WPŁYW MASAŻU NA ORGANIZM
Masaż jest metodą leczenia fizykalnego zewnętrznych i wewnętrznych objawów chorobowych. Jest to zespół ruchów wykonywanych w określonym czasie w określonym tempie i kierunku - zgodnie z przebiegiem naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz mięśni, wykonywany nieuzbrojoną ręką masażysty na obnażonych częściach ciała pacjenta. Polega na mechanicznym drażnieniu tkanek, wywierając wpływ pośredni i bezpośredni na organizm. Opiera się na wielu ruchach i chwytach (głaskanie, rozcieranie, oklepywanie, wibracja, roztrząsanie, wałkowanie). W zależności od celu masażu (pobudzenie, rozluźnienie, uspokojenie) masażysta dobiera odpowiednią technikę, czas trwania, intensywność ruchów, preparaty, bądź inne elementy wspomagające (olejki eteryczne, dźwięk, światło).
Cechy psychofizyczne masażysty
Duża sprawność fizyczna,
Masażysta nie może być obciążony ciężkimi chorobami ogólnoustrojowymi (niewydolnością układu oddechowego, niewydolnością krążenia), zaburzenia statycznymi, chorobami zakaźnymi,
Odporność psychiczna (cierpliwość, wyrozumiałość dla drażliwych pacjentów),
Znajomość psychologii,
Musi budzić zaufanie.
Higiena osobista masażysty
Strój wygodny i swobodny, niekrępujący ruchów,
Ręce idealnie czyste, paznokcie krótko przycięte,
Podczas pracy nie można nosić na rękach żadnej biżuterii,
Zabieg powinien być wykonywany z zachowaniem zasad czystości,
Przed każdym zabiegiem ręce muszą być umyte wodą i mydłem i wytarte do sucha,
Pocenie rąk należy zwalczać stosując np. antyperspiranty,
Mycie rąk przed i po każdym zabiegu jest wskazane nie tylko z uwagi na chorych, którym można przenieść różne choroby skóry, ale i ze względu na własne zdrowie,
Jakikolwiek proces ropny na skórze masażysty lub chorego jest przeciwwskazaniem do wykonywania zabiegu!!!
Warunki ogólne wykonywania masażu
Podstawowym warunkiem przy wykonywaniu masażu jest całkowite rozluźnienie mięśni pacjenta,
Obowiązuje zasada stopniowego obciążania układu krążenia chorego (oznacza to że pierwsze masaże trwają krócej, a w miarę przyzwyczajania się chorego czas trwania masażu stopniowo przedłuża się oraz zwiększa się jego intensywność),
Temperatura powietrza w gabinecie nie powinna być niższa nić 18 st.C
Wyposażenie pomieszczeń do masażu
Gabinet o wymiarach min. 3,0 / 4,5m.,
Stół do masażu,
Stolik, krzesło, taboret obrotowy, szfka na czyste prześcieradła oraz pojemnik na używane,
Ręcznik, mydło i inne środki dezynfekujące do rąk masażysty (np. Manusan),
Umywalka z ciepłą i zimną wodą,
Wskazana jest lampa Solux, do ewentualnego ogrzania chorego,
Szafka na odzież pacjenta.
Środki poślizgowe i środki wspomagające masaż
Środki poślizgowe
To środki obojętne chemicznie, których zastosowanie przy wykonywaniu masażu ma zmniejszyć siłę tarcia zapobiegając otarciu skóry,
Środek ten dobieramy w zależności od rodzaju skóry, zabiegów towarzyszących i upodobań masażysty,
Środki poślizgowe powinny być używane w takim stopniu, aby zwiększyć poślizg ręki masażysty po skórze pacjenta, nie zmniejszając nadmiernie siły tarcia,
Środki poślizgowe nakładamy najpierw na rękę masażysty, nigdy bezpośrednio na skórę pacjenta!!!
Środki poślizgowe to:
Talk kosmetyczny,
Oliwka kosmetyczna,
Inne preparaty kosmetyczne w postaci żelów, kremów.
