Ćwiczenia ruchomych narządów mowy

- CEL: podniesienie sprawności i motoryki szczęki dolnej (żuchwy), warg, języka i podniebienia miękkiego

Ćwiczenia żuchwy

są najprostszymi ćwiczeniami, bo wynikają z podstawowych czynności fizjologicznych, jakie wykonuje człowiek: ziewanie, jedzenie. Mają one na celu usprawnianie motoryki ogólnej narządu oraz ćwiczenie układów żuchwy potrzebnych do artykulacji poszczególnych dźwięków. Wykonujemy je 3 -5 razy.

• opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze;

• wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi;

• ruchy dolnej szczęki do przodu i do tyłu;

• wykonywanie ruchów żucia; uczestniczą w nich dolna szczęka, wargi i policzki.

Przykłady ćwiczeń żuchwy:

• Księżyc ziewa za oknem- jest noc, zmęczony księżyc ziewa szeroko. Dzieci też są bardzo zmęczone, pora na sen - dzieci ziewają.

• Sekator- sekator, to nożyce do ścinania żywopłotu. Nasze zęby są ramionami sekatora. Otwieramy szeroko buzię i ... ciach! Zamykamy. Otwieramy... ciach! Zamykamy.

• Małpka- maksymalnie wysuwamy żuchwę do przodu i jednocześnie nagryzamy dolnymi zębami górną wargę.

• Koparka- łyżka koparki wybiera piasek z dna rzeki, dźwiga go z trudem do góry, dosięga do brzegu i wysypuje zawartość (dzieci wolno opuszczają żuchwę maksymalnie w dół, lekko cofają, następnie unoszą do góry powyżej linii warg).

• Głodna kózka - koza gryzie trawę - dzieci naśladują przeżuwanie - żuchwę przesuwają raz w lewą raz w prawą stronę.

• Wielbłąd - wsuwanie dolnej wargi pod górne zęby (lub nagryzanie dolnej wargi - jak najgłębiej).

• Huśtawka - dolną wargę i żuchwę wysuwamy i cofamy przy rozchylonych wargach.

• Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a, zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.

• Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.

• Krowa - naśladowanie przeżuwania.

• Guma do żucia - żucie gumy lub naśladowanie.

Ćwiczenia warg

Cel: usprawnienie warg, rozwijanie muskulatury policzków i ogólnej muskulatury mimicznej. Podczas ćwiczenia warg trzeba brać pod uwagę synchroniczne ruchy i układy obu warg oraz samodzielne ruchy wargi górnej i dolnej. Przy wykonywaniu tych ćwiczeń należy pamiętać o tym, że żuchwa pozostaje nieruchoma. Wykonujemy je 3 - 5 razy.

Układ warg pełni bardzo ważną rolę przy artykulacji wszystkich głosek, zwłaszcza tak trudnych jak: „s, z, c, dz” (głoski „uśmiechnięte”), które wymagają szerokiego odwiedzenia kącików warg oraz głosek: „sz, ż, cz, dż” (głoski „okrągłe”) - podczas ich wymowy wargi należy zaokrąglić i wysunąć do przodu.

• maksymalne oddalenie od siebie wargi dolnej i górnej - jak przy wymowie głoski „a”;

• maksymalne oddalenie kącików ust - jak przy wymowie głoski „i”;

• maksymalne zbliżenie do siebie kącików ust - jak przy wymowie głoski „u”;

• przesadne wymawianie samogłosek: „a”, „e”, „o”, „u”, „i”, „y”

Przykłady ćwiczeń warg:

• Smoczek- naprzemienne wciąganie i wypychanie warg;

• Konik- parskanie, wprawianie warg w drganie;

• Masażysta - masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie);

• Rybi pyszczek- wargi ściągnięte, wysunięte do przodu, rozszerzone na końcu;

• Całuski- cmoknięcia wyciągniętymi jak najdalej do przodu wargami;

• Dźwig -na płaskim talerzu leży ryż preparowany lub małe cukierki - groszki. Dzieci starają się uchwycić je wargami bez pomocy zębów i rąk;

• Dziobek ptaka- złączone wargi wysunięte daleko do przodu;

• Siłacz - przytrzymywanie samymi wargami rurki plastikowej do picia;

• Bańki mydlane - wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę (rurkę);

• Urodziny - próby zdmuchnięcia płomienia - podczas stopniowego zwiększania odległości;

• Zapasy chomika- napełnianie policzków powietrzem;

• Balonik - nadmuchiwanie policzków tak, żeby wyglądały jak porządnie nadmuchany balonik;
  -przesuwanie zgromadzonego w buzi powietrza z jednego policzka do drugiego;
  -powolne wypuszczanie powietrza,

-wciąganie policzków do wewnątrz, aby tworzyły widoczne wklęśnięcie;

• Straszna mina - przy zaciśniętych zębach maksymalnie szeroko dzieci otwierają wargi, następnie szybko je zamykają;

• Koncert - gra na organkach, flecie, trąbce, gwizdkach.

• Zajączek - wciąganie policzków do jamy ustnej, policzki ściśle przylega do łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek”.

