Wydarzenia historyczne w „Potopie”:

-1655-1656-najazd Szwedów

-powstanie Chmielnickiego

-próba zdobycia Jasnej Góry

Postaci historyczne:

-Stefan Chmielnicki

-Jan Kazimierz

-Karol Gustaw

-Augustyn Kordecki

-Radziwiłłowie

-Czarniecki

-Wittenberg

-Opaliwski

-Zamoyski

-magnaci polscy

Rodzaje powieści historycznej:

-scottowska (Walter Scoot)-charakter przygodowy, akcja w przeszłości czasy historyczne, nie dba o zgodność a prawdą, skupia się na przygodzie, historia jest tłem („Trzej muszkieterowie”)

-dokumentalna (J.I. Kraszewski)-przeciwieństwo scootowskiej, wierność realiom historycznym, starannie i szczegółowo

Powieści Sienkiewicza są połączeniem tych dwóch typów-dlatego odniosły sukces; żywa akcja, zwroty akcji, wierność realiom, wypacza sens. U Sienkiewicza fikcja i prawda są ze sobą ściśle powiązane-fikcyjni bohaterowie biorą udział w wydarzeniach historycznych i bohaterowie historyczni w wydarzeniach fikcyjnych.

-wkroczenie wojsk-Karol Gustaw

-kapitulacja wojsk polskich

-zdrada Radziwiłłów

-bunt zapoczątkowujący powstanie na Litwie

-obrona Jasnej Góry

-powrót Jana Kazimierza ze Śląska

-oblężenie Tykocina

-porażki Szwedów w dolinach Wisły

-szarża kawalerii pod Warką

Andrzej Kmicic (życiorys):

-napad na zaścianek Butrymów

-podejrzenia wobec starosty kałuskiego

-zamach na Bogusława-podstęp

-pościg za Bogusławem

-pożegnanie z Oleńką

-przemiana

-nazwisko Babinicz

-spotkanie z Oleńką

-pomoc Czarnieckiemu w Zamościu

-spowiedź i pokuta

-uratowanie Anusi Borzobochatej

-walka z Bogusławem

Kmicic przed przemianą:

-porywczy, paliwoda, pewny siebie, hulaka, pyszny, romantyczna miłość, lekceważy prawo, warchoł, impulsywny, kieruje się emocjami, zdolny do okrucieństwa i bezwzględności, walczy by walczyć

Wołodyjowski daje list-nakłania do zmian.

Kmicic po przemianie:

-patriota w pełni świadomy, który przekłada sprawy ojczyzny nad jego własne, gotowy do poświęceń dla ojczyzny, bardziej pokorny, rozważny, kieruje się rozsądkiem-nie emocjami, panuje nad porywczością, szanuje i przestrzega prawo, podporządkowuje się mu, stać go na okrucieństwo

Cechy romantyczne w kreacji Kmicica:

-idealizuje ukochaną, miłość na całe życie (szczęśliwe zakończenie)

-przemiana wewnętrzna

-nie jest człowiekiem przeciętnym

-patriota

-kieruje się uczuciami

-działa w samotności w większości utworu (pod koniec zmiana)

Fragment 1-Kmicic w drodze do Jasnej Góry

Fragment 2-narada Jana Kazimierza, po oblężeniu Jasnej Góry

Te dwie sceny ukazują kontrast.

Fragment 1:

-obraz negatywny, zdrajcy, kierują się prywatą->zdrada, nie przestrzegają, łamią i lekceważą prawo, anarchia, brak sprawiedliwości, brak patriotyzmu, nie mają żadnych zalet, jedyna zaleta-dobra jazda, naród skazany na zgubę.

Wrzeszczowicz-Czech, dyplomata, długi czas spędził w Polsce, zdrajca-potop szwedzki

Kmicic-potwierdza to co on mówi.

Fragment 2:

-obraz pozytywny, naród zbłądził i pragnie naprawić zło, które uczynił, ludzie wierzący, nie podniósł ręki na swojego władcę, nie dopuścił się wielkich zbrodni, przez głupotę i lekkomyślność posunęli się do zdrady, nie dlatego, że są źli, gotowi do poświęceń dla króla i ojczyzny, królowa ma nadzieję na wydobycie się z klęski na triumf

Wnioski:

-obie opinie są subiektywne i kontrastowe, prawda jest gdzieś po środku.

