Rzecz o Józefie Piłsudskim
(scenariusz akademii z okazji nadania imienia szkole).

Niewiele dziś mamy znaczących postaci, które zachowały status bohatera narodowego. Niewątpliwie jednym z nich jest Józef Piłsudski. Dlatego nasza szkoła wybrała go na patrona.

Narrator I

Dzień 11 listopada 1918 roku jest jedną z najważniejszych dat w procesie tworzenia niepodległego państwa polskiego. Listopad 1918 roku wieńczy blisko półtorawieczne dążenia kilku pokoleń Polaków do odzyskania utraconej na skutek zaborów niepodległości. Polacy sami wywalczyli sobie niepodległość wykorzystując zaistniałe okoliczności historyczne.

W tym dniu Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu - bojownikowi o niepodległość dowództwo nad Polską Siłą Zbrojną.

Narrator II

Zanim jednak do tego doszło 5 grudnia 1867 roku w Żułowie niedaleko Wilna przyszedł na świat w warunkach szalejącego terroru carskiego Józef Klemens Piłsudski.

Narodzinom przyszłego konspiratora towarzyszyło bardzo znamienne wydarzenie.

Była mroźna noc, szalała zamieć śnieżna. W pewnej chwili do drzwi dworu Piłsudskich zaczęli się dobijać oficerowie rosyjscy, którzy przejeżdżając obok i widząc oświetlone okna podejrzewali, że odbywa się tam jakieś konspiracyjne zebranie. Powód w postaci noworodka- uspokoił ich, a nie powinien.

Narrator III

Rodzice Józefa Piłsudskiego- Józef Wincenty Piotr Piłsudski i Maria z Billewiczów Piłsudska - pobrali się w kwietniu 1863 roku, a więc w tragicznych dniach powstania styczniowego, a do Żułowa przenieśli się ze Żmudzi wkrótce po ślubie.

Józef Piłsudski o tym pierwszym okresie swojego życia tak pisał:

J. Piłsudski

„ Urodziłem się na wsi w szlacheckiej rodzinie, której członkowie, zarówno z tytułu starożytności pochodzenia, jak i dzięki obszarowi posiadanej ziemi, należeli do rzędu tych, co niegdyś byli nazywani „ bene nati et possesionati „

Nie zaznałem długo troski o materialne rzeczy i otoczony byłem w dzieciństwie pewnym komfortem. A że rodzeństwo moje było liczne i rodzice względem nas byli bardzo łagodni

i serdeczni- mogłem nazywać swe dzieciństwo- sielskim, anielskim”

Narrator IV

Rodzeństwa miał Piłsudski jedenaścioro: Helenę, Zofię, Bronisława, Józefa Adama, Kazimierza, Marię, Jana, Ludwikę, Kacpra, Piotra i Teodorę.

Dzieciństwo upływałoby mu w radosnej atmosferze, gdyby nie wspomnienie o klęsce narodowej 1863 roku.

Józef Piłsudski

„ Matka- nieprzejednana patriotka, wychowywała nas, robiąc nacisk na konieczność dalszej walki z wrogiem ojczyzny”

Narrator V

To beztroskie dzieciństwo przerwał pożar żułowskiego dworu. Po tragicznym lipcu 1874 roku rodzina Piłsudskich przeniosła się do Wilna, gdzie siedmioletni Józef zaczął pobierać nauki w pierwszym gimnazjum wileńskim.

Józef Piłsudski

„Byłem chłopcem dosyć zdolnym, z łatwością przechodziłem z klasy do klasy, lecz gniotła mnie atmosfera gimnazjalna, słuchanie kłamliwych i pogardliwych słów o Polsce”

Narrator VI

Ważny epizod w jego szkolnym życiu stanowiła przynależność do liczącego kilkanaście osób kółka „ Spójnia” Była to jego pierwsza konspiracyjna próba szukania nowych wartości, chęć poznania świata.

We wrześniu 1884 roku świat zawalił się Piłsudskiemu po raz drugi- zmarła Maria Piłsudska jego matka , której śmierć przeżył bardzo boleśnie.

Na krótko przed swoją śmiercią polecił:

Józef Piłsudski

„Sprowadzić zwłoki mojej matki do Wilna i pochować z wojskowymi honorami. Tak by szyby w Wilnie się trzęsły. Matka mnie do tej roli, jaka mnie wypadła, chowała”

Narrator VII

W 1885 roku rozpoczął Piłsudski studia medyczne na uniwersytecie w Charkowie, a 1886 wrócił do Wilna.

W 1887 roku za kontakty z antycarską organizacją „ Narodnaja Wola” został skazany na 5 lat zesłania na Syberię. Warunki życia w Kiereńsku były ciężki. Mróz dochodził do 40 stopni, noc trwała 20 godzin na dobę. Zesłanie miało go nauczyć lojalności wobec władzy, skutek był jednak odwrotny. Piłsudski rozwijał się politycznie. Z Sybiru wracał jako człowiek, który dokonał wyboru. Wybrał walkę, postanowił związać się z ruchem socjalistycznym.

