POEZJA MŁODEJ POLSKI

BN S. I, NR 125

OPRAC. MIECZYSŁAW JASTRUN

(napisał esej jako wstęp i trudno zdać z niego relacje, poza tym jego oceny nie są naukowe i obiektywne, on to pisze z pozycji poety, widoczna jest niechęć do MP, ceni poetów klasycyzujących np. Staffa)

POPRZEDNICY

• poprzednikami modernistów są poeci poromantyczni -Asnyk, Konopnicka, Gomulnicki - oni kontynuowali myśl i styl romantyzmu, dostosowując je do współczesnej chwili, ale modernizm (romantyzm) się w nich ciągle się tlił

• Asnyk i Konopnicka byli kontynuatorami Słowackiego, moderniści przejęli inną część jego zainteresowań

• Asnyk traci w swojej poezji żywiołową wizyjność „Króla Ducha”, Miciński i Wyspiański czerpali obficie z tego utworu

• Konopnicka chciała naśladować oktawę „Beniowskiego”, ale zgubiła rozmach i ją zwolniła (był to Słowacki dla uboższych)

• Konopnicka i Asnyk swojej poezji stawiali takie same cele jak romantycy - zagrzewać, wzruszać i uczyć

• pozytywiści nie wierzyli już w idee wieszcza (ironia), byli raczej nauczycielami narodu

• cele doraźno-wychowawcze poezji Asnyka i Konopnickiej (ale już nie „krwawo i pożarnie”)

• pacyfizm poezji A. i K. - zerwanie z romantycznym hasłem wojny (wydarzenia 1863 skompromitowały to wezwanie, trzeba było szukać innych dróg do wolności)

• bohaterem eposu Konopnickiej - „Wojny” nie jest szlachcic (jak P.T.) ale syn chłopski, a właściwie gromada chłopów z Podlasia (demokratyzacja ludu), którzy za chlebem płyną na drugą półkulę - podobnie jak zdeklasowany szlachcic Cyprian Norwid

• bezpośredni poprzednicy awangardy modernizmu - Marian Górski czy Franciszek Nowicki klasycyzowali

BUNT MODERNIZMU

• modernizm polski zaczął się od buntu, drwiny z pozytywistycznych haseł

• Wokulski (powstaniec i romantyczny kochanek) nie może sobie znaleźć miejsca w świecie interesu - szlachcic staje się mieszczaninem (kupcem)

• wczesne wiersze i prozę Tetmajera cechuje niechęć i nienawiść do mieszczan, kupców i mydlarzy - stanowa pogarda - przeszłość jest indywidualnym przeżyciem (koncepcja nitzscheańskiego snu o potędze) - np. „Kowal” Staffa

INDYWIDUALIZM

• w modernizmie akcent pada na indywidualne przeżycie, liczy się to, co w środku

• Asnyk i Konopnicka też pisali liryki nastrojowe, wiersze miłosne, ale nie były one indywidualne w sensie młodopolskim, były „na wierzchu”, wyrażały typowe ludziom uczucia (nie to co Staff czy Tetmajer)

• „Godzina myśli” Słowackiego, „Liryki lozańskie” Mickiewicza zapowiadają „solipsyzm” poezji młodopolskiej - tutaj jedyny argument by MP nazywać neoromantyzmem

RUCH LITERACKI I NOWA EUROPEIZACJA

• w Galicji poezja ma więcej swobody, nie musi „krzepić serc”, bo Polacy mają względną autonomię

• w Warszawie jest inaczej, a mimo to w 1887 powstaje tygodnik „Życie”, który jest zapowiedzią późniejszych pism literackich

• w 10 lat później - „Życie” w Krakowie, warszawska „Chimera” (elitaryzm, arystokratyzm duchowy), „Krytyka” (1901-1914) pod red. Feldmana w Krakowie była pismem społecznym, ale dużo miejsca dla lit. (Feldman był propagatorem „nowej sztuki”)