Dobór środka uzależniony jest od rodzaju skóry pacjenta oraz od zabiegu, jaki był wykonywany bezpośrednio przed masażem.
Środki wspomagające masaż
Są to preparaty, leki, związki chemiczne lub preparaty ziołowe, których zastosowanie w trakcie leczenia wspomaga efekt leczniczy (np. miejscowe środki przeciwzapalne).
Środki wspomagające masaż - podział
Lecznicze silnie rozgrzewające (Ben-Gay, Capsiderm N, Capsiplex, Cremalgin, Finalgon, Forapin, Transvasin, Lumbolin),
Lecznicze słabo rozgrzewające (Actol, Algesan, Amuno, Apisarthron, Butapirazol, Metindol, Mobilat, Tanderil, Viprosal, Voltaren),
Preparaty odżywcze bogate w witaminy A, D, E, F, H (Bepanthen, Dermosan, Dermosavit),
Preparaty p/bólowe i rozgrzewające stosowane w sporcie (Arcalen, Mobilat).
Aby wykonać wcieranie preparatu należy oczyścić skórę i rozgrzać ją odpowiednio, co ułatwi wnikanie preparatu w skórę i w głąb tkanek pod nią leżących. Oczyszczoną skórę masujemy najpierw na sucho, bez środków poślizgowych, stosując głaskanie, ugniatanie, wibrację, a dopiero potem nakładamy preparat na masowaną część ciała i wcieramy go ruchem rozcierania.
Podstawowe zasady stosowania masażu klasycznego
Przed rozpoczęciem masażu należy przeprowadzić wywiad z pacjentem, który powinien być opisany w karcie pacjenta,
Ruchy masażu wykonujemy zgodnie z kierunkiem przepływu krwi żylnej,
Zabieg należy stosować ze wskazaniami,
Czas trwania masażu uzależnia się od:
Wieku - niemowlęta wymagają masażu bardzo delikatnego, dzieci do lat 15 - masażu średniej mocy, osoby w wieku 15-40 lat- masażu mocnego, osoby po 40 roku życia- masażu średniej mocy,
Płci - kobiety wymagają masażu delikatniejszego niż mężczyźni,
Zawodu - pracowników fizycznych masujemy mocniej niż pracowników umysłowych,
Budowy ciała - osoba szczupła, wysoka - łagodny, długi masaż,
Stanu zdrowia pacjenta - w zaostrzeniu choroby masujemy delikatniej, w stanach przewlekłych - mocniej
Pacjent powinien odpocząć po zabiegu 15-20 minut,
Należy pouczyć pacjenta, że nie jest wskazane gwałtowne oziębienie ciała bezpośrednio po masażu,
W związku z reakcją organizmu na masaż należy poinformować pacjenta, że po pierwszych 3 do 5 zabiegach może odczuwać pozorne pogorszenie stan zdrowia,
Podstawowa seria zabiegów masażu klasycznego wynosi 10 zabiegów, jednakże w zależności od efektu leczniczego ilość ta może zostać zwiększona do 50,
Należy jednak pamiętać, że po 30 zabiegach należy zrobić kilkudniową przerwę, aby odzwyczaić organizm od masażu.
Jeżeli nie ma przeciwwskazań masaż można wykonywać codziennie; zaleca się, aby trzy ostatnie zabiegi w serii były wykonywane co drugi dzień celem stopniowego odzwyczajania organizmu od masażu,
Każdy chwyt powtarzamy minimum dwukrotnie,
Nie jest wskazane przerywanie wykonywanego chwytu - chwyt przerwany musi być powtórzony,
Całkowicie przerwany zabieg masażu nie może być kontynuowany, lecz musi być rozpoczęty od nowa,
Istotną sprawą jest prowadzenie dokumentacji pacjentów, która pozwoli na ocenę skuteczności zastosowanego leczenia.
