UNIWERSYTET
JANA KOCHANOWSKIEGO W KIELCACH
FILIA W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM
Wydział : Filologiczno- Historyczny
Kierunek: Stosunki Międzynarodowe
Specjalność : Bezpieczeństwo i porządek publiczny
Następna dekada , gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy, G. Friedman
Rozdział 9
Powrót Europy do historii
Piotrków Trybunalski
2012
Powrót Europy do historii
Jak słusznie zauważył G. Friedman „Współczesna Europa to poszukiwanie wyjścia z piekła.” Pierwsza połowa XX wieku była dość krwawa , zaczynając od bitwy pod Verdun toczonej od 21 lutego do 20 grudnia 1916 roku , Verdun była to Francuska twierdza , którą Niemcy chcieli podbić serią ataków i kontrataków w których obydwie strony ponosiły ogromne straty inaczej mówiąc chcieli spowodować wykrwawienie się armii francuskiej . Verdun pozostało w rękach francuzów, natomiast walki ze względu na dużą liczbę poległych przeszły do historii jako „ piekło Verdun „ lub „młyn verdeński”, kończąc na obozach koncentracyjnych w Auschwitz (Stammlager), w tym Birkenau (Auschwitz II). zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, w tym obozu zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości istniejący w latach 1940-1945. Drugą połowę wieku XX zarówno my jak i inne Europejskie państwa żyliśmy w strachu wojny nuklearnej pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Sowieckim .
Stary Kontynent , który przeżył wiele rozlewów krwi , przypominał świat w którym występują konflikty tylko na tle gospodarczym , a odpowiedzialni za rozwiązywanie tych konfliktów są biurokraci z Brukseli . Przeszło 20 lat od Upadku Związku Sowieckiego Europejczycy myśleli że w końcu znaleźli idealny ustrój polityczny , funkcjonujący na zasadach sprawiedliwości, solidarności i równości, ale dzisiaj już zaczynamy się bać o naszą przyszłość i dochodzimy do jednego wniosku że przyszłość staje się coraz bardziej niepewna.
Patrząc w przyszłość i rozwijającą się coraz szybciej technikę nie spodziewamy się w następnej dekadzie obozów koncentracyjnych czy okopów wojennych , dostrzec można jedynie coraz szybciej rosnące napięcie geopolityczne , co może doprowadzić do konfliktu .
Według autora na europejski dylemat złożą się dwa problemy: definicja stosunków Europy z Rosją oraz określenie roli Niemiec , kraju o dynamicznej gospodarce na kontynencie . Co do Rosji wiemy że nie posiada zbyt mocnej gospodarki ale za to posiada znaczącą siłę militarną , natomiast Niemcy posiadają dobrze rozwinięta i dalej rozwijającą się gospodarkę . Oznacza to że reszta krajów europejskich najpierw musi określić swoje stosunki z tymi dwiema potęgami, a potem dopiero wzajemne relacje . Napięcie związane z tymi procesami może odmienić Europę co będzie poważnym wyzwaniem dla Stanów Zjednoczonych
Państwa Europejskie wiedzą czym jest wojna , po wielu przebytych bitwach . Od momentu wielkich odkryć geograficznych , od 1492 roku dochodziło do walk o dominację nad światem między rozległymi imperiami między sobą na kontynencie walczyły Hiszpania, Portugalia, Francja , Niderlandy, , Wielka Brytania. Państwa które nie brały udziału z powodu podziału na księstwa i bezsilność to Austro-Węgry i Rosja .
Przez dwa kolejne wieki Europa była podzielona na cztery regiony i były to: Europa Atlantycka, Skandynawia, Europa Południowo - Wschodnia I Rosja . Sytuację tę zmienił Napoleon atakując Niemcy na wschodzie i Włochy na południu . Prusy popchnął na drogę ku Europejskiej potędze i to właśnie przez Prusy poniósł klęskę pod Waterloo. Kilkadziesiąt lat czekali po czym zwyciężyli w wojnie z Francją , Jednocząc resztę Niemiec , a w tym czasie również zjednoczyły się Włochy .