• „Życie” krak. wychodzi od września 1897 (założył je Ludwik Szczepański), „Chimera” wychodziła w latach 1901-1907 pod red. Miriama, losy „Życia” były bardzo zmienne, tragiczne (redagował ja m.in. Przybyszewski)

• przewrót estetyczny („nowa sztuka”)w pismach dokonywał się dość powol, ewolucyjnie, na przestrzeni kilku numerów

• Tetmajer, Staff, bracia Brzozowscy, Zawistowska, i inni byli pod wpływem ówczesnej myśli ogólnoeuropejskiej, wiele zapożyczeń i powinowactw, ale to zrozumiałe, oddychali przecież „tym samym powietrzem epoki” - każdy prąd w polskiej sztuce wywodzi się z europejskiego wzoru (choćby romantyzm)

• nowa poezja narusza „tabu” (narodowe, obyczajowe, religijne), odwołuje się do instynktu, głosi niezależność artysty od społ., stawia sztukę poza dobrem i złem, daje artyście prawo do zupełnej niezależności

• Tetmajer, Staff, Kasprowicz pozostali poetami niezależnymi (Wyspiański w końcu zaprzągł swoje pisarstwo w służbę ojczyzny), Przybyszewski i Miriam konsekwentnie stawiali sztukę poza wszelkim nawiasem

PRZYBYSZEWSKI

• po powrocie do kraju z Niemiec objął red. „Życia”, wyrzucił dział społeczny z Zofią Daszyńską na czele, ogłosił wyznanie artysty modernistycznego „Cofiteor” - sztuka niczym nie skrępowana, bez żadnych obowiązków, religią, a artysta jej kapłanem, odtwarza wieczną duszę, stoi ponad moralnością i sprawami doczesnymi, irracjonalizm sztuki, działanie w sferze nieświadomości, nakierowana na wnętrze artysty (tezy rozwinięte w art. „O nową sztukę”) - jako przykład wiersz W. Korab-Brzozowskiego „Powinowactwo kwiatów i cieni o zmierzchu”

• postawa Przybyszewskiego wywołała bunt wśród starszych pisarzy, uznali oni nietzscheańskie hasła Przyb. za niebezpieczne - pierwsza powieść młodopolska - „Próchno” Berenta („przybyszewszczyna”)

• Przybyszewski słabo oddziaływał, brakło realizacji jego postulatów, ale zrobił dobrą atmosferę, podniósł artystów na duchu, wprowadził do Polski typ dandysa

• „Confiteora” skomentował Jerzy Żuławski, uprościł teorie Przybyszewskiego, wytłumaczył

• Przybyszewski to meteor polskiej lit. - wstrząsnął nią, ukazał nowe możliwości, chciał nadać jej rangę światową

MIRIAM I „CHIMERA”

• Miriam jeszcze w warszaw. „Życiu” głosił hasła wyższości sztuki nad życiem i aspołeczności artysty oraz zaścianku poetyckim Polski

• w 1901 roku po powrocie z Paryża zakłada pismo o sztuce i lit. „Chimera” (miesięcznik), wydawane bardzo starannie, edytorsko piękne, miało popularyzować sztukę polską i światową

• Miriam nie był burzycielem jak Przybyszewski (amoralizm), był tylko artystą, nie miał żadnego programu, chciał pokazywać dobrą sztukę, w „Chimerze” drukował swoje świetne przekłady, „Chimera” miała stać na straży czystości sztuki

• w Warszawie można było bardzo mocno odczuć atmosferę niewoli (w Krakowie już nie)

• Brzozowski zarzucił Miriamowi i „Chimerze” pieszczenie mieszczańskich gustów, bezideowość, grzeczność, brakowału mu tu egzaltacji, emocji i rozpaczy Przybyszewskiego (dlatego filisterskie społ. znienawidziło „Życie”, a faworyzowało „Chimerę”) - dziś oba pisma przykrył kurz, sięgną do nich jedyne historycy literatury

PRZYKŁAD FRANCUSKI

• Baudelaire, Verlaine - presymboliści francuscy i na nowo (głębiej) odczytany Słowacki to prekursorzy symbolizmu i wzory dla polskich poetów (demonizm Baudelaire`a - satanizm Przybyszewskiego)

