PA*STWO

1.

Przyporz*dkuj wydatki pa*stwa ich celom:

I

Nak*ady na utrzymanie biura poselskiego J*zefa Oleksego w Siedlcach poniesione w 1998 r.

II

Zasi*ek dla bezrobotnych wyp*acony w lipcu 1998 r. Piotrowi Nowakowi z Zosinowa k/Skierniewic.

III

Dotacje do „Biseptolu”, taniego sulfonamidu sprzedawanego je-sieni* 1998 r. w **dzkich aptekach.

IV

Dotacja z bud*etu gminy na budow* oczyszczalni *ciek*w w Rowach (woj. s*upskie).

V

Dotacja bud*etu centralnego dla fundacji „Nie daj si* nabra*!” oceniaj*cej jako** dost*pnych na rynku d*br konsumpcyjnych i publikuj*cej wyniki test*w.

VI

Bud*et urz*du skarbowego na Mokotowie (Warszawa, ul. Wy-nalazek 3).

* * *

A

Udost*pnianie czystych d*br publicznych

B

Zapewnienie sprawiedliwego podzia*u dochod*w

C

Udost*pnienie d*br spo*ecznie po**danych.

D

Ograniczenie niekorzystnych efekt*w zewn*trznych.

E

Zwalczanie asymetrii informacji.

F

M. in. wszystkie cele wymienione punktach A-E.

2.

Ga*** przemys*u, w kt*rej panuje konkurencja doskona*a, wy-twarza 2 mln jednostek wyrobu. Koszt kra*cowy produkcji jest sta*y i wynosi 6. Po przej*ciu przez monopolist* wielko** pro-dukcji zmniejsza si* do 1.6 mln jednostek, a cena wzrasta do 8. Koszt kra*cowy nie zmienia si*.

a

Narysuj sytuacj* na tym rynku przed i po przej*ciu ga**zi przez monopolist*.

b

Na rysunku wska* obszar odpowiadaj*cy spo*ecznemu kosztowi monopolizacji. Oblicz wielko** tego kosztu.

c

Wyja*nij, na czym polega spo*eczny koszt monopolizacji.

3.

Pomy*l o dobrach, w przypadku kt*rych: a/ z udzia*u w kon-sumpcji nikogo nie da si* wykluczy*; b/ udzia* jednej osoby w konsumpcji ogranicza mo*liwo** konsumpcji dobra przez inne osoby.

a

Jakich zachowa* konsument*w mo*na si* spodziewa* w takiej sytuacji? Podaj przyk*ad.

b

Co w takiej sytuacji powinno zrobi* pa*stwo?

4.

Zgodnie z zasad* zdolno*ci do p*acena (ang. ability to pay prin-ciple) podatki powinny obci**a* g**wnie osoby, kt*re sta* na ich p*acenie. Natomiast zwolennicy zasady: p*aci, kto korzysta (ang. benefits principle) domagaj* si* opodatkowywania tych, kt*rzy odnosz* najwi*ksze korzy*ci z konkretnych dzia*a* pa*stwa. O kt*r* z tych zasad chodzi poni*ej?

a

Op*ata za wst*p do Tatrza*skiego Parku Narodowego.

b

Podatek od nieruchomo*ci, kt*rego wprowadzenie projektuje si* w Polsce (kataster).

c

Podatek drogowy, w Polsce ukryty w cenie benzyny.

5.

„Cele i regu*y zachowa* obowi*zuj*ce w organizacjach nie dzia*aj*cych na rynku (np. agenda rz*dowa) mog* spowodowa*, *e ich zachowania oka** si* nieefektywne, a nawet sprzeczne z celami spo*ecznymi. Zjawisko to nazwiemy efektami wewn*trz-nymi (ang. internalities)”.

a

Dlaczego akurat „efekty wewn*trzne”? O co chodzi autorowi tych s**w?

b

Poszukaj przyk*ad*w „efekt*w wewn*trznych” w instytucjach, kt*re dobrze znasz.

Test

Wska* odpowiedzi, kt*re zawieraj* ca** prawd* i tylko prawd*.

1.

Pa*stwo bezp*atnie udost*pnia kierowcom kawa*ek autostrady pod Piotrkowem Trybunalskim, dzi*ki czemu nie tworz* si* korki na okolicznych drogach lokalnych. Ta autostrada:

/A/ Eleminuje negatywne efekty zewn*trzne.

/B/ Jest czystym dobrem publicznym.

/C/ Likwiduje skutki asymetrycznego rozk*adu informacji.

/D/ Stanowi dobro po**dane spo*ecznie.

a/ (A, B) b/ (A, C) c/ (B, C) d/ (B, C, D) e/ (C, D).

2.

Czy przepisy o bezpiecze*stwa pracy z Kodeksu Pracy pa*stwo polskie wprowadzi*o w celu:

/A/ Eliminacji negatywnych efektów zewn*trznych.

