Cechowanie rezystorów
Podstawowe wielkości znamionowe każdego wyprodukowanego rezystora podane są w jego cesze. Pod pojęciem „cechowanie” lub „cecha” rezystora przyjęto określać dane umieszczone bezpośrednio na rezystorze w sposób trwały, wyraźny i znormalizowany, w odróżnieniu od „oznaczenia”, które stosuje się na piśmie w dokumentacjach technicznych, dokumentach normalizacyjnych, informacyjnych lub handlowych, zwłaszcza przy kupnie lub sprzedaży rezystorów.
Z reguły cecha rezystora powinna zawierać co najmniej znak wytwórni, typ rezystora, rezystancję znamionową, odchyłki rezystancji znamionowej, moc znamionową, kategorię klimatyczno-mechaniczną, datę produkcji i dla specjalnych wykonań - cechy charakterystyczne. Dla rezystorów o małych wymiarach dopuszcza się skróconą cechę, lecz uzgodnioną między wytwórcą i bezpośrednim odbiorcą.
„Oznaczenie” rezystora powinno zawierać pełną nazwę rezystora, oznaczenie typu, odmiany, rodzaju lub wielkości, rezystancję i moc znamionową, odchyłki rezystancji znamionowej, kategorię klimatyczno-mechaniczną oraz numer normy przedmiotowej.
W przypadku rezystorów o najwyższej klasie dokładności, znajdujących zastosowanie jako rezystory wzorcowe, laboratoryjne lub pomiarowe, są dołączane dokumenty będące .metryką rezystora i zawierające oprócz podanych w cesze właściwości, również dodatkowe dane, jak: rezystancję rzeczywistą, obciążenie znamionowe, obciążenie dopuszczalne w powietrzu lub kąpieli, uchyby dodatkowe, jak np. uchyb kątowy lub modułu rezystancji, wytrzymałość elektryczną izolacji, napięcie probiercze, klasę dokładności, dopuszczalne prądy przy odpowiednich narażeniach, zakres częstotliwości, datę i podpis pracownika kontroli technicznej. Niezależnie od metryki załącza się instrukcję eksploatacji i konserwacji oraz kartę gwarancyjną.
Wartości znamionowe rezystancji i ich odchyłki znamionowe są podawane w cesze liczbowo w skrócie lub na małowymiarowych rezystorach stałych - stosowanych w urządzeniach elektronicznych - za pomocą barw (kod barwny).
W przypadku oznaczania liczbowego przyjmuje się zasadę, że oznaczenie wartości nie powinno przekraczać czterech znaków i wobec tego podaje się:
— wartości rzędu omów - jako liczby niemianowane, przykład: „51” oznacza 51 omów;
— wartości rzędu kiloomów - po liczbie oznaczającej wartość w kiloomach umieszcza się małą literę „k” lub jeśli wartość nie przekracza czterech znaków można ją wyrazić w omach, przykład: 5100 = 5,1 k oznacza 5100 omów = 5,1 kilooma;
— wartości rzędu megaomów - jeśli są dziesiętnymi częściami megaoma i mieszczą się jako czteroznakowe, można je podawać w kiloomach z małą literą „k” lub w megaomach, oznaczając je literą „M”, przykład: 510 k = 0,51 M oznacza 510 kiloomów = 0,51 megaomów;
— wartości innego rzędu podaje się w analogiczny sposób, jak wartości rzędu kilo-i megaomów, oznaczając je literą np. G lub T, jako symbolami przedrostków w układzie metrycznym, przykład: 5,1 G oznacza 5,1 gigaomów.
W niektórych państwach przyjęto umieszczać symbole przedrostków bezpośrednio po liczbach całkowitych, wyznaczając im jednocześnie rolę przecinków „mianowanych” układu dziesiętnego. W tym systemie oznaczeń wartości rzędu omów również podaje się jako liczby niemianowane. Wartości rzędu kiloomów oznacza się w ten sposób, że po wartości całkowitej wyrażonej w kiloomach umieszcza się małą literę „k”, a wartość ułamkową - podobnie jak wartości rzędu omów - jako liczbę niemianowaną.
Przykład: 5kl = 5,1 k = 5100 oznacza 5,1 kilooma.
