59. Scharakteryzuj realizowane w latach 90. XX wieku programy Unii Europejskiej dotyczące kultury.

Aktywność Unii Europejskiej na polu kultury wspomaga i inicjuje poczynania państw- członków Unii w celu:

- lepszej znajomości i popularyzacji kultury i historii narodów Europy,

- rozszerzenia wymiany kulturalnej,

- ochrony europejskiego dziedzictwa kulturowego,

- rozszerzenia wymiany kulturalnej oraz twórczości artystycznej i literackiej.

Najważniejszym elementem pierwszego etapu działań w tym kierunku było przyjęcie trzech programów: KALEIDOSCOPE, ARIANE i RAPHAEL.

Jeszcze przed wprowadzeniem w życie wspomnianych programów UE podejmowała działania w zakresie kultury przeznaczając na to znaczne środki finansowe. W 1995r. suma ta osiągnęła 4,7 miliona ecu (Europejska Jednostka Walutowa utworzona w 1979 wraz z wejściem w życie Europejskiego Systemu Walutowego, potem zastąpiona przez euro) na 100 projektów, których celem była renowacja zabytków religijnych. Kolejną inicjatywą było wdrożenie programu pilotażowego dla późniejszego KALEIDOSCOPE. Złożyło się na to 144 projektów. Komisja rozpisała także konkurs na tłumaczenie 85 dzieł literackich autorów europejskich, priorytetowo traktując języki mniej popularne i mniej znane. Istotne znaczenie miały także akcje mające na celu zwiększenie wymiany kulturalnej z państwami trzecimi. Z tej formy pomocy skorzystały przede wszystkim kraje Europy Środkowej i Centralnej oraz Ameryka Łacińska, co zrealizowało się w 75 zaakceptowanych projektach.

Program KALEIDOSCOPE

Program KALEIDOSCOPE został zainicjowany 29 marca 1996 roku decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady. Jego funkcjonowanie miało trwać do 31 grudnia 1998 roku. Ze względu na wysoką ocenę działań i ich efektów program przedłużono jeszcze o rok.

Celem programu była zachęta do twórczości artystycznej i kulturalnej oraz popularyzacja kultury i elementów życia kulturalnego narodów europejskich, m.in. poprzez wspieranie imprez kulturalnych.

W ramach tego programu funkcjonowała np. Orkiestra młodych i Orkiestra barokowa Wspólnoty Europejskiej, które dają możliwość profesjonalnego kształcenia młodym muzykom.

Priorytety programu KALEIDOSCOPE realizowane były w obrębie akcji:

- wsparcie dla wydarzeń i projektów kulturalnych realizowanych na zasadach partnerstwa lub w ramach działania sieci współpracy,

- wsparcie dla działań o wymiarze europejskim realizowanych we współpracy co najmniej czterech partnerów z państw UE.

Ogólnie program, którego realizacja miała odbywać się w ciągu trzech lat (1996- 1998) otrzymał budżet w wysokości 26,5 miliona euro. Potem został przedłużony o kolejny rok. Ogółem zrealizowanych zostało 518 projektów.

Europejskie Miasto Kultury i Europejski Miesiąc Kultury

Jednym z najważniejszych komponentów programu KALEIDOSCOPE był projekt zatytułowany Europejskie Miasto Kultury, mający na celu prezentację dorobku kulturalnego miast Europy, stwarzając jednocześnie okazję do spotkań i wymiany doświadczeń. Rada Ministrów przyjęła z aprobatą tę inicjatywę 13 czerwca 1985 roku.

Udział w programie w latach 90. wzięły: 1990- Glasgow, 1991- Dublin, 1992- Madryt, 1993- Anvers, 1994- Lizbona, 1995- Luksemburg, 1996- Kopenhaga, 1997- Tesaloniki, 1998- Sztokholm, 1999- Weimar.

Inicjatywa nazywana „Miesiąc kultury europejskiej” miała na celu te same priorytety co Europejskie Miasto Kultury, była jednak skierowana przede wszystkim do krajów Europy Środkowo- Wschodniej, które nie mogły ubiegać się o to miano.

Pomysł „Miesiąca kultury europejskiej” został przyjęty przez Ministrów kultury deklaracją z 18 maja 1990 roku. Udział w przedsięwzięciu wzięły następujące miasta: 1992- Kraków, 1993- Graz, 1994- Budapeszt, 1995- Nikozja, 1996- Sankt- Petersburg, 1997- Lubliana, 1998- La Valetta i Linz, 1999- Płowdiw.

Program ARIANE

Zainicjowany 6 października 1997 roku na okres dwóch lat. Ponieważ program KULTURA 2000 rozpoczął się dopiero w 2000 roku zadecydowano o przedłużeniu ARIANE także na 1999 rok. Cały budżet kształtował się na poziomie 11,1 miliona euro. Ogółem program ARIANE umożliwił realizację 767 projektów.

Celem programu było:

- rozpowszechnianie i popularyzacja twórczości literackiej i historii narodów europejskich,

- zwiększenie dostępu obywateli Europy do tej twórczości, m.in. poprzez tłumaczenie dzieł literackich, teatralnych itp.,

- wsparcie projektów współpracy realizowanych na zasadzie partnerstwa w dziedzinie książki i czytelnictwa,

- podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób zajmujących się tą dziedziną kultury.

Priorytetami programu było: zachęcenie do rozpropagowania dzieł współczesnej literatury dzieł Państw Członkowskich, zapewnienie odbiorcy repertuaru różnych dzieł, promowanie znajomości dzieł opisujących kulturę i historię narodów Europy i wspieranie działań prowadzących do nawiązania kontaktów w zakresie kształcenia, badań czy studiów.