Przeciwwskazania do masażu
Uszkodzenia skóry (rany, łuszczyca, czyraki),
Wszystkie stany ostre zapalne,
Choroby nowotworowe,
Stany gorączkowe,
Choroby zakaźne,
Hemofilia,
Niewyrównane wady serca, nadciśnienie,
Świeże krwiaki śródmiąższowe (3-5 dni po powstaniu),
Silne zabiegi termiczne (sauna, solarium) - odczekać 30-40 minut przed i po masażu,
Po wysiłku fizycznym - odczekać 30-40 minut, u zawodników nawet do 6 godzin,
Okres menstruacji,
Ciąża (zagrożona),
Epilepsja,
Choroby psychiczne.
Przeciwwskazania do masażu brzucha
Przepuklina,
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
Kamica wątrobowa i nerkowa,
Ostre stany zapalne narządów wewnętrznych (WZW).
Głaskanie
Powolne, systematyczne, miękkie i łagodne ruchy wykonywane palcami lub całą dłonią.
Każdy masaż rozpoczynamy i kończymy głaskaniem.
Działanie głaskania
Mechaniczne usunięcie złuszczonego naskórka i wydzieliny gruczołów łojowych skóry,
Przepchnięcie krwi żylnej i chłonki w kierunku sercowym (dzięki naprzemiennemu zwężaniu się i rozszerzaniu światła naczyń następuje pobudzenie układu krążenia, przyspieszenie wchłaniania krwiaków powstałych na skutek urazów, powoduje opróżnienie naczyń chłonnych, powoduje szybsze krążenie płynów międzytkankowych i ułatwia resorpcję czynników chorobowych nagromadzonych w danym miejscu),
Wspomaga procesy metaboliczne przebiegające w skórze,
Zwiększa wydzielanie potu i łoju,
Rozluźnia mięśnie,
Łagodzi napięcia i stresy (obniża pobudliwość zakończeń nerwów czuciowych skóry),
Ma również znaczenie diagnostyczne, gdyż pozwala wykryć czasami niektóre zmiany chorobowe w tkankach
Głaskanie technika
Głaskanie wykonuje się od obwodu w kierunku dosercowym.
Głaskanie można podzielić ze względu na:
1. Siłę wykonania:
Bardzo łagodne tzw. muskanie - wykonujemy opuszkami palców lub grzbietową ich stroną,
Średniej mocy - głaskanie całą dłonią,
Mocne - kłębkami.
2. Kierunek wykonania:
Podłużne - wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych lub osi ciała,
Poprzeczne - poprzecznie do przebiegu włókien mięśniowych lub osi ciała,
Okrężne - wykonujemy np, wokół stawów, łopatek, gruczołów piersiowych itp..
Rozcieranie
Polega na wykonywaniu szeregu krótkich precyzyjnych ruchów (kółek, zygzaków, pętli) zgodnie z przebiegiem mięśni
Działanie rozcierania
Rozdrobnienie i przemieszczenie na obwód wysięków pozapalnych czy pourazowych krwiaków,
Rozluźnia i rozciąga zrosty, blizny,
Ułatwia resorpcję złogów stałych i półstałych,
Wytworzenie znacznej ilości ciepła i przekrwienie tkanek masowanych,
Wzrost elastyczności aparaty więzadłowego stawów,
Zmniejsza pobudliwość nerwową i powoduje rozluźnienie mięśni.
Wskazania do rozcierania
Stany pourazowe: stłuczenia, nadwichnięcia, skręcenia, wylewy krwawe, drobne wysięki, zgrubienia torebki stawowej, zmiany w pochewkach ścięgnistych, blizny, zrosty,
Rozcieranie ułatwia usuwanie kwasu mlekowego i innych metabolitów nagromadzonych w czasie intensywnej pracy mięśni.
Przeciwwskazania do rozcierania
Stany zapalne ścięgien i pochewek ścięgnistych,
Obrzęk w stanie zapalnym,
Skazy naczyniowe,
Świeże blokady nerwów,
Stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył.
Technika rozcierania
1. Ze względu na sposób rozcierania:
Koliste,
Spiralne.