Wartości rzędu megaomów mniejsze od l megaoma umieszcza się po literze „M”, natomiast wartości większe od megaoma przed literą „M”.
Przykład:
M51 = 0,51 M = 510 k oznacza 0,51 megaoma,
5M1 = 5,1 M oznacza 5,1 megaoma.
Przy stosowaniu oznaczeń liczbowych przy użyciu „liter mianowanych”, będących symbolem dziesiętnej podwielokrotności lub wielokrotności l oma, należy używać liter będących symbolami przedrostków w układzie dziesiętnym. Tak więc dla oznaczenia wielkości rzędu kilooma należy stosować literę „k” a nie „K”, oraz dla wielkości rzędu megaoma „M” a nie „m”.
W przypadku stosowania oznaczeń barwnych należy na widocznej części rezystora umieścić w sposób trwały i wyraźny barwne oznaczenia rezystancji znamionowej rezystora i dopuszczalnych odchyłek rezystancji w postaci kolejno po sobie następujących pasków lub kropek o barwach według tablicy poniższej tablicy. Odległość pierwszego barwnego paska od końca rezystora powinna być znacznie mniejsza niż odległość ostatniego paska od drugiego końca rezystora. Pierwsza barwna kropka powinna mieć dwukrotnie większą średnicę niż pozostałe kropki.
Oznaczenia barwne rezystancji znamionowych i odchyłek
|
Pierwszy pasek lub kropka |
Drugi pasek lub kropka |
Trzeci pasek lub kropka |
Czwarty pasek lub kropka |
|
pierwsza cyfra |
druga cyfra |
mnożnik |
Tolerancja [%] |
srebrna |
- |
- |
10-2 |
±10 |
złota |
- |
- |
10-1 |
±5 |
czarna |
- |
0 |
1 |
- |
brązowa |
1 |
1 |
10 |
±1 |
czerwona |
2 |
2 |
102 |
±2 |
pomarańczowa |
3 |
3 |
103 |
- |
żółta |
4 |
4 |
104 |
- |
zielona |
5 |
5 |
105 |
- |
niebieska |
6 |
6 |
106 |
- |
fioletowa |
7 |
7 |
107 |
- |
szara |
8 |
8 |
108 |
- |
biała |
9 |
9 |
109 |
- |
brak paska |
- |
- |
- |
±20 |
Podane w tablicy barwne oznaczenia rezystorów są zgodne z zaleceniami Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (IEC, Publikacja nr 62) i są stosowane do oznaczenia barwnego rezystorów produkcji krajowej.
Dla łatwiejszej orientacji trzeci pasek lub kropkę, oznaczające mnożnik rezystancji w omach, umieszcza się z. reguły na środku korpusu rezystora. Brak czwartego paska lub kropki oznacza, że rezystor ma dopuszczalną odchyłkę rezystancji znamionowej ±20%.
W handlu znajdują się rezystory oznaczone nieznormalizowanym kodem barwnym, które dla oznaczenia pierwszej cyfry wartości rezystancji wykorzystują kolor korpusu, drugą cyfrę oznacza kolor prawej strony rezystora, mnożnik oporności w omach oznacza kolor kropki umieszczonej na środku korpusu, a dopuszczalną odchyłkę w procentach oznacza kolor na lewej stronie rezystora. Brak barwnego oznaczenia odchyłek oznacza dopuszczalną odchyłkę ±20%. Punktem wyjścia do odczytania wartości rezystancji jest ustalenie odchyłek rezystancji znamionowej, która w większości przypadków jest oznaczana kolorem srebrnym lub złotym. Tak więc ustalając miejsce cechowania odchyłek na rezystorze wiemy, że barwa na przeciwległym końcu określa drugą - cyfrę, barwa korpusu - pierwszą, a kropka w środku - mnożnik.
W Polsce takie oznaczenia nie są zalecane. Przykład barwnego odznaczenia wartości rezystancji 51 kiloomów z odchyłką ±10% podano na rys. 1. Kolejno barwy oznaczają: zielona (5), brązowa (1), pomarańczowa (103) i srebrna (±10%).
(Józef Kotecki - Rezystory, WKŁ Warszawa 1970)
Cechowanie rezystorów str. 3 z 3