej flory ( fizj zarodniki chwytne ) w szczególności przed zabiegami operacyjnymi

Chirurgiczna dezynfekcja rak mycie rak i przedramion, szczotkowanie paznokci i nasad, potem natarcie rak środkiem dezynfekcyjnym przez ponad 3-5 minut