Architektura w okresie III tysiąclecia

Okres wczesnodynastyczny/starosumeryjski (2900-2400 p.n.e.)

- na początku okresu wchodzi w użycie cegła płasko-wypukła zas pod koniec okresu zostaje wyparta przez klasyczną cegłę prostopadłościenną

- najważniejsze ośrodki w tym okresie to Uruk, Eridu, Kisz, Larak, Sippar, Adab, Lagasz

- pojawia się typ budowli z wejściem na tzw. osi łamanej - wejście na dłuższym boku budowli zaś sanktuarium lub kaplica na krótszym boku

- najważniejsze zabytki architektury tego okresu:

a) świątynia Inanny w Nippur (duża budowla o skomplikowanym planie, dojście do dwóch kaplic poprzez dziedzińce i inne pomieszczenia)

b) świątynia Esznunny w Tell Asmar (budowla kwadratowa, trzy sanktuaria wokół dziedzińca, budynek na podwyższeniu)

c) świątynia Owalna w Chafadżi (otoczona podwójnym murem, sanktuarium na Wysokiem tarasowej podbudowie, mur wewnętrzny wyznaczał granice strefy kultowej, pomiędzy murami pomieszczenia gospodarcze i magazynowe, wejście do okręgu z dwoma wieżami o charakterze obronnym)

d) Pałac w Kisz (rozdział władzy świeckiej od religijnej, dwie części pałacu - starsza z grubymi murami, rezydencja władcy i kancelarie, sala tronowa - młodsza z cienkimi murami o charakterze bardziej gospodarczym)

e) cmentarzysko królewskie w Ur - budowane z kamienia i cegieł groby komorowe zagłębione w ziemi nakrywane sklepieniami wspornikowymi, prowadziły do nich pionowe szyby lub ukośne rampy, wiele z nich niewyrabowanych, bogato wyposażonych)

f) ważny ośrodek na pograniczu świata sumeryjskiego - Mari - świątynia Isztar w Mari

Okres akadyjski (2400-2200 p.n.e.)

- niewiele pozostałości architektury

- niemal brak danych na temat architektury świątynnej

- budowla pałacowa w Tell Brak z czasów Naramsina (grube mury, budowla niemal kwadratowa, wejście pomiędzy dwoma bastionami prowadziło na centralny dziedziniec otoczony pomieszczeniami, budowla raczej o charakterze obronnym niż pałacowym)

Okres nowosumeryjski (2230-2000 p.n.e.)

- niewiele wiadomo o architekturze z okresu tzw. renesansu sumeryjskiego w Lagasz choć wiemy że Gudea był aktywnym budowniczym

- z okresu panowania III dynastii z Ur znamy zabytki z kilku ośrodków: Nippur, Larsa, Eridu, Uruk, Tell Asmar, Assur

- największe osiągnięcie z okresu III dyn. To ustalenie klasycznej formy Zigguratu (przykład to ziggurat Nanny w Ur) - budowla tarasowo-wieżowa, cztery zmniejszające się tarasy, na górze niewielkie sanktuarium, zbudowany z cegły suszonej i wypalanej, na górne partie prowadziła rampa prostopadła do fasady i dwie inne rampy równoległe do fasady, ściany lekko nachylone ku środkowi)

- inne konstrukcje kultowe budowane głownie na planie tzw. osi łamanej (świątynia Szusina w Tell Asmar)

- groby władców III dynastii z Ur - podziemne krypty nakrywane składające się z kilku pomieszczeń grupowanych wokół dziedzińca lub centralnego pomieszczenia

---