Na obszarze od Morza Północnego po Morze śródziemne w nowej rzeczywistości geopolitycznej najwięcej problemów sprawiały Niemcy ze względu na ich niezwykłą efektywność , gwałtowny rozwój i brak naturalnych gr5anic . Niemcy położone były w północnej części Niziny Środkowoeuropejskiej , gdzie ni było rzek służących za linię obrony , a najbogatsze prowincje znajdowały się po drugiej stronie Renu . Na Zachodzie znajdowała się Francja , a na wschodzie Rosja. Francja I Rosja zaczęły obawiać się Nowych Niemiec , najbardziej rozwiniętego kraju Europy z silnym wojskiem i poczuciem zagrożenia:.. Niemcy natomiast bały się ataku Rosji i Francji jednocześnie bo mogło by to doprowadzić do upadku. Z uwagi na to że atak ze strony sąsiadów mógł nastąpić w dogodnym dla nich czasie Niemcy opracowali strategię uderzenia poprzedzającego oraz system przymierzy .
Jak piszę w dalszej części Friedman Europę XX wieku definiowały właśnie te obawy narzucone przez geograficzne położenie , ale uzasadnione i do uniknięcia . Czytając historię nikogo już nie dziwi dziś że układ geopolityczny Europy został niezmieniony od wielu lat . Zwalczanie nacjonalizmu było próbą załagodzenia konsekwencji , ale nacjonalizmu nie da się tak łatwo i szybko wykorzenić, a geografia ma swój wpływ. Niemcy nadal są geopolityczną lokomotywą Europy , która jest niepewna i otoczona krajami o innych interesach, w związku z tym autor przedstawił kilka pytań na przyszłość , które brzmią następująco: Czy geopolityczna logika doprowadzi również do wojny jak było w przeszło0ści? , Czy jednak nadchodzące lata zmienią coś w tej logice ? na te pytania odpowiedzi musimy szukać w tym co będzie , jak na razie nie możemy odpowiedzieć wprost jak to będzie wyglądało , czas pokaże.
Zarówno pierwsza jak i druga wojna światowa rozpoczęły się tak samo .Niemcy przeprowadzili błyskawiczny atak na Francję, celem było szybkie pokonanie i wyeliminowanie tego kraju i kolejnym posunięciem było zajęcie się Rosją . W 1914 roku niestety Niemcom nie udało się tego dokonać , co było początkiem długiej wojny już nie tylko z Francją ale również z Rosją i Wielką Brytanią . Kiedy już się wydawało że rewolucja bolszewicka wyeliminuję Rosję do akcji wkroczyły wojska Amerykańskie , wtedy to poraz pierwszy odegrały kluczową rolę na arenie światowej .
Następnie w 1940 roku Niemcy podbili Francję , ale przekonali się również że nie są w stanie pokonać Związku Sowieckiego, ponieważ po raz kolejny Stany Zjednoczone udzieliły im pomocy . W konsekwencji Niemcy zostały upokorzone klęską oraz swym bezprecedensowym barbarzyństwem , popełniając zbrodnie które nie miały nic wspólnego z koniecznością narzuconą przez geopolitykę .
W cieniu klęski III Rzeszy uległo zmianie jeszcze jedno, to znaczy że ponad 500 lat Europa dominowała nad światem, władając dużymi obszarami Azji i Afryki ale poprzez wojny od 1914 roku zaczęła się pogłębiać fala samozagłady co doprowadziło do zniszczenia tej potęgi, pochłonęło to duży kapitał i pogrzebało kilka pokoleń robotników pozostawiając Europę na skraju wyczerpania. Mocarstwa rozpadły się na mniejsze , a pozostałe dwa kraje Stany Zjednoczone i Związek Sowiecki wyszły z wojen obronna ręką i walczyły między sobą o system przymierzy i relacje handlowe .
Europa stała się areną walki w trzeciej wojnie , przyczyną zimnej wojny była obawa że Związek Sowiecki opanuje Niemcy a co za tym idzie w dalszym ciągu nawet i cały kontynent. Stany Zjednoczone chcąc uniknąć konsekwencji niekorzystnych dla nich postanowili okrążyć Związek Sowiecki wzdłuż jego granic również tych Europejskich .
Friedman wyróżnił dwie sprawy kluczowe , które rozegrają się w przyszłości i są to : pytanie o rolę Niemiec w Europie ( ograniczona do wszczynania wojen w XIX w.) oraz kurczenie się Europejskiej potęgi .( koniec lat 60. Żadne z państw nie posiadało globalnej siły pomijając Związek Sowiecki, wszystkie pozostałe regionalne potęgi były kontrolowane jak nie przez Moskwę to przez Waszyngton ). Skutkiem czego było to że Niemcy musieli znaleźć swoje nowe miejsce w Europie, a Europa była zmuszona znaleźć sobie nowe miejsce wobec świata.