• Mam wąsy - utrzymanie słomki między nosem a górną wargą.

• Konkurs na piękny uśmiech - kąciki ust maksymalnie oddalone do tyłu, zęby mocno zaciśnięte.

• Nic nie powiem - mocne zaciśniecie rozciągniętych warg.

• Rybka - wargi wysunięte do przodu, powolne otwieranie i zamykanie warg - tworzenie kształtu koła.

• Pajac - wesoła mina: wargi złączone, kąciki uniesione do góry, smutna mina: wargi złączone, kąciki opuszczone w dół.

• Niejadek - usta wciągamy w głąb jamy ustnej

• Kto silniejszy? - napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę. Uwaga - dajmy dziecku szansę wygrania zawodów

• Świnka - wysuwanie obu warg do przodu, udając ryjek świnki.

• Ptaszki - wargi mocno ściągnięte, wysuwamy do przodu, lekko otwarte - gwiżdżą: fiu, fiu...

• Suszarka - utrzymywanie przy pomocy warg słomki, wciąganie powietrza nosem, wydychanie przez słomkę na dłoń (odczuwanie ciepłego powietrza).

• Pojazdy - naśladowanie poprzez wibrację warg warkotu motoru, helikoptera.itp.
  

Przykłady ćwiczeń warg dla dorosłych

1. Szerokie otwieranie ust i zamykanie. Wysuwanie warg do przodu (jak przy samogłosce u), rozchylanie warg (jak przy samogłosce e). Ruchy wysuwania i rozchylania wykonywać naprzemiennie.

2. Złączyć wargi płasko. Rozciąganie warg poprzez cofnięcie kciuków (jak przy samogłosce i).

3. Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną. Wysunąć wargi do przodu, ściągając je i przesuwać w kąciki ust: w prawo, w lewo: następnie wykonywać ruch okrężny.

4. Dolną wargą zasłonić dolne zęby: górną - górne zęby.

5. Dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu; parskanie, cmokanie.

6. Wymawianie samogłosek: i-u, a następnie a, e, u, i, o, y, (zachowywać tę kolejność)

Ćwiczenia języka

• Górka - dotykamy palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je "zaczarowanym miejscem", "parkingiem" itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię;

• Siłacz - przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem w środku) itp;

• Lizak - Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp. z podniebienia przy szeroko otwartych ustach; zlizywanie z talerzyka resztek np. kisielu, budyniu (ćwiczenie mniej eleganckie), ale świetnie gimnastykuje język

• Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania;

• Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do góry, raz do dołu;

• Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła;

• Młotek - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;

• Żyrafa - ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz;

• Słoń - ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;

• Sklejanie pierogów - nagryzanie brzegów języka zębami (masaż i rozciąganie języka);

• Wyżymaczka - przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby;

• Łopatka- wysuwanie szerokiego języka z buzi nie dotykając zębów;

• Flaga - zdmuchiwanie skrawka papieru umieszczonego na czubku języka;

• Karuzela - dzieci bardzo lubiš kręcić się w koło, twój język także. Włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę.

• Chomik - wypycha policzki jedzeniem, a ty pokaż jak można wypchnąć policzki językiem, raz z prawej raz z lewej strony.

• Łakomy miś - oblizywanie warg (szeroko otwarte) ruchem okrężnym - w prawo i w lewo.

• Bawimy się w chowanego - wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej; język wykonuje poziome ruchy ze skrajnej pozycji przedniej do skrajnej tylnej.

• Zmęczony pies - wysuwanie języka na brodę.

• Wąż -  usta złączone; gwałtowne wysunięcie do przodu naprężonego, zaostrzonego języka; gwałtowne cofnięcie do tyłu - usta złączone.

• Ptaszek z gniazdka - wysuwanie języka do przodu i cofanie w głąb jamy ustnej - bez kontaktu z zębami.

• Liczymy zęby - dotykanie czubkiem języka kolejnych zębów - górnych i dolnych.

• Cukierek - wypychanie policzków na zmianę ostrym czubkiem języka; sprawdzamy, czy jest tam „cukierek”, ostukując palcami wypchany policzek.

• Sztuczki - robienie z języka: „rurki” (unoszenie boków języka), „górki” (czubek języka zaczepiamy o dolne zęby).

• Ślizgawka - czubek języka „ślizga się” po podniebieniu do tyłu - do przodu.

• Malarz - język jak pędzel, który maluje różne kształty: kropli, kółka.

• Jakie smaczne! - przesuwanie czubka języka od zębów, cofanie do tyłu, aż do wytworzenia mlaskania. także mlaskanie środkiem języka.