• demoniczność i satanizm widoczny praktycznie u każdego polskiego poety

• demoniczny erotyzm Baudel. rzutuje na twórczość Tetmajera,a brzydota jaką na nowo odkrywa dla poezji widoczna jest u Staffa, w jego obrazkach nędzy, „Kwiaty zła (grzechu)” wpływały też na Leśmiana, Kasprowicza („Hymny”), oczywście na Przybyszewskiego

• umuzykalnienie wiersza przynajmniej częściowo wywodzi się z poezji Verlaine`a i Maeterlincka

• nastrojowość wierszy - melodia (refren, rymy), wszystko zanurza się we mgle niedomówień i zatartych konturów, często nie dbając o głębsze warstwy wiersza, instrumentacjami (np. „Deszcz jesienny” Staffa) próbują naśladować muzykę

• „muzyczność” Leśmiana (tom „Sad rozstajny” z 1912)

WACŁAW ROLICZ LIEDER

• eksperymentator, jeszcze przed 1894 (II tom poezji Tetmajera) pisał wiersze stylem zupełnie wolnym (np. „Cmentarzyk w Clarens” lub „Witriol”)

• często dawał świeże obrazy, odważne innowacje - a mimo to przeszedł niezauważony

• jego przyjaciel Stefan George tłumaczył jego wiersze na niemiecki i spopularyzował go u naszych sąsiadów

SŁOWACKI I MODERNIŚCI

• Słowacki był dla modernistów wolnym poetą

• biorą od niego jego ruchliwość, lotność i kolorowość

• na stosunku modernistów do Słowackiego zaważył list Krasińskiego (publikowany z „Balladyną”) w którym Krasiński zwraca uwagę na język Słowackiego

• Słowacki uważany za wirtuoza dźwięków, Rafaela mowy, rewelator języka polskiego

• dla Przybyszewskiego Słowacki był metafizykiem, rewelatorem prawd objawionych

• Ignacy Matuszewski porównywał współczesne doktryny mistycyzmu do mistycyzmu Słowackiego

• dla modernistów Słowacki był pierwszym prawdziwym artystą, członkiem bohemy paryskiej, najsilniej jednak oddziaływał język S.

• ale lotność i swoboda S. nie były łatwe do kontynuowania bez wielkiego talentu, dlatego często zamiast tego, w wierszach było tylko rozluźnienie formy, banalne skojarzenia przyciągnięte rymem

• w młodopolaninach była też tęsknota za rygorem co zaowocowało neoklasycyzmem w przededniu I W.Ś.

• Słowacki silnie oddziaływał na Wyspiańskiego co widać w potoku słów i wyobrażeń dramaturga

• Miciński widzi w S. podnietę dla swoich faustyczno-lucyferycznych wizji, przekracza symbolizm i zapowiada ekspresjonizmu

• nic ze S. nie wziął Staff, który był neoklasycystą i swoim wierszom stawiał duży rygor, dlatego wylewność S. na niego nie działa

• liczne pastisze Słowackiego, prawdziwy kult (np. Zawistowska), co szybko doprowadziło do zbanalizowania S., wypalenia jego metafor

• biblią modernistów był „Król Duch” i glosy do mistycznych dramatów

• Wyspiański czerpał ze S. bardzo dużo, część dramatów napisał oktawą jak „Król Duch”, „Wesele” toczy się w rytmie „Snu srebrnego Salomei”

• uwielbienie S. przetrwało MP i w XX MW dotarło do ludu

• sprowadzenie prochów Słowackiego na Wawel w 1927 było punktem kulminacyjnym jego kultu

TETMAJER - POETA OKRESU

• konsekwentny pesymizm Tetmajera jest odwróceniem się od Słowackiego

• pesymizm Tetmajera jest wręcz programowy, wynika z atmosfery epoki, w jego poezji (nawet tej publicystycznej, nienajlepszej, utrzymanej w typie retoryki Asnyka - jak „Koniec wieku”) są szczere uczucia, bunt i gniew (szczere i bezpośrednie wyrażanie uczuć było jego założeniem)

