Zmiany ustrojowe jakie nastąpiły w Polsce w początku lat dziewięćdziesiątych oraz procesy powstawania nowoczesnej gospodarki rynkowej stworzyły potrzebę tworzenia lub reaktywowania mechanizmów rynkowych wraz z odpowiadającymi im instytucjami. Rynek kapitałowy jest podstawą funkcjonowania współczesnych gospodarek w państwach rozwiniętych. Giełda papierów wartościowych jest jedną z podstawowych instytucji tego rynku.
Znaczenie giełdy w dzisiejszym świecie jest ogromne. Stanowi ona miejsce zdobywania i wymiany kapitału, tutaj alokowane i inwestowane są zasoby pieniężne wielkiej grupy ludności i instytucji. Polski rynek papierów wartościowych istnieje dopiero od 11 lat. Podstawą do jego powstania była ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Pierwsza sesja giełdowa odbyła się 16 kwietnia 1991 r.
Nowoczesny rynek kapitałowy to nie tylko giełda papierów wartościowych. Składają się na niego również inne podmioty. To przede wszystkim różnego rodzaju fundusze inwestycyjne. Obecnie na polskim rynku obecnych jest kilkadziesiąt różnych firm prowadzących fundusze, w ich ofercie jest ponad 100 różnego typu jednostek. Inwestor, decydując się na wykupienie jednej z nich, akceptuje dopuszczalny poziom ryzyka i najbardziej satysfakcjonujący poziom zysku. Na naszym rynku dostępne są niemal wszystkie rodzaje funduszy inwestycyjnych i powierniczych, począwszy od gwarantujących stałą stopę zysku i niskie ryzyko funduszy rynku pieniężnego, aż do najbardziej ryzykownych funduszy agresywnych, akcyjnych. Należy również wspomnieć o rosnącej roli funduszy emerytalnych, których klientami staje się każdy pracujący Polak. Ich funkcjonowanie wzbudza duże kontrowersje, niemniej jednak dysponują one coraz większymi aktywami i w coraz większym stopniu rośnie ich rola.
Pierwsza giełda papierów wartościowych w Polsce otwarta została w Warszawie 12 maja 1817 roku. Sesje odbywały się w godzinach 12.00 - 13.00. W XIX w. przedmiotem handlu na giełdzie warszawskiej były przede wszystkim weksle i obligacje. Handel akcjami rozwinął się na szerszą skalę w drugiej połowie XIX w. W latach między I a II wojną światową giełdy w Polsce działały na podstawie rozporządzenia Prezydenta o organizacji giełd. Oprócz giełdy warszawskiej istniały także giełdy papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie. Podstawowe znaczenie miała jednak giełda w Warszawie, na której koncentrowało się 90% obrotów. W 1938 r. na warszawskiej giełdzie notowano 130 papierów: obligacje (państwowe, bankowe, municypalne), listy zastawne oraz akcje. Z chwilą w prawdzie po roku 1945 podjęto próby reaktywowania działalności giełd w Polsce, jednak ich istnienie było nie do pogodzenia z narzuconym systemem gospodarki centralnie planowanej. We wrześniu 1989 r. nowy, niekomunistyczny rząd rozpoczął program zmiany ustroju i odbudowy gospodarki rynkowej. Głównym motorem zmian strukturalnych była prywatyzacja i rozwój rynku kapitałowego. W przeciwieństwie do doświadczeń innych krajów, gdzie prywatyzacja prowadzona była w ramach istniejącej już struktury instytucji finansowych, w Polsce - równocześnie z prywatyzacją - konieczne było stworzenie niezbędnej infrastruktury rynku kapitałowego. Pięćdziesięcioletnia przerwa w funkcjonowaniu polskiego rynku kapitałowego stworzyła sytuację pustki prawno - instytucjonalnej. Oznaczało to w praktyce brak doświadczeń i wiedzy fachowej, lecz również ogromne możliwości rozwoju. Rozważając kilka alternatywnych rozwiązań, zdecydowano się na bezpośrednie nawiązanie do wzorców zagranicznych rynków kapitałowych, a więc przeniesienie nowoczesnych rozwiązań regulacji prawnych i organizacyjnych. Obserwowana standaryzacja i globalizacja rynków kapitałowych na świecie nie stwarzała większych szans oryginalnym modelom krajowym. Zaletą takiego wyboru było zdecydowane przyspieszenie procesu i przyjęcie od razu rozwiązań docelowych.
