MILTON FRIEDMAN

Milton Friedman urodził się 31 lipca 1912 roku w Nowym Jorku. Jego rodzice byli ubogimi imigrantami z terenów dzisiejszej Rumunii, a ówczesnych Austro- Węgier. Kiedy Milton miał rok, przeniósł się wraz z rodziną do New Jersey. W 1928 roku, po ukończeniu szkoły średniej postanowił zostać ekspertem od ubezpieczeń, dlatego początkowo specjalizował się w matematyce. Wkrótce jednak bardziej zajęła go ekonomia. Ostatecznie studiował oba kierunki, aby w 1932 roku OTRZYMAĆ dyplom. Rozpoczął następnie studia podyplomowe z ekonomii na uniwersytecie w Chicago. W tym czasie tworzyła się tam tzw. „chicagowska szkoła ekonomii” wprowadzająca wymóg używania empirycznej analizy oraz stosowania reguł mikroekonomii w badaniach ekonomicznych a także w innych dziedzinach, mniej powiązanych z ekonomią, np. w prawie, historii, socjologii. Właśnie w Chicago Milton poznał swoją przyszłą żonę, Rose Director, siostrę wybitnego ekonomisty Aarona. W latach 1935- 1937 pracował jako ekonomista w Komisji Gospodarki Zasobami Naturalnymi w Waszyngtonie, a w 1937 zaczął zajmować się problemem dochodów osobistych w Narodowym Biurze Badań Ekonomicznych. Od roku 1943 pracował w Departamencie Skarbu nad polityką podatkową z okresu wojny, a następnie został zatrudniony na uniwersytecie Columbia jako statystyk badający problematykę projektowania broni. W 1946 objął stanowisko profesora ekonomii na uniwersytecie w Chicago. W 1950 przebywał w Paryżu, jakokonsultant amerykańskiego Planu Marshalla. W 1956 wydał ZBIÓR swoich esejów „Studia nad ilościową teorią pieniądza”. W roku 1962 opublikował wraz ze swą żoną pierwszą większą książkę traktującą o filozofii politycznej „Kapitalizm a wolność”. Był publikującym redaktorem i felietonistą tygodnika „Newsweek”.

Milton Friedman wskazywał na wzajemne zależności pomiędzy wolnością ekonomiczną, a takimi wolnościami obywatelskimi jak wolność słowa, wyznania, prasy, zgromadzeń etc. Był obrońcą ekonomicznej i etycznej wyższości wolnego rynku nad kontrolą kolektywistycznego rządu. Poświęcił się sprawie indywidualnej wolności. Był zwolennikiem redukcji podatku od posiadania. Sprzeciwiał się dotowaniu produktów rolnych, zabezpieczeniom socjalnym, kontroli wymiany i w ogóle interwencji rządu w pokojowe działanie jednostek. Rola rządu według niego powinna być ściśle ograniczona do obrony narodu przed wrogiem zewnętrznym i obrony jednostek przed przemocą oraz oszustwem. Ciągle podkreślał, że to wolność i godność jednostki, a nie wszechpotężne państwo, są gwarancją osiągnięcia dobrobytu. Doszedł do stwierdzenia, że jedyną polityką dającą w skali makroekonomicznej pozytywne rezultaty jest stopniowy, powolny, z góry ustalony wzrost podaży pieniądza. Ten przepis na „monetaryzm” zastosowano w stopniu większym niż gdziekolwiek w Japonii i w Niemczech i właśnie tam zanotowano niższe bezrobocie i inflację, niż w krajach, gdzie postępowano inaczej. W swoim dziele „Historia monetarna stanów zjednoczonych 1867- 1960” zmusił ludzi do poważniejszego traktowania monetaryzmu. Friedman zebrał dowody potwierdzające tezę, że wszystkie makroekonomiczne kryzysy, do jakich doszło w historii Stanów Zjednoczonych, zostały spowodowane przez poważne zaburzenia i błędy w polityce monetarnej. To rząd, a nie wolny rynek, spowodował kryzys.

Po wydaniu „Wolni wobec wyboru” odniósł prawdopodobnie największy sukces. Był to jeden z czynników wpływających na opinię publiczną skłaniając ją do uznania potrzeby zmniejszenia wszechobecności władzy państwowej  Książka ta odegrała także wielką rolę w kształtowaniu postaw antysocjalistycznych.

Niektóre z jego propozycji to: negatywny podatek dochodowy, który mówił o likwidacji wszystkich państwowych programów opieki społecznej, która sprzyja jedynie wielkiemu marnotrawstwu, rozleniwianiu ludzi. Proponował zastąpienie tych programów bezpośrednimi wpłatami gotówkowymi dla osób znajdujących się akurat w potrzebie. Inny pomysł to „płaski” podatek dochodowy, mający usprawnić system podatkowy i obniżyć koszty obciążające społeczeństwo. Chciał likwidacji korporacyjnego podatku dochodowego i wprowadzania podatku o stałej, niewzrastającej stopie, zwiększając wysokość dochodu niepodlegającego opodatkowaniu. Kolejnym pomysłem był stały wzrost pieniądza mający wyeliminować inflację, bezrobocie i spadającą wydajność. Należy zalegalizować prywatną emisję pieniądza i związać podaż pieniądza emitowanego przez rząd z dochodem narodowym brutto. Następnieruchome kursy walut- czyli zniesienie kontroli kursów walutowych i pozwolenie rynkowi kształtować poziom cen poszczególnych walut, co miałoby się przyczynić do rozwiązania problemu braku równowagi płatniczej państwa. Zrównoważony budżet- wszelkie wydatki rządowe powinny być akceptowane tylko wtedy, jeżeli są naprawdę konieczne. Proponował likwidację przymusowej służby wojskowej i zastąpienie jej armią ochotniczą, by stworzyć lepiej umotywowany i bardziej moralnie uzasadniony system obrony. Wyszedł z pomysłem zlikwidowania prawa karnego „bez ofiar”- czyli eliminacji wszelkichpraw kreującego przestępstwo tam, gdzie nie ma ofiary, bo tam, gdzie istnieje zgoda między dwojgiem (lub więcej) dorosłych ludzi, nie może być mowy o żadnej krzywdzie czy niesprawiedliwości. Stąd też rząd według Friedmana nie powinien zakazywać ani prawie regulować np. prostytucji, pornografii, handlu narkotykami etc.

Friedman był doradcą ekonomicznym prezydentów Ronalda Reagana, Geralda Forda, Richarda Nixona, a także Margaret Thatcher. Zmarł 16 listopada 2006 roku.

 

 

Bibliografia:

Milton Friedman, Polityka i tyrania, Miltona Friedmana lekcje poszukiwania wolności, Łódź 1993.

Milton & Rose Friedman, Free to Choose, London 1980.