• liryka rozpaczy, niewiary, niepohamowanej zmysłowości (wyuzdane na tle Asnyka i Konopnickiej erotyki) budziła protest, ale i wywoływała entuzjazm (gł. wśród młodzieży)

• Przybyszewski po przybyciu do Krakowa ma w osobie Tetmajera rywala do „rządu dusz”

• wiersze Tetmajera są parnasistowskie, poprawne metrycznie i formalnie, ale uczucia są rzeczywiste, jest rozpacz i to się czuje, ówcześni ludzie bardzo przeżywali te liryki, mówili je, żyli nimi, b one wyrażały ich uczucia

• Tetmajer zapatrzony w Byrona (neoromantyczne nuty)

• Tetmajer przyjął poromantyczny (epigoński) program odmalowywania uczuć i „pozostał poetą zmysłów, malarzem krajobrazów tatrzańskich i włoskich, kobiet mdlejących w uścisku, rozszalałych zwierząt w dzikiej, pierwotnej przyrodzie.”

• antyk (sonety) Tetmajera są na poziomie „Quo vadis” i „mają coś ze szmiry”

• najlepsze wiersze Tetmajera to opisy dzieł sztuki (np. Śądu ostatecznego Michała Anioła)

• mała wartość poznawcza utworów Tetmajera (on czuje zamiast widzieć)

• wpływ naturalizmu (poglądy na akt tworzenia - wyrażanie uczuć) na Tetmajera

• Tetmajer umierał samotny i opuszczony, w 1912 roku napisał pożegnanie z życiem - wiersz „Był czas”, to według autora eseju jeden z jego najpiękniejszych wierszy

PARNASIZM I ANTONI LANGE

• Lange tłumaczył egzotyczne poezje z francuskiego i angielskiego

• tłumaczył Baudelaire`a (Kwiaty zła), trochę Mallarmego i E.A.Poe

• moderniści byli bliżsi parnasistą i pozytywistą (Asnyk i Konopnicka) niż symbolistą (Mallarme) - [dziwne]

• Norwida nie znali, ale i tak by go nie zrozumieli, bo dla Norwida poezja była narzędziem poznawczym, a dla modernistów ekspresją

• wiara Langego w świętość dobrego wiersza

• w MP parnasistowskie wiersze Langego sąsiadowały z symbolistycznymi „Ofeliami-Kameliami” i różnymi „błękitnymi zadumaniami”

• Lange to rzemieślnik poezji, łączy różne poetyki, metoda „sztuki dla sztuki”

• Leśmian przejął od Langego wyszukane rymy (samego Langego one szybko znużyły)

• niewielka spuścizna Langego (wartościowa)

• najlepsze są jego przekłady, szczególnie Baudelaire`a i Gautiera

ANTYK MŁODEJ POLSKI

• nieznajomość Biblii i mitologii w społeczeństwie przyczyną powolnego odchodzenia polskich poetów od tych wątków

• u Tetmajera i Rydla szczególnie widoczne są rekwizyty biblijno-klasyczne

• Wyspiański kojarzy motywy antyczne i religijne z polskimi i słowiańskimi

• motywy antyczne traktowane były w sposób secesyjny
  
  JAN KASPROWICZ
  

• Kasprowicz najmniej z młodopol. poetów zapożyczony u Słowackiego

• pierwsze surowe utwory opisuje chłopskie krajobrazy Kujaw (stamtąd pochodził)

• autentyczność cyklu sonetów „Z chałupy” (pierwszy dojrzały zbiór, choć surowość treści)

• forma sonetu to manieryczny wpływ modernizmu, a z może próba zamknięcia gorziej rzeczyw. w tym estetyzującym gatunku

• poeta konkretu, kiepsko radzi sobie z tematyką metafizyczno-mistyczną (autentyczny tylko refleksy z dzieciństwa)

• „Hymny” przyniosły mu wielką sławę - mówienie wprost, tematyka metafizyczna choć prosta, stereotypy myślowe, poglądy zbieżne z tendencjami demokratycznymi (Kasprowicz to chłop, który znalazł się między profesorami)