Był rok 1892. Wysyłał korespondencje do genewskiego „Przedświtu”, redagował

„Robotnika”. Został aresztowany.

Narrator VIII

W 1905 roku oddał się bez reszty sprawie przygotowania czynu zbrojnego dla odzyskania niepodległości. O walce zbrojnej z zaborcami myślał Piłsudski od najmłodszych lat. Syn powstańca, wychowany w popowstaniowej atmosferze, nie potrafił się pogodzić z niewolą

i przyczyn takiego stanu rzeczy także nie potrafił zrozumieć. Czas w którym wzrastał i swe niepokoje wspominał następująco:

Józef Piłsudski

„Marząc ciągle o powstaniu, zacząłem się zastanawiać, czemu dotychczasowe się nie udały”

Narrator IX

Gdy rozpoczęła się rewolucja 1905 w Rosji i na ziemiach polskich, Piłsudski doszedł do wniosku, iż jest to szansa dla stworzenia choćby zalążka siły zbrojnej. Z jego inicjatywy utworzona została Organizacja Bojowa PPS.

Narrator X

W 1908 roku rozpoczął działalność we Lwowie Związek Walki Czynnej, którego Komendantem Głównym wybrano Piłsudskiego.

Ale dopiero strzały w Sarajewie oddane 28 czerwca 1914 roku do arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, stwarzały polskiemu narodowi szansę na byt niepodległy.

6 sierpnia 1914 roku wyruszyła z krakowskich Oleandrów ku granicy zaboru rosyjskiego garść żołnierzy w szarych mundurach. Wymarsz poprzedziło odczytanie rozkazu dziennego:

Józef Piłsudski

„Żołnierze. Spotkał Was ten zaszczyt, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, by walczyć o niepodległość Ojczyzny. Wszyscy jesteście równi wobec ofiar, które ponieść macie.

Patrzę na Was jako na kadry, z których rozwinąć się ma przyszła armia polska i pozdrawiam Was, jako pierwszą kadrową kompanie”

Chór - „Pierwsza Kadrowa”

„W święto niepodległości” - Wiesław Gorecki

Już Ojczyzna jest szczęśliwa,

Mamy wojsko. Przez czyn śmiały,

Przez swój trud i znój nadludzki

Dźwignął Polskę wódz wspaniały

Komendant Józef Piłsudski,

On, sławny błyskiem oręża.”

„Piłsudski” - Jan Lechoń

Katedra oszalała! Ze wszystkich sił dzwoni,

Księża idą z katedry w czerwieni i złocie,

Białe kwiaty padają pod stopy piechocie,

Szeregi za szeregiem! Sztandary! Sztandary!

A on mówić nie może! Mundur na nim szary.

Chór - „Maszerują strzelcy”

Wiersz-St . Szarski ( A. Nowak)

Przy Tobie stoim, wierna straż

Przez ciebie Polska będzie!

O Komendancie! O ty nasz!

Za Tobą, z Tobą - wszędzie!

Narrator XI

Liczba polskich formacji wojskowych wzrastała w szybkim tempie. 16 sierpnia 1914 roku Józef Piłsudski połączył swoich strzelców z innymi ugrupowaniami paramilitarnymi

o podobnej orientacji, tworząc Legiony Polskie. Sam objął komendę nad Pierwszą Brygadą- stad jego znany przydomek „Komendant” i legionowy marsz „My Pierwsza Brygada”

Chór - piosenka „My Pierwsza Brygada”

Wiersz „Marsz, marsz Piłsudski”

Marsz, marsz Piłsudski,

Prowadź na bój krwawy.

Pod twoim przewodem

Wejdziem do Warszawy.

Tyś nas zbudził do oręża,

Tyś zbudził rycerzy,

Przekonałeś, że zwycięża

Tylko ten, kto wierzy.

Wstali strzelcy legioniści

Na Twe zawołanie,

Dziś zwycięstwo nam się ziści,

Polska zmartwychwstanie.

Narrator XII

W 1916 roku Józef Piłsudski z oddziałami przestaje walczyć po stronie państw centralnych.

Władze niemieckie i austriackie zażądały złożenia przysięgi wierności przez legionistów.

I i II brygada nie złożyły takiej przysięgi, dlatego żołnierzy i oficerów internowano,

a Piłsudski został aresztowany i osadzony w więzieniu w Magdeburgu. Przebywa tam do listopada 1918 roku. W tym czasie rodzi się pierwsza córka Wanda ze związku z Aleksandrą Szczerbińską, a w dwa lata- później córka Jadwiga.