2. Ze względu na głębokość, na jaką docieramy rozcieraniem:
Powierzchowne,
Głębokie
3. Ze względu na kierunek wykonywania rozcierania:
Podłużne,
Poprzeczne,
Okrężne.
Rozcieranie wykonuje się w tempie 60 ruchów na minutę.
Ugniatanie
Zasadnicza część masażu klasycznego
Działanie ugniatania
Przepycha krew i chłonkę z naczyń obwodowo leżących do centralnych, wytwarza próżnię w miejscu ugniatanym oraz powoduje wypełnienie tego miejsca przez krew i chłonkę z naczyń leżących obwodowo od miejsca masowanego,
Działa przede wszystkim na mięśnie,
Wypycha z tkanek substancje, które zostały wyzwolone wskutek rozcierania,
Ma szerokie zastosowanie w leczeniu niedowładów i porażeń neurogennych oraz zaników mięśniowych z nieczynności,
Mięśnie zmęczone wysiłkiem fizycznym powracają szybciej po wykonaniu ugniatania do stanu wyjściowego,
Podobnie jak rozcieranie powoduje przyrost tkanki mięśniowej, wzrost siły wytrzymałości mięśni,
Sprzyja regeneracji tkanki mięśniowej,
Działa pobudzająco na OUN.
Wskazania do ugniatania
Przede wszystkim choroby mięśni,
Głębokie blizny,
Zrosty w powięziach i ścięgnach.
Technika ugniatania
1. Ze względu na technikę ugniatania:
Poprzeczne,
Podłużne,
Pionowe.
Technikę ugniatania wykonujemy w tempie 40-50 ruchów na minutę.
Należy pamiętać o kolejności najpierw ugniatanie poprzeczne, potem podłużne - bowiem najpierw musimy wypchnąć z tkanek substancje, a potem przepchnąć w kierunku dosercowym celem odprowadzenia.
Pobudzająco na mięśnie działa ugniatanie poprzeczne.
Rozluźniająco na mięśnie działa ugniatanie podłużne.
Oklepywanie
Jest silnym bodźcem mechanicznym, pod jego wpływem dochodzi do dużego przekrwienia masowanej części ciała oraz zmiany pobudliwości obwodowego układu nerwowego. Krótkotrwałe, krótko po sobie następujące sprężyste uderzenia wywołują wystąpienie wyraźnych skurczów mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych.
Działanie oklepywania
Słabe oklepywanie zmniejsza napięcie mięśni i wywołuje skurcz naczyń krwionośnych, działa uspokajająco na układ nerwowy,
Silne oklepywanie zwiększa napięcie mięśni i rozszerza naczynia krwionośne, podwyższa miejscowo temperaturę, pobudza układ nerwowy.
Przeciwwskazania oklepywania
Skaza naczyniowa,
Otyłość,
Obrzęki,
Niektóre choroby neurologiczne,
Sklerodermia,
Żylaki,
Porażenie spastyczne,
Ostre rwy i nerwobóle,
Niektóre choroby reumatyczne.
Technika oklepywania
1.Ze względu na siłę oddziaływania oklepywania:
Oklepywanie lekkie (opuszkami palców),
Oklepywanie średniej mocy,
Oklepywanie silne ( znajduje zastosowanie w masażu sportowym).
Wibracja
Jest to ruch zbliżony działaniem do oklepywania. Stosuje się ją głównie w chorobach nerwów obwodowych dla pobudzenia mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich
Działanie wibracji
Przyspiesza przemianę materii (może być wspomagająco stosowana w leczeniu otyłości),
Pobudza czynność wydzielniczą gruczołów,
Powoduje przyrost tkanki mięśniowej, zwiększa jej elastyczność i siłę.
Roztrząsanie
Różnica w wykonywaniu pomiędzy roztrząsaniem a wibracją polega na tym, że wibrację wykonujemy z dużą częstotliwością przy małej amplitudzie, a roztrząsanie z mniejszą częstotliwością przy dużej amplitudzie drgań.