• brał trochę od symbolistów, trochę od ekspresjonistów, wprowadzał ludowość (np. nazwy ziół w hymnie wyprowadzonym z modlitwy ludowej „Święty Boże”)

• końcowa część „Święty Boże” (modlitwa do szatana) to trawestacja „Litanii do szatana” Baudelaire`a i może kontynuacja „Improwizacji” Mickiewicza

• czytelny (nieliczne) jest też hymn „Moja pieśń wieczorna”

• w „Hymnach: jest za dużo abstrakcji i sloganowej moralistyki, za mało pracy wyobraźni, są momenty jak piosenki Lenartowicza czy Konopnickiej

• Kasprowicz udanie (zaraz po Norwidzie) stosował wiersz wolny i biały (w „Hymnach”)

• przed „Hymnami” był „Krzak dzikiej róży” - tom bardziej symbolistyczny, walory dźwiękowe (odejście od naturalizmu)

• ale i próba zmiękczania (jak Veraine) i udźwięczniania wierszy (jak symboliści francuscy) nie osiągają poziomu zadowalającego

• dopiero „Księga ubogich” przynosi formy odpowiednie dla Kasprowicza

• wcześniej wydał tom prozy poetyckiej (ironiczny) „O bohaterskim koniu i walącym się domu”, który jest dopełnieniem Sądu Ostatecznego, który rozgrywa się w katastroficznym cyklu - inspiracja u francuskich symbolistów, tom ważny i nowoczesny, ale bardzo nierówny

• zawsze towarzyszyła mu pamięć o polskiej biedzie (w wędrówkach i knajpach paryskich), nigdy nie zapomniał o swej chłopskości i widać to w jego wierszach - „Poezja Kasprowicza, choćbyśmy nie wiem jak wyrzekali na jej gadulstwo, niedoskonałość, chaotyczność wynikającą z różnych stopów, pozostanie dokumentem niedoli chłopskiej i ludzkiej zarazem. Poezja ta mówi z całą odwagą i pokorą, że nasze ludzkie świetności są tylko pozorem, że jesteśmy wobec wieczności nędzarzami.”
  
  WŁADYSŁAW ORKAN
  

• Lange - pierwszy utalentowany poeta Żyd

• Kasprowicz - pierwszy utalentowany poeta chłop

• Orkan - prozaik, świadek i testator nędzy Podlasia

• zbiór „Z martwej roztoki” (1912) - praca umysłu, słabe sonety, nastrojowe impresje, pejzaże tatrzańskie, włoskie i szwajcarskie

• Orkan i Wyspiański pierwsi zaczęli krytykować fałsz MP (prozaik i dramaturg) - afektacja i fałsz scenerii, konwencjonalizacja mowy poetyckiej
  
  TADEUSZ MICIŃSKI
  

• wiersze bardzo nierówne

• ucieka od problemów nędzy podejmowanych przez Kasprowicza i Orkana

• liryk, dramaturg powieściopisarz

• styl składniowo barokowy, nazwy obcojęzyczne, dziwne obrazy

• wiele zawdzięcza sztuce bizantyjskiej (pochodzi ze wschodu Polski) i malarstwu Bocklina

• początki ekspresjonizmu

• obecny Słowacki z okresu „Króla Ducha”

• czysta poezja mistyczna (ekstaza)(ale nie metafizyczna!)
  
  BOLESŁAW LEŚMIAN
  

• poeta metafizyczny

• ufał ocenom Miriama

• znał rosyjski (wychowany w Kijowie) i ten język (poezja) wpłynął na jego postrzeganie ludowości

• odczuwał ludowo, z ludowym absurdem i humorem

• tom „Pieśni ludowe”

• przeciw ogólnikowej i aluzyjnej poezji symbolistycznej

• tom „Łąki” (1920)

