206. GRA „TAK-N1E"

Cel: Utrwalanie znajomości nazw przedmiotów i rozwijanie umiejętności rozumie­nia krótkich pytań i poprawnego odpowiadania na nie: „Tak" lub „Nie".

Zadanie: Odpowiadanie „Tak" lub „Nie", gdy pokazujemy przedmiot i pytamy „Czy to jest...?"

Pomoce: Dwa małe pudełka, 5-8 pospolitych przedmiotów domowych, które dziecko rozpoznaje (na przykład, but, kubek, piłka, łyżka i mydło).

Procedura: Usiądź naprzeciw dziecka przy stole i połóż między wami dwa pudełka. Pokaż dziecku wszystkie przedmioty używane w ćwiczeniu i umieść je w jednym z pude­łek. Przez pokazanie dziecku przedmiotów dasz mu znać, z ilu części składa się ćwiczenie. Wyjmij jeden z przedmiotów i połóż przed dzieckiem. Upewnij się, że nań patrzy i spytaj „Czy to jest but?" Prawdopodobnie będziesz musiał sam odpowiadać na pytanie, dopóki dziecko nie nauczy się naśladować twoich odpo­wiedzi. Powiedz „Nie, to nie jest but". Następnie umieść przedmiot w drugim pudełku, aby pokazać dziecku, że ta część ćwiczenia jest już skończona. Prze­ćwicz to ze wszystkimi przedmiotami, aż znajdą się w drugim pudełku. Na począt­ku dziecko będzie zapewne w stanie odpowiadać tylko „Tak" lub „Nie" albo kiwać i kręcić głową. Gdy już nauczy się zadania, ułatwiaj mu powtarzanie całej frazy, na przykład „Tak, to jest kubek". Zaczynaj od małej ilości przedmiotów i w miarę wzrostu koncentracji dziecka, stopniowo ją zwiększaj. Pamiętaj, aby wybierać przedmioty, które dziecko zna i zna także ich nazwy, gdyż w przeciwnym razie gra będzie je nudzić. Utrwalaj odpowiedzi „tak/nie" poprzez zadawanie w ciągu dnia prostych pytań, jak „Czy chcesz się huśtać?" „Czy masz na imię...?"

207. NAZYWANIE ZWIERZĄT

Cel: Wzbogacenie słownictwa.

Zadanie: Samodzielne nazywanie czterech zwierząt.

Pomoce: Pluszowe zwierzątka lub obrazki zwierząt.

Procedura: Gdy ćwiczysz z dzieckiem bierne rozpoznawanie zwierząt (ćwiczenie 177), od czasu do czasu sprawdź, czy potrafi samo je nazwać. Połóż przed nim nastote cztery pluszowe zwierzątka. Niech podaje ci je na polecenie „Daj mi (psa)". Powtarzaj wielokrotnie nazwę podanego ci zwierzęcia. Gdy dziecko wręczy d wszystkie, podnieś jedno z nich i spytaj „Co to jest?" Jeśli potrzebuje pomocy, podaj początkowy dźwięk i odczekaj, żeby dokończyło słowo. Nagradzaj je po każdej próbie nazwania. Na początku nie próbuj zbyt często ćwiczyć czynnego rozpoznawania, gdyż dziecko może się nudzić. Stopniowo ograniczaj bierne rozpoznawanie i polecaj mu nazywać podawane przez ciebie zwierzęta.

208. NAZYWANIE PRZEDMIOTÓW

Cel: Doskonalenie umiejętności spontanicznego odpowiadania na pytania i nazy­wania przedmiotów.

Zadanie: Nazywanie pewnej ilości przedmiotów tej samej kategorii tylko na wzrokową zachętę.

Pomoce; Pospolite przedmioty domowego użytku zgrupowane według kategorii (na przykład, ulubione pożywienie -jabłko, banan, kawałek ciasta, cukierek).

Procedura: Gdy dziecko potrafi biernie identyfikować przedmioty według kategorii przez wskazanie, albo przyniesienie (ćwiczenie 175), zacznij uczyć je czynnego identyfikowania przedmiotów według kategorii. Zastosuj to samo ćwiczenie, co przy uczeniu biernego rozpoznawania. Rozmieść przedmioty w pokoju w do­brze widocznych dla dziecka miejscach. Spytaj „Co jest do jedzenia?" Wyraźnie akcentuj kategorię. Początkowo, dziecko zapewne spróbuje przy­nieść właściwy przedmiot, ponieważ na tym polegało poprzednie ćwiczenie. Tym razem nie pozwól mu na to. Gdy wskaże na właściwy, powiedz „Dobrze, co to jest?" Sam nazwij przedmiot kilka razy i spróbuj nakłonić dziecko do powtórzenia słowa. Ponieważ wiele stów będzie za trudnych dla niego, odpo­wiedzi mogą być zniekształcone, lub skrócone. Kontynuując ćwiczenie przez jakiś czas, nalegaj, aby dziecko mówiło coraz dokładniej. Jeśli nie potrafi odnaleźć wszystkich przedmiotów danej kategorii, zwracaj jego uwagę na pozostałe, stosując tę samą procedurę. Gdy zwiększysz ilość rozpoznawa­nych przez dziecko biernie i czynnie kategorii, zacznie ono odróżniać pytania „Gdzie jest coś niebieskiego?" - na co powinno zareagować wskazaniem, oraz „Co jest niebieskie?" - na co powinno podać nazwę.

209. ROZUMIENIE ZDAŃ

Czynne używanie prostych zdań.

Opisywanie obrazka przy użyciu prostych trzy, czterowyrazowych zdań zawie­rających rzeczownik i czasownik.

Duży arkusz kartonu, obrazki ludzi wykonujących pospolite czynności (na przykład, bieganie, chodzenie lub spanie).

Podziel karton na dwie części, z jedną potową zatytułowaną „KTO", a drugą „CO ROBI" (rys. 7,1). Umieść planszę na stole naprzeciwko dziecka. Trzymaj zestaw obrazków zawierający trzy przykłady tej samej czynności (na przykład, trzy obrazki idącego mężczyzny). Jeśli w trakcie tego ćwiczenia pracujesz także nad czytaniem, podpisz każdy z obrazków. Pokaż dziecku jeden karto­nik i nazwij przedstawione na nim działanie. Powiedz „Popatrz, pan idzie". Połóż obrazek na górze planszy po upewnieniu się, że dziecko go obejrzało. Następnie weź inny obrazek tej samej czynności i umieść go po stronie „KTO" arkusza (płeć osoby przedstawionej ma być identyczna).

KTO?

CO ROBI?

PAN IDZIE

Rys. 7.1. Zestaw rysunków do nauki pytań.

Skieruj uwagę dziecka na drugi obrazek i powiedz „Popatrz, kto?" Spróbuj skłonić je do powiedzenia „Pan" lub „Chłopiec", lub czegoś, co będzie odpo­wiednie. Jeśli dziecko nie odpowiada, skieruj jego uwagę na pierwszy obra­zek, powtórz „Pan idzie", a następnie zwróć jego uwagę na drugi obrazek i powtórz ten sam zwrot. Następnie powiedz „Kto? Pan". Powtórz ćwiczenie z trzecim obrazkiem i stroną „CO ROBI" planszy. Spytaj dziecko „Co on robi?" W końcu spraw, żeby połączył dwie odpowiedzi w zdanie. Powtarzaj proce­durę, używając takich czynności, jak bieganie, rysowanie, pływanie lub skaka­nie. Upewnij się, czy dziecko rozpoznaje działanie i płeć osoby przedstawionej na trzech obrazkach.

210. ROZMIAR

Cel: Prawidłowe używanie przymiotników i oswajanie się z pojęciami dotyczącymi

wielkości.

Zadanie: Powiedzieć, lub dać znak „Duży" lub „Mały" w odpowiedzi na pytanie „Jakie to

jest?"

Pomoce: Dwa identyczne przedmioty o różnych rozmiarach (na przykład, klocki lub koraliki).

Procedura: Gdy dziecko potrafi biernie identyfikować przedmioty zgodnie z ich rozmiarem, staraj się, by samodzielnie określiło rozmiar. Połóż przed nim dwa klocki (o wyraźnie różnych rozmiarach) po przeciwnych stronach stołu. Powiedz „Daj duży". Gdy dziecko poda ci większy, powiedz „Dobrze, duży". Oddaj mu klocek i spytaj „Jaki on jest?" Początkowo, będziesz musiał sam odpowiadać na własne pytania. Powiedz „Popatrz, jest duży. Teraz ty to powiedz". Pomóż dziecku, by wskazało gestem lub powiedziało tak, jak potrafi. Nagradzaj je za każde usiłowanie, wypowiedzenia słowa. W celu uniknięcia frustracji dziecka kontynuuj ćwiczenie w biernym identyfikowaniu rozmiarów. Następnie poproś dziecko, aby naprzemiennie identyfikowało przedmioty ze względu na ich rozmiary.

211. ON l ONA

Cel: Wprowadzenie zaimków osobowych i nauka rozróżniania kobiet i mężczyzn na obrazkach.

Zadanie: Prawidłowe używanie zaimków „on" i „ona" przy rozpoznawaniu osób na ob­razkach.

Pomoce: Zdjęcia z tygodników pokazujące mężczyzn i kobiety, lub chłopców i dziew­częta wykonujących znane dziecku czynności (upewnij się, że płeć poszcze­gólnych osób na zdjęciach jest rozpoznawalna).

Procedura: Usiądź naprzeciw dziecka przy stole. Połóż przed sobą zestaw fotografii. Pokaż dziecku zdjęcie osoby wykonującej czynność znaną dziecku i powiedz „Popatrz, on siedzi". Jasno i głośno podkreśl zaimek. Powtórz to samo z foto­grafią kobiety lub dziewczynki. Powiedz „Popatrz, ona biegnie". Umieść obra­zek dziewczynki obok obrazka mężczyzny. Przy obu tych fotografiach upewnij się, że dziecko obserwuje cię, gdy wypowiadasz zdanie z innym zaimkiem. Powtórz je kilka razy, wskazując jednocześnie na właściwą fotografię. Powtórz to samo z użyciem kilku kolejnych fotografii, albo z całym zestawem, próbując nakłonić dziecko do użycia właściwego zaimka. Akcentuj zaimek podczas układania fotografii na właściwym stosie (męski lub żeński). Gdy dziecko nauczy się sortowania fotografii przy twojej pomocy, stopniowo ją ograniczaj. Przed położeniem kolejnej pytaj „Kto (biegnie)?" i podpowiedz mu w razie potrzeby. Pamiętaj o krótkich i prostych zdaniach. Stosuj tylko czynności, które dziecko dobrze zna. Początkowo, każ mu powtarzać tylko jeden zaimek, a drugi wprowadzaj po utrwaleniu tej umiejętności.

212. „NA" i „POD"

Cel:

Zadanie:

Pomoce:

Procedura:

Czynne używanie przyimków i rozumienie relacji przestrzennych.

Używanie gestów lub stów oznaczających „na" i „pod" w celu lokalizacji pożą­danej nagrody.

Trzy kubki, jadalna nagroda.

Usiądź przy stole naprzeciw dziecka i pokaż mu nagrodę. Ukryj ją następnie pod jednym z kubków i pozwól dziecku ją znaleźć. Powtarzaj ćwiczenie, aż dziecko je opanuje. Od czasu do czasu kładź nagrodę na wierzchu kubka i pomóż dziecku znaleźć ją. Gdy nauczy się szukania nagrody na i pod kub­kiem, kontynuuj to samo, używając teraz poleceń. Na przykład, powiedz „Pod" i umieść nagrodę, gdy tylko upewnisz się, że dziecko cię obserwowało. Po­wtórz kilkakrotnie ćwiczenie, zamieniając zaimki „Na" i „Pod". Gdy dziecko usiądzie przy tobie, aby powtórzyć to samo, pomóż mu w poszukiwaniu. Na przykład po powiedzeniu „Szukaj pod" i schowaniu nagrody pod kubkiem, zatrzymaj jego ręce przed natychmiastowym wydostaniem nagrody. Spytaj „Gdzie jest?" i powoli powiedz kilka razy „Pod". Wymawiaj słowa bardzo wolno i jeśli będzie to konieczne, dotknij ust dziecka, aby wskazać, że ma ciebie naśladować. Na początku bądź zadowolony z jakiejkolwiek czynnej odpo­wiedzi. Stopniowo, staraj się zwracać uwagę dziecka na wypowiadane przez ciebie słowa. W miarę opanowania tych pojęć, zachęcaj je do coraz wyraźniej-szych odpowiedzi.

---