TPL II - WYKŁAD 13

26.03.2009r.

Liposomy - cd.

Systemy terapeutyczne

Liposomy - Mechanizm działania:

• złożoność właściwości liposomów można wyjaśnić na podstawie „prostych” liposomów, pochodzących od nienasyconych fosfolipidów

• w warstwie podwójnej fosfolipidów znajdują się:

• proteiny

• glikoproteiny

• glikolipidy

• cholesterol lub jego pochodne

Układ ten jest stabilizowany przez:

• wzajemne oddziaływania jonowe

• mostki wodorowe

• wzajemne oddziaływania polarne

• wzajemne oddziaływania wynoszące z przenoszenia ładunków

• siły van der Waalsa

• Podobne oddziaływania występują na skórze , gdyż fosfolipidy - liposomy tworzą łatwo związki z białkami, węglowodanami i lipidami znajdującymi się na powierzchni i wewnątrz skóry.

Działanie fosfolipidów - liposomów przebiega w 4-ch fazach:

• I faza

• powierzchnia skóry

• II faza

• warstwa rogowa - stratum corneum

• keratyna

• podwójna warstwa lipidowa rozkład

• III faza

• błona komórkowa

• gruczoły łojowe

• IV faza

• błony komórkowe

• rozkład fosfolipidy, metabolity

• W I fazie fosfolipidy są wiązane powierzchniowo z keratyną warstwy rogowej. Na skutek silnego powinowactwa do keratyny, część liposomów ulega rozkładaniu . podobnie dzieje się w warstwie podwójnej tzw. lipidowego spoiwa kanału płytki rogowej

• W II fazie fosfolipidy penetrują w głębokie warstwy skóry - nie liposomy! Nie zostało rozstrzygnięte, czy resorpcja fosfolipidów następuje przez naskórek, gruczoły potowe czy przez mieszki włosowe. Brak promotorów!

• W III fazie kwas linolowy - składnik większości fosfolipidów może wspierać funkcje gruczołów łojowych

• W IV fazie organizm może syntetyzować, oprócz podstawowych kwasów tłuszczowych także wysokonienasycone kwasy tłuszczowe

• Mechanizm działania „obciążonych” liposomów polega na tym, że wewnątrz liposomów znajdują się rozpuszczalne w wodzie substancje biologicznie czynne, które są zamknięte w bardzo małych cząstkach lipidów, przez co łatwo wnikają w skórę i powoli umieszczają składowe w komórkach

Wzajemne oddziaływania między liposomami a komórkami polegają na:

• adsorpcji

• substancje, środka leczniczego zamknięte w liposomie są pochłaniane przez komórki

• fuzji

• membrana liposomu zostaje wbudowana w ścianę komórki

• wymianie lipidów

• między membraną a ścianą komórki

• endocytozie

• całe liposomy zostają pochłonięte przez komórki! po peelingu!

Jako nośniki lecznicze stosuje się:

• peptydy, kolagen, elastynę

• ekstrakty roślinne

• wit. A, wit. E, NNKT

• substancje promieniochronne

• substancje nawilżające

• pudry dla dzieci - puste liposomy

• Współczesne firmy farmaceutyczne, kosmetyczne zwracają uwagę na dobór składnika czynnego ściany liposomy, ze względu na możliwość wystąpienia alergii - dzieci, gdyż fosfolipidy wzmacniają penetrację substancji aktywnej biologicznie

• Skóra jest alternatywną drogą podania środka leczniczego

Liposomy działają w trzech kierunkach - wg. danych z piśmiennictwa w opcji dermatologicznej

• wpływają na gospodarkę tłuszczową skóry

• uzupełniają wymywane lipidy

• normalizują nadmierną produkcję serum

• zapobiegają starzeniu się skóry poprzez działanie substancji biologicznie czynnych

• nawilżają skórę (zmarszczki)

• Współczesne preparaty z liposomami polecane są:

• w preparatach do pielęgnacji skóry - suche pudry dla niemowląt

• w postaci zoli, kremów o/w i w/o - jako preparaty ochronne do opalania

• Zapewnienie optymalnego rozmieszczenia środków promieniochronnych w warstwie rogowej:

• cecha, właściwości potwierdzone klinicznie

Zastosowanie liposomów w farmakoterapii

• Doksorubicyna

• w postaci liposomów wykazuje:

• zmniejszoną toksyczność ogólną

• zmniejszoną kardiotoksyczność

• zwiększoną aktywność p/nowotworową

• zwiększony indeks terapeutyczny

• Cisplatyna

• w postaci liposomów wykazuje:

• zmniejszenie wydalania przez nerki

• niższa nefrotoksyczność

• zwiększenie stężenia we krwi

• Winkrystyna

• w postaci liposomów wykazuje:

• 2-krotne zwiększenie indeksu terapeutycznego

• Metotreksat

• w postaci liposomów wykazuje:

• zmniejszony klirens nerkowy

• chroni środki lecznicze przed rozkładem

• Gentamycyna

• w postaci liposomów wykazuje:

• zwiększone działanie bakteriobójcze w zakażeniach płuc, spowodowanych Klebsiella pneumoniae

• Współcześnie przedmiotem badań są tzw. liposomy długokrążące we krwi, zwane - long circulating liposomy - podanie bezpieczne immunoliposomów! Implantacje narządów.

• Pomimo ograniczonej ilości badań i publikacji związanej z liposomami wciąż jeszcze ich praktyczne wykorzystanie w efektywnej technologii postaci leków jest niewielkie

• Mimo trudności trzeba mieć nadzieję, że liposomy staną się 1 z oryginalnych postaci leku o celowym dostarczeniu do organizmu środka leczniczego

Systemy terapeutyczne

• System terapeutyczny jest to urządzenie lub postać leku zawierająca substancję leczniczą lub ich mieszaninę, uwalniając ją (/je) w sposób ciągły, ze z góry ustaloną szybkością, przez określony czas i w określonym miejscu podania

• celem ich stosowania jest stały, długoterminowy nadzór nad podaniem substancji leczniczej do organizmu

Rodzaje systemów terapeutycznych:

• systemy terapeutyczne oparte na mechanicznym źródle energii

• system infuzyjny - Arimed

• systemy terapeutyczne oparte na dyfuzji

• system „ocuset”

• systemy terapeutyczne transdermalne

• „TTS”

• systemy terapeutyczne domaciczne

• „biogravi plan”

• systemy terapeutyczne oparte na zjawisku „osmozy”

podanie przezskórne podanie doustne

skóra krążenie wątrobowe

po wchłonięciu z przewodu pokarmowego

układ krwionośny wątroba

tkanka docelowa

efekt farmakologiczny

- 59 -