• muzyczność poezji Leśmiana wyrosła z wielkiej muzyczności poezji rosyjskiej

• zasadnicza ważność rymu i rytmu dla Leśmiana

• „Sad rozstajny” (1912)!!! - inny niż modernistyczny tok myślenie, zapowiedz prawdziwego” Leśmiana - nowa wrażliwość - „nowa formacja symbolizmu, poezja uczuć zintelektualizowanych czy też „akt umysłu” przenikniętego emocją”

• podobnie jak Mallarme i Valery, Leśmian stanie się poetą braku i nieobecności (wcześniej był taki tylko Norwid)

• zapowiedz tonacji Baudelairowskiej, wzór klasyczny z mnóstwem metafor

• w końcu uwolni się od Słowackiego i jego poezja stanie się gęstsza, czystasza, prawdziwsza

• drukowane w 1913 roku w „Nowej Gazecie” - „Wspomnienie” (potem w tomie Łąka”) odznacza się na tle MP naocznością i jednoznacznością ukazywanych przedmiotów; krajobraz, świat roślin, owadzi, zwierzęcy ma konkretność, plastykę, jest wiernie odwzorowany, poeta patrzy intensywnie - Leśmian wyśpiewuje niezwykłość widzialnego świata

• u Leśmiana nic nie jest w spoczynku, śmierć nie jest wyzowleniem (wiersz „Topielec”)

• Leśmian był bardzo dobrze wykształcony

• sens całości utworu jest u Leśmiana w jakiś sposób symboliczny

• oryginalność i sugestywność obrazów
  
  LEOPOLDA STAFF
  

• naprawdę klasyczny poeta MP - równowaga, harmonia i powaga, umiłowanie antyku i renesansu

• pierwsze „Sny o potędze” to tomik modernistyczny, tomik pobieżnego czytelnika Nietzschego, wstęp do twórczości, utwór o walce i nadziei, zdecydowaniu

• cała poezja Staffa jest pogodna i optymistyczna

• drugi tom „Dzień duszy” - wiersz „Życie bez zdarzeń” - przeciętne życie, bez „wielkich” wydarzeń, tomik lepszy niż pierwszy, ale też modernistyczny (np. wiersz „Deszcz jesienny” - Tetmajer i Verlaine - wyraża nastrój epoki), są już jednak zapowiedzi klasycyzowania

• trzeci tomik „Ptakom niebieskim” - świetne wiersze „Dzieciństwo”, „Pokój wsi”, „Piosnka uliczna”, „Odkrywca złotych światów” - znakomicie przetworzony Rimbaud, skłonność do klasycznych układów wiersza, zamiłowanie do ładu, powściągliwość w wyrażaniu uczuć

• tom „Gałąź kwitnąca” i wiersze „Przedśpiew”, „Hora tańcząca” i im podobne to przeobrażenie poezji MP w poezje nowego klasycyzmu w wersji Staffowskiej

• jest 1908 - Wyspiański już nie żyje, popularność Tetmajera słabnie, Przybyszewski jest badaczem - przesada, brak smaku, histeria poetów i ich epigonów, jedynie Staff zachowuje spokój i mądrość, umiarkowanie

• tomu „Uśmiechy” i „Śladem stopy antycznej” - widać klasycyzm (np. Goethego) i ślady parnasizmu francuskiego połączone z symbolizmem

• tom „W cieniu miecza” (1911) to synteza doświadczeń i poglądów Staffa, rozumienie i pogodzenie się z życiem

• wiara w „przedustawną harmonię”

• pismo „Museion” (od 1911) poświęcone kulturze antycznej i kultywowaniu piękna klasycznego , chwali poezje Staffa

• tom „Łabędź i lira”(1914) - Staff wieczny optymista, wiara w harmonie świata

• tom „Tęcza łez i krwi”(1918) to odpowiedź na zawirowanie historii (I W.Ś.) - Staff nie było poetą okolicznościowym i dlatego to jego najsłabszy zbiór

• tom „Ścieżki polne”(1919) - nowe georgiki, opisy życia wiejskiego w formie sonetu, opis wypieku chleba, głosił chwałę pasterstwa i wierszu „Głóg i tarnina” przeciwstawiał pracę rolnika rzemiosłu żołnierza - tymi wierszami Staff witał niepodległość Polski
  