Jednocześnie w ramach programu ARIANE, Wspólnota udzielała wsparcia laureatom nagrody ARISTEION w dziedzinie literatury i tłumaczenia.

Program RAPHAEL

Program RAPHAEL funkcjonował na podstawie decyzji parlamentu Europejskiego i Rady z 13 października 1997 roku. Jego formalne zakończenie miało nastąpić 31 grudnia 2000 roku, choć ze względu na uruchomienie programu KULTURA 2000 działania w ramach RAPHAEL zakończone zostały z końcem 1999 roku. Na realizację projektów przewidziano 30 milionów euro.

Program miał zapewnić finansowanie projektów współpracy w zakresie dziedzictwa kulturowego w wymiarze europejskim, czego efektem była wymiana doświadczeń między partnerami, zastosowanie i rozwój nowych technik w badaniach oraz popularyzacja dorobku kulturalnego narodów Europy. Celem programu była opieka nad wspólnym dziedzictwem kulturowym, jego konserwacja i waloryzacja oraz wyeksponowanie i promowanie różnorodności tradycji narodowych i regionalnych.

Priorytety: zachęty do współpracy w dziedzinie konserwacji, do rozwoju sieci współpracy pomiędzy instytucjami działającymi na polu dziedzictwa kulturalnego, zwiększenia dostępu społeczeństw do dziedzictwa narodów, zachęty do zastosowania nowoczesnych technologii i współpracy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

Program RAPHAEL był dostępny także dla krajów Europy Centralnej i Wschodniej, Cypru i Malty i wszystkich państw, które podpisały umowy stowarzyszeniowe lub umowy współpracy zawierające klauzulę współpracy kulturalnej.

Ogólnie w programie wzięło udział ok. 1500 uczestników z całej Europy w 360 projektach restauracji i waloryzacji dziedzictwa kulturowego.

Inne programu Unii Europejskiej

Program SOKRATES (1995- 1999) obejmował wszystkie poziomy kształcenia, od przedszkola do szkół wyższych, a także szeroki zakres tematyczny, od nauczania języków, poprzez nauczanie na odległość i kształcenie dorosłych, aż po wymiany doświadczeń w dziedzinie edukacji. W ramach programu SOKRATES realizowane były projekty ERASMUS (działania na szkolnictwie wyższym, wymiany młodzieży i nauczycieli, uzyskanie kompetencji językowych), LINGUA (promocja nauczania języków), COMENIUS (współpraca na poziomie przedszkolnym i szkolnym, wymiana doświadczeń, współpraca między instytucjami oświatowymi), ARION, EURYDICE (rozwój stałego kontaktu i wymienianie doświadczeń w dziedzinie oświaty), NARIC (dążenia Unii do wzajemnego uznania dyplomów i poziomu nauczania), EDUKACJA DOROSŁYCH (szczególny nacisk na zagadnienia kultury, tradycji i języków europejskich).

Program TEMPUS (od 1990 roku) stanowił część programu bezzwrotnej pomocy Komicji Europejskiej na rzecz wspierania reform społeczno- gospodarczych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Kontakty na poziomie szkół wyższych i uniwersytetów.

Program LEONARDO DA VINCI (1995-1999) obejmuje całokształt zagadnień związanych z kształceniem zawodowym w ramach czterech programów szczegółowych: FORCE (kształcenie ciągłe), PETRA (kształcenie początkowe), COMETT (współpraca uniwersytetów z przedsiębiorstwami) i EUROTECNET (promocja kwalifikacji związanych z innowacjami technologicznymi). Druga faza LEONARDO DA VINCI na lata 2000-2006.

Program MŁODZIEŻ DLA EUROPY (1995-1999) polegają na promocji działań osób młodych i wymianie młodzieży państw Wspólnoty.

W tym zakresie wspomniane są także programy nie skierowane bezpośrednio na problemy kultury ale z nim związane, ponieważ ułatwiają kontakty i umożliwiają realizację wspólnych projektów kulturowych, takie jak: LIFE (środowisko naturalne), ENVIRONMENT (środowisko naturalne, konserwacja dziedzictwa kulturowego), RACE (1988-1995; rozwój środków komunikacji, dostęp do usług telekomunikacyjnych), ACTS (1995-1999; zaawansowana technologia i usługi telekomunikacji), TAP (1994-1998; stworzenie prostych i skutecznych narzędzi do obsługi systemów komputerowych, w jego ramach np., program ACQUARELLE polegający na stworzeniu jednolitej sieci informacji kulturalnej), ARCHIMEDIA (sprawne zarządzanie zasobami archiwów), IMPACT (szeroka eksploatacja danych), MLPA i MLIS (rozwój kompetencji językowych), ESPRIT (1987-1998; Europejski program strategiczny badań i rozwój technologii informatycznych w ramach którego są realizowane programy o tematyce kulturalnej), 3D-MSC (wdrożenie technologii trójwymiarowej m.in. na potrzeby instytucji kulturalnych), MEDIA II (1996-2000; ma wzmocnić pozycję europejską w dziedzinie kina, telewizji i video), INTERREG i INTERREG II (1991-1999; m.in. popularyzacja walorów turystycznych), LEADER II (działania na rzecz rozwoju ekonomii wiejskiej), FEDER (1995-1999; współpraca między regionami), PACTE (wymiana doświadczeń i współpraca na szerokim forum).