Dwie wojny światowe wywarły ogromny wpływ na Europę , Niemcy znalazły się w punkcie samo pogardy , natomiast reszta kontynentu była rozdarta z jednej strony żałowali swoich koloni a z drugiej strony cieszyli się że pozbyli się ciężaru imperium. Europa była uwięziona między dwoma supermocarstwami, a posiadanie broni nuklearnej nie odgrywało większej roli. Dla Niemiec rozwiązanie było jedno - integracja z Francją i resztą kontynentu .
Nie tylko dla Niemiec ale także dla całej Europy integracja była najlepszym rozwiązaniem doprowadziły do tego zagrożenie ze strony Związku Sowieckiego oraz silny nacisk USA . Amerykanie wpadli na pomysł aby znaleźć sojuszników europejskich którzy w razie potrzeby mogli by bronić się sami , ale gwarantowano im bezpieczeństwo przez obecność żołnierzy na kontynencie . Siły te miały zostać wzmocnione jak pisze autor na wypadek wojny , a ostateczną koniecznością miało być użycie broni nuklearnej , która była pod kontrolą Amerykanów. Siły państw sojuszniczych zjednoczone w ramach Paktu Północnoatlantyckiego również były pod stałą kontrolą USA.
Sprytnie wykorzystując \Plan Marshalla amerykanie stworzyli środowisko odpowiednie dla odbudowy europejskiej gospodarki i położyli podwaliny pod potencjał militarny kontynentu . Wzrastający dobrobyt uatrakcyjniał możliwość należenia do NATO . Stany Zjednoczone wierząc w wolny handel chciały integracji Europejskiej gospodarki , a prawdziwym ich celem było wzmocnienie sojuszy .
Unia gospodarcza uważana była za podporę NATO , a Europejczycy byli postrzegani jako sposób na odbudowę zniszczeń wojennych oraz znalezienia dla siebie nowego miejsca w świecie .
Chęci utworzenia Unii Europejskiej ( utworzonej na mocy Traktatu z Maastricht, 1992) powstała już dawno temu , w latach 50. Utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali była podobną organizacją integrującą państwa tak jak obecnie UE. Wtedy cele Unii były ograniczone ale mimo wszystko nazywano ją fundamentem federacji europejskiej .
Na Zachodzie obecność NATO , kontrola nad obronnością oraz polityką zagraniczną zmieniły się o 180 stopni . Po zburzeniu muru Berlińskiego i upadku Związku Sowieckiego na Wschodzie z cienia nareszcie wyszły niepodległe kraje , wtedy to Europa odzyskała swoją suwerenność , a teraz mamy przykład na to że kraje walczą o zdefiniowanie pojęcia suwerenności , co już nie jest takie proste jak było kiedyś .
Jak podaje Friedman Unia Europejska powstała aby służyć dwóm celom : Połączenia Europy Zachodniej w luźną federację oraz rozwiązanie problemów Niemiec z Francją co ograniczyło groźbę wojny. Kolejnym jakże ważnym celem było znalezienie sposobu na kolejne zintegrowanie Europy Wschodniej ze społecznością Europejską . Po przeżyciach historycznych Unia zmieniła się w organizację dążącą do zjednoczenia całej Europy . ponad to miało to na celu przywrócenie kontynentowi miana potęgi światowej.
Kryzys Unii Europejskiej
Unia była praktycznym rozwiązaniem kłopotów gospodarczych oraz politycznych pod koniec wieku XVIII . Stany Zjednoczone Ameryki Północnej były postrzegane jako misja moralna , mająca na celu realizowanie idei w której wszyscy ludzie są równi i mają takie same niezbywalne prawa . wraz z korzyściami jakie niesie ze sobą powstanie liberalnego społeczeństwa przychodzi ryzyko i zobowiązania . Autor przytacza tu słowa Benjamina Franklina „Ci którzy są w stanie oddać wolność , by zyskać odrobinę tymczasowego bezpieczeństwa , nie zasługują ani na wolność ani na bezpieczeństwo” . Patrząc na te słowa można się domyśleć że dobrobyt i cel moralny idą ze sobą w parze .