  JĘZYK MŁODEJ POLSKI
  

• szczególne tworzywo językowe MP - język niepotoczny, dużo słów „poetyckich” marnej wartości, zbanalizowane porównania, obrazy i metafory, za dużo symbolistycznych „zórz”, „świtów”, „kwiatów”, mistycznych „gwiazd”, czyli mnóstwo rekwizytów zastępujących prawdziwe patrzenie, wiele abstrakcji (duch, dusza, serce), nazwy filozoficzne (ale wyrwane z kontekstu obrazów), nachalne „nieskończoności”, „głębie”, „otchłanie” i odmieniana przez wszystkie przypadki „wieczność” - to w pewnej mierze dziedzictwo Asnyka, ale on używał tych słów nie tylko w celach dekoracyjnych

• nagminne archaizowanie (pseudoarchaizowanie) przez gwarę (pseudogwarę), ew. neologizmami, MP wprowadza prasłowiańskie słownictwo (chram, wój, kruż, itd.)

• pewne wyrażenia (zdrój, mrok) są nadużywane i tracą ekspresję na długie lata

• Wyspiański tworzy z tego wszystkiego własny język, który dziś irytuje

• używanie archaizmów nawet w przekładach! (m.in. Porębowicz w „Boskiej komedii”, Ostrowski w przekładach Rimbauda i Verlaine`a)

• to Krasiński ponosi odpowiedzialność za te archaizowanie i neologizmy (bo on jako jeden z nielicznych rom. też nimi szafował), Słowacki tego nie robił

• „Wesele” to wyłom Wyspiańskiego (dramat mistyczny mową potoczną), Wyspiański był świadomy skonwencjonalizowanie mowy poetyckiej, mówił o tym, stworzył kilka przepięknych liryków

• w początkach stulecia Adolf Nowaczyński przedrzeźnia język modernizmu wierszem „Dostojny pejzaż”

• epoka pomłodpolska zrezygnowała z archaizmów i neologizmów (tylko Leśmian pozostał wierny, ale one nie są u niego modą, ale częścią twórczości)
  
  NIEWOLA, WOLNOŚĆ I LEGENDA MŁODEJ POSLKI
  

• „Wesele” i „Wyzwolenie” Wyspiańskiego są kontynuacją „III cz. Dziadów” (bohater Wyspiańskiego jest więźniem swojej niemocy, więźniem sztuki i niewiary w czyn)

• Brzozowski zarzuca MP, że nie wyrodziła żadnej myśli, która by nie wiązała się z potencją uczuć - zarzuca antyintelektualizm

• Brzozowski chciał, by sztuka polska była godna myśli europejskiej , dlatego najbliższy mu jest Wyspiański - marzyło mu się polskie współbudownictwo kultury światowej - sztuka nie może być zbyt indywidualistyczna, ale ma tworzyć ducha świata. żądał od sztuki aktywności umysłowej i realizacja w życiu jej założeń

• Brzozowski widział w MP opór przeciw nauce i myśli (efekt długiego panowania szlachty w historii i współczesnego filisterstwa)

• takiej Polsce przeciwstawiał mit pracy - Polskę proletariatu, we współczesnym życiu kulturalnym widział fałsz i obłudę i zdziecinnienie

• Brzozowski atakował Sienkiewicza za tworzenie zaściankowej tożsamości i propagowanie spłyconej wersji katolicyzmu, Norwid był dla niego poetą z rozwiniętą świadomością historyczną, świadomością europejską -

• pokazywał pisarzom, że są śmieszni, nie wiedzą po co piszą, nie mają żadnej myśli, ani nic do powiedzenia

• Brzozowski tworzył mity, żądał od słów, tego co one dać nie mogły

• krytykował nie tylko Polskę, ale i cały współczesny świat

• Wilhelm Feldman MP chciał wystawić pomnik we „Współczesnej literaturze polskiej (1864-1918)”

• MP chciała autonomii dla sztuki, wpływała na meble i architekturę, ostatni projekt sztuki totalnej