Posłanka Z. Sokolnicka:
Fakt zwołania Zjazdu Historyków Polskich, pierwszego zjazdu w odrodzonej Polsce, w Poznaniu, jest znakomitem zaświadczeniem podstawowego dla państwa polskiego znaczenia ziem zachodnich. Jest zadokumentowaniem, że tutaj była kolebka Polski, tutaj rdzeń i główne łożysko jej państwowości. Fakt ten jest zadokumentowaniem odwieczności i niespożytości praw Polski do ziem zachodnich z dostępem do morza. Jest zadokumentowaniem woli całego narodu do utrzymania integralnej łączności z całością Rzeczypospolitej i pogotowia obrony zachodnich granic Polski przeciwko wszelkim zakusom wroga, zakusom krwawych, czy dyplomatycznych przetargów. (Oklaski).
W Niemczech obok pogotowia militarnego, obok bogactwa ducha i woli narodu niemieckiego, nie przestaje działać z żelazną konsekwencją i stanowczością, żelazną pracowitością, jeden z głównych motorów tamtejszych czynników: nauka niemiecka. Polskiemu pogotowiu obrony i woli narodu polskiego winna pójść w odsiecz z tą samą żelazną konsekwencją i stanowczością, z tą samą skrzętną pracowitością nauka polska, z całym arsenałem naukowych środków i sposobów, ze specjalnym hufcem uczonych, wojujących o zachodnie granice Polski prawdą dziejową, by wsączyć ją zarówno w świadomość duszy swego społeczeństwa, jak w mózgi obcych rządów i społeczeństw. Fakt zwołania pierwszego w odbudowanej Polsce zjazdu historyków do ziem zachodnich w roku jubileuszowym Chrobrego jest szczęśliwą zapowiedzią i zadatkiem wzmożonej pracy polskiej nauki i polskich uczonych około budowy mocarstwowej potęgi państwa polskiego i jego mocarstwowego stanowiska w świecie. Tą myślą przenikniętym obradom życzę "Szczęść Boże!".
/…/
Nawiązując do myśli, wyrażonej w przemówieniu powitalnym, zgłaszam postulat zorganizowania Instytutu badań naukowych nad stosunkami i sprawami polsko-niemieckimi. Niemcy założyli po wojnie dwa instytuty dla badań naukowych nad stosunkami niemiecko - polskimi, uznając konieczność poparcia zagadnień, interesów i celów, związanych z pruską racją stanu. Polski instytut służyłby zarówno czystej wiedzy, jak i jej zastosowaniom na użytek polskiej dyplomacji i działalności w różnych dziedzinach życia publicznego. Instytut ten należałoby oprzeć o Uniwersytet Poznański, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Bibliotekę Kórnicką - w myśl wielkiej Tytusa i Jana Działyńskich idei oświetlania dziejów polskich i oddania zasobów naukowych Biblioteki Kórnickiej na usługi polskich narodowych zagadnień, interesów i celów. Wiąże się z tym kwestia pozostawienia Biblioteki Kórnickiej w Zamku Kórnickim, ewentualnie łącznie ze stacją wypoczynkową i klimatyczną dla naszych uczonych, lub przeniesienia tej Biblioteki do Pałacu Działyńskich w Poznaniu, aby udostępnić koncentryczne zużytkowywanie materiałów, złożonych w Bibliotece Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, w Bibliotece Raczyńskich i in. oraz w poznańskich archiwach.
Zgłaszam odpowiedni wniosek:
IV Zjazd Historyków Polskich uznaje potrzebę wzmożenia badań naukowych w dziedzinie stosunków polsko-niemieckich i poleca tę sprawę Delegacji Zjazdu do szczególniejszego przeprowadzenia.
Źródło: PAMIĘTNIK IV POWSZECHNEGO ZJAZDU HISTORYKÓW POLSKICH
W POZNANIU 6-8 GRUDNIA 1925, str. 16-17 i 30-31.