• Wahadełko - kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania językiem warg i zębów

• wyraźne wymawianie głosek [ a - l ] bez poruszania brodą, przy szeroko otwartych ustach czubek języka unosimy do wałka dziąsłowego;

• wymawianie sylab la la la ...lo lo lo ...le le le ..., poruszanie jedynie językiem - nie brodą ( usta szeroko otwarte );

• wymawianie głoski [ t t t...] przez uderzanie końcem języka o podniebienie, podobnie z głoską [d ];

• naciskanie językiem na podniebienie ( usta otwarte ) - zwalnianie nacisku;
  

MAŁA PORZĄDNISIA

Pewnego dnia mała porządnisia, która mieszka u każdego w buzi robiła świąteczne porządki. Najpierw umyła dokładnie ściany (dzieci przesuwają język w stronę policzków - po stronie wewnętrznej). Potem umyła sufit (język przesuwa się do podniebienia). Podłoga też była bardzo brudna, więc umyła ją bardzo dokładnie (język przesuwa się w kierunku dolnych dziąseł). Okna też musiały zostać umyte. Najpierw umyła ich stronę zewnętrzną, a potem od środka (język wędruje po stronie zewnętrznej zębów, a potem po ich stronie wewnętrznej). Potem myła schody w przedsionku (język przesuwa się w stronę dolnej wargi i wysuwa się w kierunku wargi górnej i nosa). Na koniec wytrzepała dywan (dzieci wyciągają język, pochylają głowę w dół i potrząsają nią). W ten sposób dom na święta został posprzątany.

DZIŃ DOBRY, MISIU

Miś obudził się wcześnie rano - poprzeciągał się, poziewał.
Zrobił poranną gimnastykę - kilka podskoków (unoszenie języka na górny wałek dziąsłowy), kilka wymachów rąk (wypychanie językiem policzków) i pięć okrążeń (w prawo i w lewo) wokół stołu (ruchy okrężne języka w przedsionku jamy ustnej, usta zamknięte). Umył ząbki (oblizywanie czubkiem języka górnych i dolnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych i otwartych ustach). Postanowił policzyć swoje ząbki (dotykanie czubkiem języka każdego zęba na dole i górze). Nagle poczuł wielki głód i usłyszał jak mu burczy w brzuchu (wibrowanie wargami bbb,bbb).To znak, że pora na śniadanie;

Przykłady ćwiczeń języka dla dorosłych

1. Wysuwanie języka - język wąski i szeroki. Kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo - przy szeroko otwartych ustach.

2. Unoszenie języka na górną wargę - język wąski i szeroki (usta szeroko otwarte). Ćwiczenia wykonujemy bez pomocy dolnej wargi.

3. Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.

4. Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. Dotykanie językiem poszczególnych zębów - po kolei.

5. Język w przedsionku jamy ustnej, oblizywanie (ruch okrężny). Oblizywanie warg ruchem okrężnym - usta szeroko otwarte.

6. Mlaskanie czubkiem języka. Mlaskanie środkiem języka. Przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego

• Zmęczony piesek - język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie powietrza ustami.

• Chory krasnoludek - kaszlenie z językiem wysuniętym z ust.

• Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.

• Biedronka, parasol, sukienka itp. - przysysanie kolorowych kółeczek poprzez wciąganie powietrza przez rurkę i przenoszenie na obrazek biedronki...

• Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu. chrząkanie, chuchanie;

• Kukułka i kurka - wymawianie sylab:
  ku - ko, ku -ko,
  uku - oko, uku - oko,
  kuku - koko, kuku - koko.

• ziewanie - z opuszczoną nisko dolną szczęką;

• płukanie gardła ciepłą wodą tzw. gulgotanie;

• wymawianie głosek [g], [k] z samogłoskami, sylaby np. ak, ka, ku, aka, oko, uku, ga, go, ge

• oddychanie wyłącznie przez usta lub wyłącznie przez nos;

• ssanie smoczka;

• głębokie oddychanie - wdech nosem, wydech ustami - usta cały czas otwarte;
  gwizdanie na różnych wysokościach dźwięków. Początkowo z zatkanym nosem, później bez zacisku skrzydełek nosa.

• Śmiej się szczerze i głośno: hahahha..., hihihihii..

• Wymawiaj połączenia głosek:

ga ge gi go gu

ka ke ki ko ku

ha he hi ho hu

• Wymawiaj wyraźnie:

kap-kap-kap-kap-...

ak- ka    ok- ko     ek- ke     uk-ku     ik- ki       yk- ky  

ag- ga     og- go     eg- ge    ug- gu     ig- gi     ug- gy

• Energicznie wymawiaj sylaby i różne połączenia spółgłosek k,g z samogłoskami np.
  ak, ka, ku, uk, ug, ko, ogo, uku, ugu, eke, ege, oku, uku, aka, kuk, uguek, ge itd.

• Wymawiaj wyraźnie, przedłużając zwarcie warg na głosce "p"

apa   opo   upu   epe   ypy    ipi

ap     op     up     ep     yp     ip

pa     po     pu     pe     py     pi

• Energicznie wymawiaj sylaby i różne połączenia spółgłosek k,g z samogłoskami
  ak, ka, ku, uk, ug, ko, ogo, uku, ugu, eke, ege, oku, uku, aka, kuk, uguek, ge itd.

• Wymawiaj powoli: nga - ngo - ngu

• Wymawiaj powoli i wyraźnie:

W POCIĄGU NA DRĄGU W PRZECIĄGU.

OBŁĄKANY Z KONGA OGLĄDA DZIWOLĄGA.

GANGSTER OKRADŁ BANK W MARENGO

4

---