Opracowanie szczegółowych procedur nowoczesnego obrotu giełdowego w okresie zaledwie kilku miesięcy było możliwe dzięki pomocy merytorycznej i finansowej Francji, a konkretnie Spółki Giełd Francuskich (Société de Bourses Françaises) i Centralnego Depozytu SICOVAM. Niezmiernie ważnym elementem powstającego rynku kapitałowego była regulacja prawna, którą należało opracować od początku. Pierwsza wersja projektu ustawy regulującej publiczny obrót papierami wartościowymi została opracowana w lipcu 1990 r. W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Powstały w ten sposób podstawy prawne głównych instytucji rynku kapitałowego: domów maklerskich, giełdy, funduszy powierniczych, jak również Komisji Papierów Wartościowych jako organu administracji rządowej kontrolującego i promującego rynek papierów wartościowych. W odniesieniu do giełdy ustawa ta określiła, że instytucja ta powinna zapewniać:
koncentrację podaży i popytu na papiery wartościowe dopuszczone do obrotu giełdowego w celu kształtowania powszechnego kursu
bezpieczny i sprawny przebieg transakcji i rozliczeń
upowszechnianie jednolitych informacji umożliwiających ocenę aktualnej wartości papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego
W niecały miesiąc po uchwaleniu przez Sejm Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, dnia 12 kwietnia 1991 r., Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Cztery dni później, 16 kwietnia odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek. Wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł (2 tys. US$).
Uznanie zastosowanych w Polsce rozwiązań znalazło swój wyraz w przyjęciu w grudniu 1991 roku Giełdy Papierów Wartościowych w poczet członków korespondentów Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych (FIBV). W październiku 1994 r. polska giełda została pełnym członkiem tej organizacji, grupującej wszystkie najważniejsze giełdy świata. Zadaniem FIBV jest koordynacja współpracy między giełdami poszczególnych krajów, wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań, ujednolicanie standardów i poszerzanie zasięgu transakcji międzynarodowych. Od 1992 r. giełda warszawska jest również członkiem korespondentem Federacji Europejskich Giełd Papierów Wartościowych (FESE).
Z dniem 4 stycznia 1998 roku weszła w życie nowa ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, która rozszerzyła kompetencje KPWiG o nadzór nad giełdami towarowymi. Do kompetencji Komisji jako organu administracji należą sprawy z zakresu publicznego obrotu papierami wartościowymi. Komisja działa według zasad rządzących działaniem organów administracji; do postępowania przed Komisją stosuje się kodeks postępowania administracyjnego, z niewielkimi zmianami wynikającymi z Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi.
|
||
Do zadań Komisji należy:
|
||
|
|
|
KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH S.A
Ze względu na obowiązujący w Polsce, w ramach publicznego obrotu papierami wartościowymi, system ich dematerializacji, niezwykle ważną rolę dla sprawności całego publicznego rynku papierów wartościowych odgrywa instytucja Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. W latach 1991-1994 (tj. na początku funkcjonowania rynku kapitałowego w Polsce) KDPW stanowił integralną część struktur Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA. Dopiero po wejściu w życie zmian do ustawy prawo o publicznym obrocie z 29 grudnia 1993 r. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych został wydzielony z Giełdy i zorganizowany w formie samodzielnej instytucji - spółki akcyjnej.
Status prawny KDPW SA określa ustawa prawo o obrocie papierami wartościowymi z 21 sierpnia 1997 r. oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 18 kwietnia 1995 r.
w sprawie zasad działania Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, a także statut KDPW SA oraz Regulamin Depozytu.
Akcje Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, podobnie jak akcje spółki prowadzącej giełdę papierów wartościowych (w naszym przypadku Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA), nie dają prawa do dywidendy. Akcje KDPW (znów analogia do Giełdy Warszawskiej) mogą być wyłącznie imienne.
Akcjonariuszami Depozytu, na mocy ustawy prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, mogą być wyłącznie:
- spółki prowadzące giełdy papierów wartościowych,
- domy maklerskie,
- spółki prowadzące rynek pozagiełdowy,
- Skarb Państwa,
- Narodowy Bank Polski,
- banki.
Do podstawowych zadań Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych SA należą w szczególności m.in.:
- rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu,
- nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie (dotyczy to m.in. kontroli zgodności ewidencji papierów wartościowych
prowadzonych przez uczestników Depozytu, sprawdzania kwalifikacji osób odpowiedzialnych za tę ewidencję oraz wydawania zaleceń usunięcia nieprawidłowości i usterek stwierdzonych w trakcie kontroli uczestników KDPW),
- obsługa realizacji zobowiązań emitentów (zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych) wobec uprawnionych z papierów wartościowych (dotyczy to m.in. wypłaty dywidend, wypłaty odsetek, wykupu obligacji i obejmowania akcji przez osoby dysponujące tzw. prawem poboru akcji nowej emisji),
rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym (ewentualnie transakcji poza rynkiem regulowanym - zawartych na mocy zezwolenia udzielonego przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd).