Wałkowanie
Wałkowanie określane było jak technika nieklasyczna. Jednak ze względu na szerokie zastosowanie tej techniki właśnie przy masażu klasycznym coraz częściej traktowana jest jako siódma technika masażu klasycznego. Jest to połączenie głaskania, rozcierania i ugniatania.
Działanie wałkowania jest więc wypadkową działania tych technik.
Wpływ masażu na tkanki
Tkanka łączna
Tkanka łączna właściwa wiotka: masaż poza wpływem na samą tkankę łączną, wpływa w sposób pośredni na odżywienie innych tkanek; poza wpływem miejscowym masażu na tkankę łączną wiotką możemy wyróżnić również wpływ ogólny masażu na tę tkankę poprzez układ krążenia; wpływ bezpośredni na tę tkankę polega na jej uelastycznieniu, a poprzez poprawę ukrwienia i odżywienia tej tkanki wpływamy na poprawę jej funkcji życiowych,
Tkanka łączna właściwa zbita: masaż w zależności od sposobu wykonywania, działa pobudzająco lub rozluźniająco na tę tkankę, uelastycznia ją oraz powoduje jej przyrost,
Tkanka chrzęstna
masaż ma na celu lepsze odżywienie tkanki chrzęstnej, zapobiegając w ten sposób procesom zwyrodnieniowym lub powstrzymując już istniejące,
Tkanka kostna:
masaż ma na celu, poprzez odżywienie tkanki kostnej, utrzymanie równowagi pomiędzy związkami organicznymi i nieorganicznymi, jak również przyspieszenie procesu kostninowania w przypadku złamań lub pęknięć; masaż pozwala również na usuwania patologicznych zmian w tkance kostnej,
Tkanka tłuszczowa:
masaż prowadzi do rozdrobnienia i usunięcia z komórek tłuszczowych tłuszczu, a poprzez poprawę przemiany materii, może przyczynić się do redukcji tkanki tłuszczowej.
Tkanka mięśniowa
1. Wpływ bezpośredni:
Usprawnienie mięśni - w zależności od potrzeb obniżenie lub podniesienie napięcia mięśniowego,
Usunięcie z mięśni kwaśnych metabolitów przemiany materii nagromadzonych wskutek ich pracy,
Rozszerzenie naczyń krwionośnych powoduje rozgrzewanie tkanki mięśniowej - poprzez poprawę ukrwienia mięśnie stają się lepiej utlenowane, poprawia się ich trofika, jędrność, elastyczność, wytrzymałość, gotowość do pracy, lepsza jest ich zdolność kurczenia się rozkurczania,
Obserwuje się znaczny przyrost tkanki mięśniowej.
2. Wpływ pośredni:
Za pomocą układu krążenia, nerwowego i wewnątrzwydzielniczego, obejmuje wszystkie mięśnie w organizmie ludzkim
3. Wpływ pośredni - konsensualny;
Wykonując masaż kończyny zdrowej wywołujemy ok. 20% wpływ na kończynę chorą - wpływ ten wynika z regulacji przepływu krwi w mięśniach szkieletowych, ma zastosowanie gdy kończyna wymagająca masażu nie jest dostępna (przerwanie ciągłości skóry, opatrunek gipsowy).
4. Wpływ relaksacyjny:
Obniża napięcie tkanki mięśniowej.
5. Wpływ stymulacyjny:
Działa pobudzająco na tkankę mięśniową.
Skóra
Naskórek:
usunięcie warstwy rogowej naskórka, usunięcie nadmiaru wydzieliny gruczołów potowych i łojowych, otwarcie ujść gruczołów potowych i łojowych, poprawa odżywienia warstwy podstawnej - przyspieszenie jej proliferacji, umożliwia wprowadzenie do organizmu substancji leczniczych, uelastycznienie naskórka,
Skóra właściwa:
rozszerzenie naczyń krwionośnych - lepsze unaczynienie i odżywienie skóry, poprawa elastyczności włókien skóry właściwej, przyspieszenie obiegu krwi i chłonki, szybsze wydalenie produktów przemiany materii,
Wpływ masażu na poszczególne układy
Układ nerwowy
Masaż jako bodziec mechaniczny działa przede wszystkim na obwodowy układ nerwowy, masaż wywiera swoje działanie na centralny układ nerwowy za pośrednictwem włókien czuciowych obwodowych, masaż działając na OUN powoduje wysyłanie bodźców do mięśni, gruczołów wydzielania wewnętrznego oraz do poszczególnych narządów człowieka, działa również uspokajająco lub pobudzająco.