UE utrzymuje nadal model konfederacji co wiąże się z tym że każe państwo członkowskie posiada suwerenność , ogranicza to władzę w UE oraz prawo do wymagania poświęceń . Nie obejmuje ona całej Europy , tylko wybrane państwa , nie wszyscy członkowie posiadają wspólną walutę w tym Polska , nie ma wspólnej polityki obronnej, co znaczy że każdy ma bronić się sam w razie ataku . Każdy z krajów UE ma własną historię tożsamość i stosunek do idei poświęcenia . Posiada wojsko zdolne do działania na arenie międzynarodowej jest to atrybutem mocarstwa światowego . Autor dochodzi do wniosku że Unia jest tylko dobrowolnym związkiem państw stworzonym dla wygody jej członków , a jeśli komuś się coś niepodobna to może ten związek opuścić. Bardziej przypomina związek gospodarczy , co służy wzrostowi dobrobytu . Dobrobyt i bezpieczeństwo to według autora cel moralny Unii
Patrząc na nadchodzącą dekadę autor zauważa że równowaga sił stworzona dla integracji Niemiec z Europą rozpada się , rozpad ten zaczął się od 2008 roku kiedy to zaczął się kryzys finansowy . Niemcy były wiodącą siłą gospodarczą Europy od lat 60. , Upadek komunizmu zmusił zamożny zachód do pomocy zubożałemu wschodowi , pozwoliło to na wyrównanie się obu części Niemiec i pozostanie najsilniejszym krajem w Europie .
Atak kryzysu z 2008 roku Niemcy odczuły tak jak inne kraje , ale ich gospodarka była na tyle rozwinięta by szybko otrząsnąć się z owego kryzysu. Najsilniej odczuła kryzys Europa Wschodnia gdzie system bankowy wykupiły banki austriackie , szwedzkie i włoskie , niemieckie również miały tam wkład. . Czechy utraciły 96 % swojego systemu bankowego . Natomiast takie kraje jak : Czechy , Polska, Słowacja, Węgry , Rumunia, Bułgaria, Litwa , Łotwa I Estonia na pozór nie miały się czego bać.
Nowym problemem UE może być to że kraje europy wschodniej nie posiadały własnego systemu bankowego, a poszczególne banki zamiast podlegać Rządowi podlegały innym krajom oraz UE. Państwo nie kontrolujące własnego systemu finansowego zmierza do utraty suwerenności . Wychodzi nja to że podczas kryzysu mocniejsze państwa w tym Niemcy wzmocniły swoją suwerenność a mniejsze w jakimś stopniu zaczęły tracić suwerenność . Oczekiwania były takie że bogatsze kraje UE staną się gwarantem ładu . Niemcy posiadały największą gospodarkę więc myślano że staną na czele akcji stabilizacyjnej, jednak odmówili odpowiedzialności za przetrwanie Europy Wschodniej gdyż chodziło z zbyt wielkie pieniądze. Nie chcieli wziąć odpowiedzialności za słabe kraje , natomiast słabsze kraje nie miały pełnej kontroli nad swoją gospodarką co zmierza do tego że nie panowały nad swoim losem. Autor zasugerował pytanie czy Unia w świetle Europejskiej historii jest w stanie wytrzymać działanie takiej siły odśrodkowej ? Wszystko zależy od tego co zamierzają zrobić Niemcy. Nawet Bank Centralny bardziej dba o stan gospodarki niemieckiej niż o gospodarkę mniejszych krajów , wpływa to na decyzje walutowe.
Mamy pewność że w przeciągu co najmniej 10 lat UE nie rozpadnie się powstała jako sfera wolnego handlu i tak jak na razie zostanie. Nie zmieni się w dużego Gracza na arenie międzynarodowej ponieważ jej członków nie łączy dostatecznie wiele., Europie brakuje „fundamentalnej siły”. Autor zauważył że istnieje europejska biurokracja ale nie europejskie państwo.
Powrót Niemiec
Niemcy i Francja działając razem będą tworzyć centrum Europy . Natomiast ich starcie rozerwie związki europejskie zmuszając kraje zjednoczone przez Unię do rozdzielenia.
Niemcy cenią sobie integrację z Francją i Europą ale nie chcą obciążać się problemami gospodarczymi Francuzów jak mówi kolokwialnie przysłowie „każdy sobie orze jak może”, Inny problem to relacje ze Stanami Zjednoczonymi , popsuły się przez kryzys finansowy i wojnę w Iraku (Niemcy=> eksporter =>> USA => konsument) .
Autor sugeruje że w następnych latach relacje Ameryki z Rosją i Niemcami ulegną diametralnej zmianie Obecność Rosji na wschodzie Europy zagraża Amerykańskim interesom, 65-letnia współpraca jak pisze autor nie przetrwa niezmieniona kolejnej dekady.