Zgodnie z ustawą, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA może również prowadzić rachunki pieniężne, dokonywać rozliczeń pieniężnych, udzielać pożyczek oraz uczestniczyć w rozrachunkach dokonywanych przez Narodowy Bank Polski na zasadach stosowanych w przypadku rozrachunków międzybankowych (w zakresie realizacji czynności niezbędnych do wykonywania swoich statutowych funkcji).
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA funkcjonuje na podstawie Regulaminu, którego treść (oraz ewentualne zmiany) zatwierdza Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Regulamin, o którym mowa wyżej, określa m.in.:
-sposób rejestracji papierów wartościowych w KDPW SA,
-sposób prowadzenia przez uczestników Depozytu rachunków papierów wartościowych i innych rachunków związanych z obsługą rachunków papierów wartościowych,
-sposób i tryb rozliczania transakcji zawieranych przez uczestników Depozytu,
-sposób obsługi rachunków pieniężnych uczestników Depozytu,
-sposób organizacji systemu zabezpieczenia płynności rozliczania transakcji.
Uczestnikami Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych SA mogą być wyłącznie podmioty, których przedmiot przedsiębiorstwa obejmuje prowadzenie rachunków papierów wartościowych, emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, jak również inne krajowe instytucje finansowe, jeżeli ich uczestnictwo ma na celu współdziałanie z Depozytem w zakresie wykonywania zadań Krajowego Depozytu.
Dodatkowo ustawa prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi stwierdza, iż uczestnikami Depozytu mogą być również, za zgodą i na warunkach określonych przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne z siedzibą poza obszarem Rzeczypospolitej, wykonujące zadania w zakresie centralnej rejestracji papierów wartościowych lub rozliczania transakcji zawieranych w obrocie papierami wartościowymi.
Podmiot, który zawarł umowę o uczestnictwo w depozycie papierów wartościowych z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych SA, może być uczestnikiem bezpośrednim lub pośrednim Depozytu. Uczestnik bezpośredni działa samodzielnie wobec KDPW SA, pośredni działa wobec Depozytu i innych jego uczestników za pośrednictwem uczestnika bezpośredniego.
Niezmiernie istotną kwestią dla prawidłowego i bezpiecznego funkcjonowania systemu rozliczeń jest gwarantowanie zawieranych przez domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską, a następnie rozliczanych przez KDPW SA, transakcji. System gwarantowania dotyczy wszystkich transakcji zawieranych na rynku regulowanym (tj. na giełdzie i rynku pozagiełdowym). I tak ustawa stanowi, iż z wpłat uczestników KDPW SA tworzony jest w Krajowym Depozycie fundusz zabezpieczający prawidłowe rozliczanie zawartych transakcji. Fundusz rozliczeniowy stanowi wspólną masę majątkową uczestników. Warto jednocześnie zaznaczyć, iż na mocy ustawy środki funduszu są wyłączone z egzekucji prowadzonej przeciwko uczestnikowi Depozytu.
Centralna Tabela Ofert .
Pozagiełdowy rynek CeTO jest segmentem rynku kapitałowego funkcjonującym obok Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych. Jego zadaniem jest wspomaganie rozwoju młodych, dynamicznych spółek poprzez zapewnienie im dostępu do szerokiej bazy inwestorów działających na rynku publicznym.
Korzyści płynące z wprowadzenia akcji spółki do obrotu publicznego.
dostęp do nowych źródeł kapitału - szeroka baza potencjalnych inwestorów i tańsza alternatywa dla kredytu bankowego
publiczna, bieżąca wycena wartości spółki - rynkowa wycena papierów wartościowych
Jest to o tyle ważne, że bezpośrednie wejście firmy na giełdę często jest związane z dwoma błędami:
przestrzelenie ceny emisyjnej akcji i emisja nie dochodzi do skutku
niedoszacowanie ceny emisyjnej.
efekt marketingowy - stała obecność w mediach utrwala znak firmowy w świadomości klientów
Koszt wejścia firmy na rynek pozagiełdowy CeTO wynosi powiedzmy 60.000,-tys zł, co jak na koszty reklamy jest suma niewielką.
zwiększenie wiarygodności firmy - gotowość banków i innych instytucji finansowych do udzielania kredytów i poręczeń, zaufanie ze strony partnerów
Zalety pozagiełdowego rynku CeTO.