Układ oddechowy
Wpływ bezpośredni masażu polega na opracowaniu grzbietu, kręgosłupa, klatki piersiowej, a szczególnie przestrzeni międzyżebrowych. Uelastycznienie mięśni międzyżebrowych oraz zwiększenie ruchomości w stawach mostkowo-żebrowych żebrowo-kręgowych prowadzi do zwiększenia objętości klatki piersiowej, a nieswoisty odruch powstający przy mechanicznym podrażnieniu stawów i powierzchni okołostawowych powoduje pobudzenie oddychania. Pobudzenie drzewa oskrzelowego prowadzi do zwiększonego wydzielania śluzu, który jednocześnie zostaje usunięty, zwłaszcza dzięki oklepywaniu klatki piersiowej i grzbietu.
Układ pokarmowy
Wpływ pośredni: poprzez pobudzenie układu krążenia doprowadzamy do lepszego odżywienia, a tym samym funkcjonowania przewodu pokarmowego; poprzez układ nerwowy stymulujemy pracę i napięcie mięśni przewodu pokarmowego - spożywane pokarmy są dokładniej trawione, a zawarte w nich składniki odżywcze są wykorzystywane w całości; przyspieszenie procesów przemiany materii w całym organizmie powoduje pobudzenie ośrodka głodu, a zatem podanie zaraz po masażu posiłku wysokoenergetycznego pozwala zwalczać stany wyczerpania; zastosowanie odpowiedniej diety powoduje wykorzystanie przez organizm rezerw energetycznych zgromadzonych w tkance tłuszczowej, a tym samym efekt oczekiwany przy masażu odchudzającym.
Wpływ bezpośredni - stosując techniki rozluźniające lub pobudzające, wpływamy na napięcie mięśni ścian żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego; poprzez bezpośrednie drażnienie narządów jamy brzusznej wzmagamy wydzielanie hormonów żołądkowo-jelitowych, odpowiednio wykonany masaż powoduje przepychanie zalegających mas kałowych w jelicie grubym.
Układ moczowo - płciowy
Wpływ pośredni: zwiększenie pod wpływem masażu pojemności minutowej serca i filtracji kłębuszkowej, zwiększa się ilość moczu.
Wskazania ogólne do masażu klasycznego
Masaż klasyczny jest wskazany w tych wszystkich stanach chorobowych, w których istnieje konieczność:
Pobudzenia fizjologicznych funkcji skóry,
Usunięcie zaburzeń ukrwienia skóry i zwiększenie miejscowego ukrwienia,
Usunięcie zastojów żylnych i limfatycznych,
Przyspieszenia wypoczynku mięśni,
Uśmierzenia bólu,
Rozluźnienia tkanki bliznowatej,
Pobudzenie procesów przemiany materii,
Normalizacji czynnościowej autonomicznego układu nerwowego,
Odprężenia psychicznego,
Wywołania odruchowego wpływu na narządy wewnętrzne.
Ważniejsze wskazania do masażu
Zaburzenia funkcji mięśni w następstwie chorób mięśni lub stawów, urazów, bezczynności,
Zaburzenia czynności mięśni oddechowych (rozedma płuc, astma oskrzelowa, przewlekłe spastyczne zapalenie oskrzeli),
Choroby reumatyczne,
Stany po operacjach narządu ruchu,
Stany po długotrwałym unieruchomieni kończyn,
Stany po urazach,
Statyczne i czynnościowe przeciążenie mięśni,
Obrzęki o różnej etiologii,
Zahamowania rozwojowe somatyczne u dzieci,
Neuralgie, zapalenia nerwów,
Zaburzenia przemiany materii.