Dziennikarskie Źródła Informacji
dr. hab. Zbigniew Anculewicz prof. UWM
Własność intelektualna Uniwersytetu! !!!
20 listopada kolokwium ok. 50 minut
1/3 pytań wykładu
1/3 z lektury
1/3 z programów telewizyjnych i radiowych
Konsultacje: 6 listopada od 14 do 15 – s. 350, 3 grudnia od 10 do 11
Sobota – 9 – 10 „Śniadanie w Trójce” – prowadzi Beata Michniewicz – spotkania z politykami
Niedziela 9 – 10 Monika Olejnik „7 Dzień Tygodnia”
Pn – Pt – TVN24 – „Tak jest!” – Andrzej Morozowski
Pn – Czw – TVN24 od 20 do 20:20 – „Kropka nad i” – Monika Olejnik
Od Pn do PT – TVN24 – „Piaskiem po oczach”
„Czarno na białym” Tomasz Sekielski od pn do pt od 20:20 TVN24
„Rozmowy Rymanowskiego” – TVN24
Teoria Wiedzy źródłowej
Ogólne pojęcie źródła informacji:
Wg. Prof. Jerzego Topolskiego:
„Źródłem historycznym są wszelki źródła poznania historycznego (bezpośredniego i pośredniego) tzn. wszelkie informacje (w rozumieniu teorioinformacyjnym) o przeszłości społecznej, gdziekolwiek one się znajdują, wraz z tym, co owe informacje przekazuje (kanałem informacyjnym)
„Źródłem historycznym” są więc wszelkie informacje odnoszące się do życia ludzi w przeszłości, wraz z kanałem informacyjnym”
Wiedza źródłowa: wszystko to co czerpiemy bezpośrednio ze źródeł historycznych jest wiedzą źródłową. Wiedza poza źródłowa jest to wiedza, którą posiadamy pośrednio, tj. w procesie edukacji, materiałów itd.
Rozróżnianie źródeł:
Źródło efektywne: informacje o przeszłości plus kanały informacyjne to sam zbiór tych informacji zaczerpniętych lub gotowych do zaczerpnięcia
Źródło potencjalne: to wszystko to, z czego historyk może czerpać informacje o przeszłości.
Baza źródłowa: jest czymś niejednolitym, mieści ona w sobie rzeczy najróżniejsze, które zalicza się do źródeł wówczas gdy:
- nauka sięga po nie w miarę narastających potrzeb badawczych
- doskonalenia techniki badań
Dane empiryczne:
- oznaczenia podstawy jakiejś decyzji, jakiegoś sądu, orzeczenie, czy ogólnie wnioskowania
- dane ustalane na podstawie obserwacji większej liczby źródeł.
Nowe media:
1898r. Bolesław Matuszewski w liście do redakcji „Le Figaro” zwrócił uwagę na film jako na źródło historyczne.
W filmie wyróżniamy trzy struktury:
- odzwierciedlenie rzeczywistości
- forma filmu
- to co ma film komunikować
Oral History:
Oral History: opierają się na źródłach mówionych
- wywiady
- rozmowy, relacje.
Zakresy oral history:
- historia rodziny
- historia kultury ludowej, robotniczej, inteligenckiej itp.
- historia ruchu oporu,
- historia opozycji demokratycznej
- historia życia codziennego (regionu, miasta, dzielnica, kamienicy itp.)
Rodzaje źródeł oralnych (oraz history):
Informacje o przeszłości: przechowywane w pamięci przez specjalnie powołanych do tego ludzi,
Informacje uzyskiwane w toku wywiadów: pochodzące z indywidualnej wiedzy udzielających wywiadu o rzeczywistości,
Informacje zawarte w źródłach pisanych: powstanie których było inspirowane przez historyka, dziennikarza (pamiętniki, relacje pisemne itp.)
Klasyfikacje źródeł historycznych
Joachim Lelewel: „Historyka” (1815r.):
- tradycja (relacje ustne)
- źródła niepisane (pomniki nieme)
- źródła pisane
Marceli Handelsman:
- źródła bezpośrednie: zachowane ślady bezpośrednie istnienia i działania człowieka w przeszłości obejmujące pozostałości materialne (zabytki) i niematerialne (przeżytki).
-źródła pośrednie: to dokumenty przeznaczone dla zachowania pamięci czasów minionych (tradycja ustna, tradycja obrazowa, tradycja pisana). Tradycja – w znaczeniu przekazu.
-źródła pisane
-źródła niepisane
Gerard Labuda (lata 60-te XXw.):
- źródła ergoteczniczne (sfera ekonomiczna): w sposób bezpośrednio odbijają działalność gospodarczą człowieka, zaś w sposób pośredni działalność społeczną i psychiczną. Będą więc to przede wszystkim zabytki kultury materialnej. Do tej grupy włączono jednak również wszystkie źródła mówiące o rozwoju demograficznym ludzkości.
- źródła socjotechniczne(procesy społeczne) : to źródła, które powstały w wyniku społecznego oddziaływania człowieka na człowieka, w związku z czym są zdolne odbić „procesy” w sposób bezpośredni. Pośrednio natomiast „odbijają” one działalność gospodarczą i psychiczną
- źródła psychotechniczne(strona emocjonalna człowieka): zdefiniowane zostały jako „wszystkie” pozostałości powstałe na gruncie materializowania się świadomości w celu rejestrowania lub przekazywania innym swoich myśli, które odzwierciedlają w sposób obiektywny sprzeczności zachodzące w przyrodzie, w środowisku społecznym lub we własnym myśleniu.
Tradycja: obejmuje tylko to, co w formie przeżytków i pamięci o czasach przeszłych tkwi w żywych ludziach.
Jerzy Topolski:
- Źródła bezpośrednie: odbywają się bez takich znaków umownych, bowiem same są cząstką rzeczywistości historycznej, czyli same są faktami historycznymi
- źródła pośrednie: przedstawiają fakty historyczne za pomocą znaków umownych (pismo, język, inne znaki umowne).
-pośrednictwo osoby trzeciej (celowe lub niecelowe)
-konieczność badania wiarygodności informatora.
Archiwalia
Archiwum: instytucja, której celem jest gromadzenie, zabezpieczenie, przechowywanie, opracowywanie i udostępnianie zachowanej dokumentacji (pozostałości) czasu przeszłego.
Pozostałości: zarejestrowany wynik działalności osób, urzędów, instytucji lub zrzeszeń na podstawie, których historyk (dziennikarz) tworzy wiedzę o przeszłości.
Archiwa gromadzą:
-dokumenty
-akty i źródła narracyjne (roczniki, kroniki, zbiory hagiograficzne, pamiętniki, autobiografie, korespondencje)
-prowieniencja: pochodzenia
-pertynencja: przynależność
Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD) Warszawa:
- akta dotyczące
- Mazowsza
- Kujaw
- Podlasia
- ziemi sieradzko-łęczyckiej
- wileńskiej (wieluńskiej??????)
Fragmenty archiwów:
-miast
-klasztorów
-kościołów
-akt rodowych Potockich
-Archiwum Nieświeckie XX. Radziwiłłów
-Ordynacji Zamoyskich
-Muzeum Rapperswilu
-akta podworskie
-akta władz, urzędów i instytucji zaborczych
-kolekcje kartograficzne
-akta władz dawnej Rzeczypospolitej do roku 1795
-akta powstania kościuszkowskiego
-akta powstania listopadowego
-powstania styczniowego
-akta rodzin magnackich: Potockich, Branickich.
Archiwum Akt Nowych (AAN) Warszawa:
- akta z lat 1915-1939r
-akta okresu I i II wojny światowej
- akta władz i instytucji centralnych po roku 1944 (Polski Ludowej)
- zbiory kartograficzne
- dokumentacja techniczna od końca XIXw.
Instytut Pamięci Narodowej (IPN) Warszawa:
- akta władz bezpieczeństwa Polski Ludowej z lat 1944-1990r.
Narodowy Instytut Audiowizualny Warszawa:
- zbiory zapisane innymi technikami niż kodem literowym:
-wałki
-taśmy
-płyty foniczne
- dokumentację fotograficzną i filmową od ostatniej ćwierć wieku XIX do czasów obecnych.
Narodowy Instytut Filmowy Warszawa:
- filmy fabularne od pierwszych lat XX wieku po czasy obecne
- filmy dokumentalne
- scenariusze
- taśmy, ścieżki muzyczne do filmów.
Muzea
Galeria: zbiory malarstwa
Gliptoteka: zbiory rżniętych kamieni (kamei, gemm, płaskorzeźb), rzeźb zwłaszcza antycznych
Kolekcja rodziny Czartoryskich w Krakowie, Puławach (Świątynia Sybilii i Domek Gotycki)
Wilanów od 1884r.
Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie 1862r. przemianowane w 1916r. na Muzeum Narodowe.
Muzeum Narodowe w Krakowie 1879r.
Muzeum Narodowe Polskie w Rapperswillu 1870r.
Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu
Muzeum Wojska Polskiego Warszawa 1920r.
Muzeum Polskie w Ameryce Chicago 1935r.
Muzeum Narodowe Warszawa: Narodowa galeria sztuki polskiej, galeria sztuki antycznej ze zbiorami fresków z Faras, galeria sztuki obcej (oddziały Wilanów, Nieborów).
Muzeum Narodowe Kraków: Państwowe Zbiory Sztuki Na Wawelu – zbiory archeologiczne, rzemiosło artystyczne, wnętrza, broń.
Muzeum w Sukiennicach: malarstwo, rzeźba polska, rzemiosło artystyczne.
Zbiory Czartoryskich: sztuka starożytna, numizmatyka, medalierstwo, zbroje, rzemiosło artystyczne, manuskrypty, starodruki
Muzeum Narodowe w Poznaniu: sztuka i rzemiosło średniowieczne, instrumenty muzyczne, numizmatyka, grafika
Muzeum Wojska Polskiego (Warszawa): broń, sztuka wojenna, malarstwo batalistyczne
Biblioteki
Biblioteki naukowe:
The Bodlein Library Oxford 1602r. – Thomas Bodley
Royal Bibliotheque (dziś: Bibliotheque Nationale) 1536r. – każda drukarnia, która wypuszczała książkę musiała jeden egzemplarz przekazać do Biblioteki Królewskiej
Biblioteka Załuskich – 1780r. pierwszy egzemplarz obowiązkowy uchwała sejmowa.
Wiek XIXw. – rozwój sieci bibliotek publicznych:
Anglia
Kraje skandynawskie
Inkunabuły: najwcześniejsze książki, pochodzące z XV wieku do 1500r. włącznie
Starodruki: druki od wynalezienia druku do 1800r.
Cimelia, „białe kruki”: niezwykłe rzadkie i cenne obiekty biblioteczne w tym także rękopisy.
Zbiory bilbioteczne dzielą się na :
Katalogi:
- alfabetyczny
- rzeczowy
- czasopism
- starodruków
- druków zwartych
- zbiorów szczególnych (muzycznych)
- rękopisy
- starodruki
- zbiory specjalne: kartografia, ryciny, grafiki
- manuskrypty (najwcześniejsze rękopisy)
Największe Światowe Biblioteki
Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych (powstała w 1800r.)
Rosyjska Biblioteka Państwowa w Moskwie (założona w 1862r.)
Biblioteka im. Sałtykowa-Szczedrina w St. Petersburgu – 1795r., w 1814r. jako cesarska Bilbioteka Publiczna)
Biblioteka Akademii Nauk Rosji – założona przez Piotra I w 1714r.
Biblioteka Narodowa w Paryżu (Bibliotheque Nationale) – 1743r.
Brytyjska Biblioteka Narodowa (The British Nationale Library) Londyn: założona w 1753r.
Biblioteka Johan Gottfrieda Herder Institut w Marburgu/Lahn
Biblioteka Watykańska (Bibliotheca Apostolica Vaticana): założona około V wieku.
Największe Biblioteki w Polsce:
Biblioteka Narodowa w Polsce (założona w 1919r, udostępniona w 1928r. Podstawą zbiorów stanowiły rewindykacje książek wywiezionych do Rosji w okresie zaborów.
Biblioteka UJ w Krakowie
Biblioteka PAN Warszawa
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności Kraków
Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Wrocław
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku (zbiory dawnej Biblioteki Miejskiej założona w 1597r.
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku k/Poznania (założona w 1829r. przez Tytusa Działyńskiego)
Biblioteka UW założona w 1817r.
Pozdr,
miro