Łatwy dostęp do rynku - brak wymogów określających minimalną wartość emisji ( w IV kwartale 2000 GPW usuwa to kryterium ) oraz wartość kapitału akcyjnego i wartość księgową spółki
Niski koszt wejścia i obecności na rynku - memorandum informacyjne, dokument niezbędny przy wprowadzeniu papierów wartościowych do obrotu jest krótsze, łatwiejsze i tańsze w przygotowaniu od typowego dla GPW prospektu emisyjnego. Skromne opłaty za wprowadzenie emisji na CeTO. Niskie opłaty z tytułu notowań i niskie opłaty transakcyjne
Niższe wymogi sprawozdawcze. W odróżnieniu od GPW brak konieczności sporządzania raportów półrocznych.
Fundusz inwestycyjny
Próbując obrazowo wyjaśnić, co to jest fundusz inwestycyjny można stwierdzić, że jest to ogromny worek pieniędzy, w którym każda z inwestujących z nim osób ma swój indywidualny rachunek. Dla ułatwienia np. kalkulacji zysków osiągniętych przez fundusz, środki zgromadzone na indywidualnym rachunku podzielone są na równe części, zwane jednostkami uczestnictwa. Porównanie wartości jednostki uczestnictwa np. z 1 stycznia danego roku, z wartością jednostki 31 grudnia tego roku pozwala stwierdzić, ile w tym okresie dany fundusz zarobił, bądź stracił.
Funduszem inwestycyjnym zarządza towarzystwo funduszy inwestycyjnych (TFI), które zatrudnia specjalistów, zajmujących się inwestowaniem pieniędzy, zgromadzonych przez członków funduszu. Każdy fundusz ma określoną strategię, dzięki czemu osoby powierzające mu swoje pieniądze mogą się zorientować, na jakie zyski mogą liczyć i jakich ryzyk powinni się obawiać. Strategia polega głównie na określeniu w jakie papiery wartościowe będzie on inwestował, np. w akcje, obligacje itp.
Pieniądze zgromadzone w funduszu inwestycyjnym są całkowicie zabezpieczone przed możliwością defraudacji za strony władz i zarządzających kapitałem, gdyż nad ich bezpieczeństwem czuwa Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, a aktywa, czyli środki członków funduszu, przechowywane są w banku powierniku. W razie bankructwa TFI bank powiernik wypłaca wszystkie pieniądze ich prawowitym właścicielom.
2. Kto powinien zainteresować się funduszem i dlaczego warto z nim inwestować pieniądze?
Funduszem inwestycyjnym powinni zainteresować się przede wszystkim ci ludzie, którzy spełniają warunek podany we wstępie, tzn. dysponują wolną gotówką. Wśród tych osób o funduszu powinni pomyśleć ci, którym nie wystarcza paroprocentowy zysk ponad inflację, jaki zapewniają lokaty bankowe, sami jednak nie potrafią, bądź nie mają czasu na to, aby samodzielnie inwestować np. na Giełdzie Papierów Wartościowych. Specjalista zarządzający fundusz zna się na tym, a czasu na to ma do woli, ponieważ zarządzanie to jego praca, za którą płaci TFI.
Pieniądze funduszowi warto powierzyć dlatego, że dzięki umiejętnościom zarządzających, zyskujemy możliwość osiągania dodatkowych dochodów, nie robiąc właściwie nic. Pieniądze pracują na nas same. Poza tym przy niewielkich kapitałach, jakimi zwykle dysponują pojedyncze osoby, samodzielna inwestycja nie pozwala na sprawną dywersyfikację portfela, tzn. na posiadanie np. obligacji i akcji kilku spółek, dzięki czemu inwestycja jest bezpieczna, bo jeżeli cena jednej akcji spada, stratę można nadrobić na innych walorach. Poza tym mało jest osób, które na inwestycjach kapitałowych się znają i mają czas na zajmowanie się tym. Fundusz inwestycyjny pozwala zarabiać, bez konieczności poświęcania temu zajęciu dużej ilości czasu.
Domy Maklerskie
Aktywnie uczestniczą w rozwoju i przemianach rynku kapitałowego w Polsce zdobywając doświadczenie od początku istnienia Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
Domy maklerskie charakteryzuje profesjonalizm i kompleksowość usług. Oferta obejmuje wszelkie usługi związane z pośrednictwem w obrocie papierami wartościowymi na rynku wtórnym, począwszy od otwarcia rachunku inwestycyjnego poprzez realizację transakcji. Ten sam zakres oferty dotyczy rynku terminowego i obrotu instrumentami pochodnymi. Oferta obejmuje ponadto doradztwo kapitałowe i usługi na rynku pierwotnym związane z pozyskiwaniem kapitału dla podmiotów gospodarczych sektora prywatnego jak i spółek Skarbu Państwa, pomoc w pracach koncepcyjnych nad sposobem gromadzenia funduszy oraz koordynację i przeprowadzenie ofert publicznych.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl