Do przeprowadzenia takich zajęć potrzebne jest skonstruowanie widocznej dla uczniów i zaproszonych gości tablicy punktacyjnej. Zaletą zastosowania tablicy jest to, że dyrektor i obecni na lekcji goście mogą na bieżąco obserwować stopień osiągniętych wiadomości i umiejętności, a na koniec tabela posłuży do rozmowy pohospitacyjnej, do wychwycenia słabych i mocnych stron w wiadomościach i umiejętnościach uczniów. Reszta zaproponowanych przeze mnie materiałów do przeprowadzenia zajęć jest jak się okaże bardzo prosta, a rola nauczyciela ograniczona jest do minimum. Jego zadaniami są: wydawanie poleceń do wykonania kolejnych ćwiczeń, rozdawanie zestawów do wykonania zadania, czuwanie nad tablicą punktacyjną i wtrącanie się tylko wówczas, gdy pojawi się problem.

Tablica punktacyjna

Przebieg lekcji

1. Na początku zajęć uczniowie analizują tablicę z naniesioną punktacją. Uświadamiają sobie, że na zakończenie gry tablica pokaże, co i w jakim stopniu uczniowie wiedzą i co potrafią. Zajęcia są więc ukierunkowane w największym stopniu na umiejętności, ale nie zabraknie w nich także elementu wiedzowego. Dzieci zostają zaznajomione z zasadą gry taką, że ich wspólnym zadaniem jest zlikwidowanie nagromadzonych na tablicy punktów. Wiedzą, że im tych punktów na koniec lekcji będzie mniej, tym większa jest ich wygrana w grze. Za każde dobre rozwiązanie dziecko wymazuje odpowiednią ilość punktów.

2. Uczniowie przystępują do pierwszego zadania, w którym mają wykazać się wiedzą dotyczącą znajomości pojęć: rzeczownik, czasownik, przymiotnik. Losują kartki z pytaniami. Wylosowane pytanie kierują jednak nie do siebie, ale do sąsiadującego kolegi.
Kolega udziela odpowiedzi. W nagrodę za prawidłową odpowiedź wymazuje jeden punkt z tablicy.

Przykładowe losy-pytania:

3. Uczniowie rozwiązują zadanie nr 2. Otrzymują po jednym zestawie tabliczek z wyrazami, po 3 wyrazy w każdym (1 rzeczownik, 1 czasownik, 1 przymiotnik). Kolejno podchodzą do tablicy magnetycznej i przyczepiają tabliczki z wyrazami w odpowiednich rubrykach tabeli. Za prawidłowo dopasowane wyrazy zdobywają (wymazują) maksymalnie po 3 punkty.

Przykładowe zestawy wyrazów:

    Tabelka do umieszczania wyrazów

Obserwujący zajęcia widzą, jak uczniowie pracują i jak zapełnia się tabelka z częściami mowy. Tabelka ta posłuży później do wykonania zad. 4.

4. Uczniowie otrzymują teraz karty pracy i krótkie teksty. Ich zadanie polega na wyszukaniu z tekstu i wpisaniu do karty pracy części mowy, po trzy wyrazy z każdej grupy.

Tekst

Po wykonanym zadaniu uczniowie zdają z niego relację. Aby jak najwięcej zaangażować dzieci w procesie lekcyjnym i ograniczyć werbalizm nauczyciela, poprawność czytanych kolejno na głos kart pracy sprawdzają koledzy. Nauczyciel włącza się tylko wtedy, gdy pojawi się błąd, którego sami uczniowie nie potrafią wykryć. W zadaniu tym każde z dzieci może zdobyć (wymazać) aż 9 punktów, odpowiednio po 3 z każdej części mowy.

5. Uczniowie przystępują do zadania czwartego, które polega na określaniu i tworzeniu liczby gramatycznej rzeczowników i czasowników. Wykonują to zadanie ustnie, korzystając ze zgromadzonego wcześniej na tablicy słownictwa. Najpierw zajmują się rzeczownikami, później czasownikami. Każdemu uczniowi przypadnie po jednym rzeczowniku i jednym czasowniku. Za każdą część mowy mogą otrzymać po 2 punkty, ponieważ po określaniu liczby wyrazu, muszą utworzyć od niego wyraz w innej liczbie (z pojedynczej na mnogą i odwrotnie).

6. W zadaniu piątym uczniowie określają rodzaj rzeczowników. Kolejno przyczepiają do tablicy wylosowane plansze z trzema przymiotnikami i wykonują zadanie ustnie. Za każdy dobrze określony wyraz zdobywają punkt.

Plansze z rzeczownikami

Refleksje po przeprowadzonych zajęciach

Podczas trwania zajęć można było obserwować duże zaangażowanie ze strony uczniów. Tempo pracy było szybkie. Lekcja przebiegała rytmicznie. Dzieci przechodziły płynnie od jednego do drugiego zadania. Każdy musiał wypowiedzieć się, wykonać zadanie. Nie było uczniów biernych na lekcji. Forma gry, wspólnego działania dla osiągnięcia celu zjednoczyła klasę (niezbyt na co dzień zgraną) w sprawnie działający zespół. Można było usłyszeć ze strony uczniów słowa mobilizacji: "Sławek postaraj się, nie daj plamy". Można było obserwować radość wśród kolegów z dobrze udzielonych odpowiedzi. Zadowolony był z siebie nawet słabszy na co dzień uczeń, kiedy widział, jak koledzy cenią sobie każdą dobrą jego odpowiedź mówiąc: "Brawo, dobrze się spisałeś!" Widząc na koniec zajęć tablicę z prawie wszystkimi zlikwidowanymi punktami, dzieci miały poczucie sukcesu, satysfakcji z dobrze wykonanego zadania. Widać było uśmiechy i zadowolenie z tego, że udało się im popisać wiedzą i umiejętnościami.

Już w tym momencie, samoistnie i w sposób naturalny wywiązała się także rozmowa pohospitacyjna. Dzieci potrafiły wypowiedzieć się na temat tego co poszło im dobrze, a z czym miały problemy. Okazało się, że tych problemów nie było dużo. Patrząc na tablicę, same wysunęły wnioski do dalszej pracy i wyznaczyły sobie zadanie domowe, tj. popracować nad rozpoznawaniem przymiotników. Obserwujący lekcję z łatwością mogli na podstawie tablicy zaliczyć poszczególne zadania do opanowanych, częściowo opanowanych, czy też nie opanowanych, których w tym przypadku jednak nie było.

Oto obraz tablicy punktacyjnej po zakończeniu wykonywania zadań.

Diagnoza wykazała, że uczniowie w sposób pełny opanowali pojęcia dotyczące takich części mowy jak rzeczowniki, czasowniki i przymiotniki w zakresie wyznaczonym przez program nauczania. W pełni wykazali się umiejętnościami rozpoznawania rzeczowników i czasowników oraz umiejętnościami określania i tworzenia liczb gramatycznych tychże części mowy. Niewielkie trudności pojawiły się przy rozpoznawaniu przymiotników, z którymi rzeczywiście podczas zwyczajnych lekcji mają nieco problemów. Odnotowano tylko jeden przypadek niewłaściwego określenia rodzaju rzeczownika. Można więc stwierdzić, że klasa dobrze opanowała diagnozowane zagadnienia.

Zdaję sobie sprawę, że trudno byłoby przeprowadzić takie zajęcia w klasie przepełnionej uczniami. Polecam ją więc tym nauczycielom, którym tak jak mnie przyszło pracować w klasie dotkniętej niżem demograficznym.