Radziwiłłowie-zdrada, przymierze ze Szwedami

Anarchia-scena kapitulacji

Kmicic strzela do obrazów-brak szacunku, bez zalet, brak rozumu, brak wstrzemięźliwości

Lekceważenie i łamanie prawa-porywa Oleńkę, ma swoją bandę

Przemiana Kmicica

Swawola, lekkomyslność-grzech Kmicica

Obrona Częstochowy-patriotyzm i religijność

Wniosek końcowy:

-naród ukazany w momencie przemiany, patrioci, broniący ojczyzny itp., każdy po części ma rację, obraz Polaków jest niejednoznaczny-złożony, wady i zalety (aby podnieść naród na duchu)

ku pokrzepieniu serc-ku pocieszeniu, podniesieniu na duchu

Krakowska Szkoła historyczna-głosili pesymistyczne wizje na temat Polski

Pokrzepienie serc w „Potopie”:

-wybór momentu historycznego

-sposób pokazania wydarzeń historycznych

-sposób pokazywania postaci historycznych

Postacie historyczne w „Potopie” symbolizują z reguły pewne postawy i wartości: Radziwiłłowie to symbol zdrady narodowej, Stefan Czarniecki-mąż opatrznościowy, który wyprowadza kraj z chaosu i staje na czele ogólnonarodowej walki, ks. Kordecki-ucieleśnienie polskiego katolicyzmu, król Jak Kazimierz-dobrotliwy ojciec narodu gotów wybaczyć zdradę.

Bohaterowie ci nie zostali ukazani w sposób całkowicie realistyczny.

-postaci fikcyjne

Bohaterowie realizują kodeks rycerski zawierający się w haśle „Bóg, honor, ojczyzna”. Miarą oceny wartości człowieka są dla nich głównie zasługi wojenne wobec kraju. Są dumni ze swojego szlacheckiego pochodzenia i cenią sobie szlachecką fantazję. Umiejętności i siła bohaterów są hiperbolizowane-wyolbrzymione, postacie wydają się wręcz nadludzkie (nie odczuwają zwyczajnych cierpień i udręk, ic h rany i okaleczenia jakby nie bolą, rzadko mówi się o ich zmęczeniu, głodzie, chorobach).

Bohaterowie są wytworami kultury sarmackiej, którą autor przedstawia jako wartość pozytywną. Mimo że akcentuje również moralne zepsucie magnatów i niektórych szlachciców, ich warcholstwo, zdradę i głupotę, to kładzie nacisk na postawy właściwe, oparte na respektowaniu kodeksu rycerskiego. Autor ukazuje również szlachecką megalomanię-duże mniemanie o sobie (np. bohaterowie bardzo krytycznie wyrażają się o Tatarach, Turkach czy Niemcach, uważają, że wśród Szwedów nie ma prawdziwie Wielkich rycerzy) oraz nietolerancję religijną (np. zachowanie Kmicica w czasie interwencji w Prusach kiedy z aprobatą przyglądał się rzezi Heredyków dokonywanej przez jego Tatarów). Religijność Sarmatów ujawnia się w przekonaniu, że bierna służba ojczyźnie jest aprobowana i nagradzana przez Boga, iż jedynie trwanie przy katolicyzmie warunkuje pomyślność kraju (np. zdrajca ojczyzny Radziwiłł jest Kalwinem). Bohaterowie „Potopu” wierzą iż Rzeczpospolita jest przedmurzem chrześcijaństwa i dlatego może liczyć na szczególną ochronę Opatrzności Bożej.

-przemiana wewnętrzna Kmicica i całego narodu polskiego ma charakter optymistyczny i jest wskazówką dla czytelnika, że własne błędy zawsze można naprawić; może tego dokonać zarówno jednostka jak i całe społeczeństwo.

Powieść awanturnicza:

-różnorodność burzliwych przygód splecionych z wątkiem romantycznym (osaczenia, zasadzki, fortele, uwięzienia, spiski, akty zdrady, mistyfikacje, pojedynki, graniczące z cudem momenty ocalenia, tajemnicze znaki zapowiadające rozwój wydarzeń)

Baśń:

-świat znany i bezpieczny, bohaterowie cierpią, ale ich rany nie mają charakteru fizjologicznego, postacie wyraźnie przekraczające zwykły ludzki wymiar, a na ich losy wpływa element fantazji, „cudu”-przemiana Kmicica

Western:

-sensacyjna fabuła.

Archaizacja języka w trylogii:

-archaizmy fonetyczne-usaria, melankolia

-archaizmy fleksyjne-formy dopełniacza l.poj. rzeczowników nieżywotnych r. męskiego z końcówką -a zamiat -u; z drugiego brzega

-archaiczne formacje słowotwórcze-rzeczowniki z formantem -ość; bezecność, dalekość

-archaiczne formy składniowe-orzecznik wyrażony mianownikiem; Rzeczywiście Barabasz był żołnierz dobry, ale człowiek stary.

-archaizmy leksykalne-pojedyncze wyrazy (srodze-bardzo, dowcip-rozum) i frazeologizmy (uderzyć po koniu-ruszyć ostro)

---