Obecnie Niemcy mogą sobie pozwolić na dystansowanie stosunków z Ameryką ponieważ mają bliski można rzec przyjacielskie stosunki z Francją i nie graniczą już z Rosją na wschodzie , mają strefę buforową w postaci Polski, potrzebują rosyjskiego gazu a Rosjanie potrzebują niemieckich ekspertów i technologii.
Niestety wkrótce czeka Niemcy kolejny problem brak rąk do pracy w połączeniu ze starzeniem się społeczeństwa co równa się katastrofie .Rosja zaś nadal będzie dysponować nadwyżką siły roboczej . Niemcy pewnie z tego skorzystają przyjmując robotników oraz możliwe jest że będą również przenosić produkcję do Rosji.
Autor przewiduje że Rosja zbliży się do Serca Europy i stworzy w UE nową dynamikę, a napięcie między peryferiami już jest zauważalne. Centrum stanowią Niemcy, Francja, Holandia i Belgia , a peryferia stanowią Irlandia , Hiszpania, Włochy, Grecja i Europa Wschodnia .Kraje centrum są bardziej rozwinięte niż kraje z peryferii ponieważ są w różnej fazie rozwoju co doprowadzi do tego że będą bardziej odczuwały wahania gospodarki niż kraje wysoko rozwinięte. Wspominając o Polsce autor piszę że kraj ten boi się lub może inaczej czuje się niekomfortowo będąc buforem między Rosją a Niemcami. Autor twierdzi że Niemcy odzyskają swoją pozycję na Nizinie Środkowoeuropejskiej z Francją i Rosją , a Wielka Brytania bardziej zbliży się do USA, Unia będzie nadal funkcjonować , a kraje Wschodniej Europy będą miały możliwość lepiej się rozwijać .
Amerykańska strategia
Lata dziewięćdziesiąte był to okres w który Stany zjednoczone zakładały współpracę z Europą , ale tak naprawdę ta strategia nie została przetestowana, Unia Europejska nigdy tak naprawdę nie była wyzwaniem dla tak silnej potęgi jaką są Stany Zjednoczone. . Po zamachu z 11 września nastąpił rozłam z blokiem francusko- niemieckim, USA domagały się pomocy w Afganistanie i poparcia wojny w Iraku. Głosowanie w NATO pokazało że 4 kraje opowiedziały się przeciw USA i były to właśnie Niemcy, Francja , Belgia i Luksemburg . wojska NATO mogą pdjąć działania gdy wszystkie kraje będą zgodna. Zarówno USA jak i blok niemiecko-francuski mają odmienne interesy może z tego wynikać że dlatego nie są zgodne co do wszystkich problemów jakie są poruszane. Nikt nie wyobraża sobie aby Niemcy chcieli przekonywać Stany Zjednoczone w dobrych stosunkach z Niemcami , lub na odwrót , dlatego to USA maja lepsze stosunki z Wielką Brytanią ponieważ łączą ich interesy gospodarcze . Autor podkreśla że Ameryka musi zapobiec integracji Europy z Rosją bo jeśli jednak dojdzie do tej integracji to USA mogą mieć poważne kłopoty z przebiciem tak mocnej Europejski9ej siły.
Autor poruszył drażliwy temat oskarżając polaków że nie bronili się zbyt długo aby któreś z państw mogło im pomóc podczas drugiej wojny światowej , , Polska upadła w pierwszych tygodniach niemieckiej agresji , a zakończenie podboju zajęło Niemcom tylko 6 tygodni. . Zdaniem autora żadne z krajów UE nie uzyska pomocy , jeżeli nie pomoże sobie sam. Bez względu na rodzaje argumentów jakich użyją Amerykanie wobec Polaków Przychylność polaków będzie zależała od trzech czynników : wsparcia gospodarczego i technicznego, przekazanie technologii wojskowych, przeniesienie do Polski dosyć dużych sił .
We wszystkich tych strategiach chodzi zapewne o u niknięcie wojny , a w dalszej mierze zapobieganie możliwości integracji Rosji z resztą Europy. Mogło by to stworzyć poważne zagrożenie dla Stanów Zjednoczonych . Podsumowując autor napisał że prezydent USA powinien mieć na uwadze nie tylko bieżące sprawy nurtujące Europę , ale także powinien pomyśleć o przyszłości , która jak na razie nie zapowiada się zbyt różowo , ale nie ma się co na razie przejmować czas pokaże co przyniesie kolejna dekada .