Chór- „Wojenko, wojenko”

Narrator XIII

10 listopada Józef Piłsudski zostaje zwolniony z twierdzy w Magdeburgu i przybywa do Warszawy. Dzięki swoim czynom wojennym, a także po aresztowaniu go przez władze okupacyjne, zyskał niewątpliwy autorytet w społeczeństwie polskim. Dlatego, 11 listopada Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu władzę nad oddziałami Polskiej Siły Zbrojnej,

a trzy dni później - 14 listopada całą władzę.

Przedstawiciel rządu:

„ ..obowiązki nasze i odpowiedzialność względem narodu polskiego w Twoje ręce, Panie Naczelny Dowódco, składamy do przekazania Rządowi Narodowemu”

Józef Piłsudski

„Obejmuję jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, Najwyższą Władzę Republiki Polskiej i będę ją sprawował aż do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego. Rząd Republiki Polskiej stanowią powołani przeze mnie i odpowiedzialni przede mną , aż do zebrania się Sejmu - Prezydent i ministrowie.”

Narrator XIV

Piłsudski ustalił strukturę prawną państwa polskiego i stanął na jego czele jako Tymczasowy Naczelnik Państwa.

Narrator XV

Józef Piłsudski był człowiekiem niezwykle skromnym, dużą wagę przykładał do takich wartości jak: honor, ojczyzna, wolność. Oto jego słowa:

Józef Piłsudski

„Dano mi wszystko do rąk. Dla upiększenia mojej pracy, dla upiększenia moich wspomnień, dla honoru i zaszczytu swoich dzieci....., dano mi nazwisko „ Naczelnika” , imię które łzy wyciska. To imię Naczelnika nowo tworzącego się państwa. Naczelnika, który w jednym ręku władzę cywilną i państwową ma piastować, któremu wyjątkowe prawa nadano”

Narrator XVI

W lutym 1919 roku sejm powierzył Józefowi Piłsudskiemu pełnienie urzędu Naczelnika Państwa.

W latach 1919-1920 skupił się na obronie zdobytej przez Polskę niepodległości. Jako Naczelny Wódz wojsk polskich przeprowadził Piłsudski zwycięską wojnę z bolszewicką Rosją, kończąc walkę pokojem w Rydze.

Od 1920 roku był Marszałkiem Polski. Po wyborze Gabriela Narutowicza na prezydenta złożył urząd Naczelnika Państwa, a następnym roku zrezygnował ze wszystkich funkcji wojskowych. Rozczarowany kierunkiem, w jakim zmierzała demokracja w Polsce, odsunął się od życia politycznego i zamieszkał w Sulejówku pod Warszawą razem z żoną Aleksandrą, którą poślubił w 1921 roku po śmierci Marii Piłsudskiej oraz córkami.

Narrator XVII

W maju 1926 roku niezadowolony z istniejących w Państwie stosunków, zaniepokojony pogarszającą się stale sytuacją ekonomiczną i polityczną Polski, stanął na czele wiernych mu oddziałów wojskowych i przejął władzę, zmuszając do ustąpienia z urzędu prezydenta Wojciechowskiego i premiera Witosa.

Od tej chwili wywierał decydujący wpływ na wszystkie ważniejsze zagadnienia polityczne w Polsce sprawując bez przerwy urząd Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz Ministra Spraw Wojskowych. Pełnił również dwukrotnie urząd premiera w latach 1926-28 i 1930.

Wobec rosnącego zagrożenia zewnętrznego i anarchizacji życia wewnętrznego ograniczył uprawnienia Sejmu. Starał się utrzymać samodzielne miejsce Polski w polityce międzynarodowej, próbując jednocześnie wzmocnić pozycję Polski wobec sojuszników.

„Brygadier Piłsudski” - Edward Słoński

Kto, jak On, nasz brygadier Piłsudski,

Polskę w sercu, śmierć w tornistrze nosił,

Kto, jak On, tak u Boga wyprosił

By stąd odszedł najeźdźca kałmucki?

Kto, jak On.

Pamiętajcie to imię,

Co z tęsknoty do Polski wyrosło,

Gdy wróg deptał ją z butą wyniosłą,

Całą w ogniu stojącą i w dymie.....

Narrator XVIII

Czas Marszałka dobiegł końca.

Wyniszczająca organizm choroba nowotworowa weszła w swoje ostatnie stadium.

12 maja 1935 r. nastąpił zgon .

Ciało Marszałka złożono na Wawelu w krypcie św. Leonarda. Serce zgodnie z ostatnią wolą

obok zwłok matki, na wileńskim cmentarzu Rossa.

Literatura :

1. „Piłsudski i tradycja” - A. Kowalczykowa

2. „Siwy strzelca strój” - Z. J. Michalski

3. Pieśni legionowe

---