/B/ Zmniejszenia różnic dochodów.

/C/ Usunięcia skutków arytmetycznego rozkładu informacji.

/D/ Udostępnienia zainteresowanym czystego dobra publicznego.

a/ (A, B, C) b/ (A, C, D) c/ (B, C, D) d/ (C, D) e/ (D).

3.

Tanie kredyty dla student*w. Dofinansowywane z bud*etu pa*stwa.

/A/ Są przyczyną pozytywnych efekt*w zewn*trznych.

/B/ Stanowiące czyste d*bra publiczne.

/C/ Pozawalają usunąć skutki asymetrycznego rozkładu informacji.

/D/ Wspierają konsumpcję dobra po**danego spo*ecznie.

a/ (A, B) b/ (A, C) c/ (A, D) d/ (C, D) e/ (D).

4.

Powodem wprowadzenia w Polsce obowi*zku posiadania katalizatora w nowym samochodzie były:

/A/ Asymetryczny rozkład informacji.

/B/ Chęć udostępnienia ludziom czystego dobra publicznego.

/C/ Dążenie do eliminacji negatywnych efekt*w zewn*trznych.

/D/ Katalizator jest dobrem pożądanym spo*ecznie.

a/ (A, B) b/ (A, C) c/ (A, D) d/ (C, D) e/ (D).

5.

Podatkiem maj*tkowym jest:

/A/ Akcyza ukryta w cenie wyrob*w alkoholowych.

/B/ Podatek od warto*ci dodanej (VAT).

/C/ Podatek od darowizn i spadk*w.

/D/ Podatek katastralny.

a/ (A, B) b/ (B, C) c/ (C, D) d/ (D) e/ *adna z mo*liwo*ci A-D.

Odpowiedzi, komentarze.

1.

I-F; II-BiCiD; III-BiCiD; IV-AiCiD; V-AiE; VI-F.

2.

a

b

ABC. Pole tego obszaru wynosi 1/2•0.4•2 = 0.4.

c

Na skutek zmonopolizowania ga**zi produkcja maleje o 400 000 jednostek. W*r*d nabywc*w s* tacy, kt*rzy s*dz* o tych jed-nostkach produkcji, *e s* wi*cej warte ni* wynosi koszt ich wy-tworzenia. Dla konkretnej jednostki produkcji, z kt*rej wytwo-rzenia zrezygnowa* monopolista, miar* tej nadwy*ki warto*ci jest r**nica odczytywanej z linii popytu ceny i wysoko*ci kosztu kra*cowego. A zatem, skumulowana strata wszystkich nabyw-c*w (strata spo*eczna) jest r*wna polu ABC.

3.

a

Nale*y spodziewa* si* konsumpcji „rabunkowej”, kt*ra dopro-wadzi do wyst*pienia negatywnych efekt*w zewn*trznych w po-staci uniemo*liwienia konsumpcji innym. Przyk*adem jest za-t*oczona pla*a w Rowach nad Ba*tykiem.

b

Pa*stwo mo*e pr*bowa* zlikwidowa* negatywne efekty zew-n*trzne (np. sprz*ta* pla**) lub wprowadzi* op*aty w celu dos-tosowania popytu do poda*y (np. pobiera* cen* za wst*p na pla**).

Komentarz

Sytuacja opisana w tym zadaniu nosi nazw* tragedii wsp*lnego pastwiska (ang. tragedy of commons). Rzecz mo*e dotyczy* np. naturalnego *rodowiska, *owisk na otwartym oceanie, *mieci w parku. Pomy*l, czy czasem przyczyn* upadku realnego socja-lizmu w Polsce nie by*a tragedia wsp*lnego pastwiska!

4.

a

Zasada: p*aci, kto korzysta.

b

Zasada zdolno*ci do p*acena.

c

Zasada: p*aci, kto korzysta.

5.

a

Chodzi o zwr*cenie uwagi czytelnika na analogi* pomi*dzy „efektami wewn*trznymi” (ang. internalities) a efektami zew-n*trznymi (ang. externalities), kt*re tak szczeg**owo analizo-wali*my. Podobny cel maj* autorzy terminu „zawodno** pa*-stwa” (ang. government failure) symetrycznego do „zawodno*ci rynku” (ang. market failure). Ich celem jest - oczywi*cie - przypomnienie czytelnikom, *e nie tylko rynek bywa „zawod-ny”.

b

Na przyk*ad, przyjrzyj si* sytuacji w Hypothetian School of Eco-nomics opisanej w studium przypadku do rozdzia*u Formy rynku (zob.<http://sgh.waw.pl/eko/>).

Test

1. a/

2. b/

3. c/

4. d/

5. c/

MC, MR, P

A

8

C

MC

6

B

MR

D

Q

2

1.6

---