al. Piotr Buda, rok III, grupa NTK
Wniebowstąpienie Chrystusa
1. Wstęp: zagadnienie nieba i ziemi
Mówiąc o Wniebowstąpieniu Chrystusa należy na początku zastanowić się nad biblijną różnicą między niebem a ziemią. Pierwsze słowa Biblii wyrażają ją tak: Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię (Rdz 1,1) i odrębność ta utrzymuje się aż do ostatniej księgi; ponieważ pierwsze niebo i ziemia przeminęły, ujrzałem niebo nowe i ziemię nową (Ap 21,1). Niebo jest stworzone, jest jednak oprócz tego takim miejscem wewnątrz stworzenia, które Bóg zastrzegł sobie na mieszkanie i działanie. Różnica niebo - ziemia może być porównana z różnicą Bóg - stworzenie. Prawdę tę zawiera psalm 115: Niebo jest niebem Pana, synom zaś ludzkim dał ziemię. Już w Starym Przymierzu Bóg jest Spoglądający, co więcej Przybywający z nieba na ziemię, jest Bogiem zsyłającym łaskę i sąd, Słowo i Mądrość z nieba. Człowiek natomiast jest spoglądającym ku niebu. Jednak Stare Przymierz jest jeszcze odległe od doskonałości. Bariera śmierci pozostaje zamknięta: umierający schodzi do otchłani, wejść do niebios Boga jest dla niego zabronione. List do Hebrajczyków wylicza wielkie czyny wierzących Starego Przymierza, musi jednak z na koniec stwierdzić: A ci wszyscy, choć ze względu na swą wiarę stali się godni pochwały, nie otrzymali przyrzeczonej obietnicy, gdyż Bóg, który nam najlepszy los zgotował, nie chciał, aby on doszli do (niebieskiej) doskonałości bez nas (Hbr 11,39n). ST zna tylko pełne przeczuć oznaki tej doskonałości, np. wstąpienie Mojżesza na górę, na której przebywa Bóg czy wizje proroków, takich jak Izajasz i Ezechiel, którzy widzą Majestat Boga, w perspektywie późniejszego zmartwychwstania umarłych przy końcu świata, które odbywa się zawsze na ziemi. Są to doniosłe obrazy oczekiwanej nadziei, aby wymiana niebo - ziemia dokonywała się nie tylko z góry na dół, lecz także z dołu ku górze.
2. Św. Leon Wielki o Wniebowstąpieniu Pańskim
Fakt Wniebowstąpienia Chrystusa opisuje św. Leon Wielki w swoich Mowach. W mowie na uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego m. in. tak pisze:
Po radości uroczystości Zmartwychwstania Wniebowstąpienie Pańskie daje nam więc znowu powód do radości. Boć dzisiaj obchodzimy z należną czcią ów dzień, kiedy to Chrystus wyniósł naszą niską naturę na tron Ojca, wysoko ponad chóry anielskie, ponad najwyższe moce. […] Abyśmy przeto my, najmilsi, mogli stać się uczestnikami tego błogosławieństwa, Pan nasz Jezus Chrystus czterdziestego dnia po zmartwychwstaniu wstąpił do nieba w przytomności uczniów, zarządziwszy przedtem to wszystko, co odpowiadało głoszeniu Dobrej Nowiny i tajemnicom łaski Nowego Przymierza. Swojemu przebywaniu między nami w widzialnej postaci ciała położył kres, chciał bowiem pozostać na prawicy Ojca aż dotąd, dopóki nie dokonają się czasy, przeznaczone przez Boga na rozmnożenie się synów Kościoła, by wtedy przyjść w tym samym ciele, w jakim wstąpił na niebiosa, sądzić żywych i umarłych.
Ponieważ zaś Wniebowstąpienie Chrystusa jest naszym wywyższeniem, a dokąd uprzedziła nas chwała Głowy, tam i całe ciało może mieć nadzieję dotarcia, to w powinnej radości, rozpromienionym sercem składajmy Bogu dzięki. Boć w dniu dzisiejszym nie tylko umocniliśmy się co do posiadania rajskiej dzierżawy, ale w Chrystusie przeniknęliśmy w wyżyny niebieskie. Dzięki niewysłowionej łasce Chrystusowej stały się nam dostępne większe wartości, aniżeli owe, jakie utraciliśmy za sprawą zawistnego szatana. Boć to nas, tych, których wróg, pełen jadu wysadził z pierwotnej siedziby szczęścia, Syn Boży wcielił w siebie i umieścił po prawicy Ojca…
3. Artykuł Credo: wstąpił do nieba
Zastanówmy się jaka tajemnica wiary kryje się w artykule Credo: wstąpił do nieba. Aby lepiej uchwycić tajemnicę zawartą w tym artykule można go rozwinąć o związek z Wcieleniem. Z nieba Słowo zstąpiło na ziemię, zespalając się bezpośrednio z naturą ludzką i przyjmując ciało człowieka. Z ziemi natomiast to samo Słowo wcielone - ukrzyżowane i zmartwychwstałe - wstępuje do nieba, wprowadzając swe ciało ludzkie do mieszkania Bożego na spotkanie z Trójcą Świętą.
Jezus powiedział uczniom: Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata (Mt 28,20). Dlatego każdy chrześcijanin wie, że wiara w obecność i bliskość Pana jest dla niego czymś istotnym. Trudno więc pogodzić to zapewnienie z faktem Wniebowstąpienia, które narzuciło nieuniknioną formę nieobecności, gdyż obłok zabrał Go im sprzed oczu. Jezu jednak sam zaznaczył, że pożyteczne jest dla was moje odejście. Bo jeżeli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie do was (J 16,7). Wniebowstąpienie Wcielonego Słowa powoduje, że jest On prawdziwie obecny w potrójnej, ściśle złączonej ze sobą rzeczywistości, jakiej tradycja Kościoła daje miano mistycznego Ciała Chrystusa czyli prawdziwej obecności w Ciele Kościoła, Ciele eucharystycznym i Ciele biblijnym. Te trzy rzeczywiste i konkretne formy zespalają się w Mszy św.
Bóg stał się człowiekiem, Słowo stało się ciałem. Człowieczeństwo Boga, obecne historycznie na świecie nie skończyło się wraz z Jego Wniebowstąpieniem. A zatem wszystko zależy od wiary we Wniebowstąpienie: Bóg, który zstąpił na ziemię, aby następnie wstąpić do nieba, nie jest jakimś gnostyckim objawicielem, który zstępuje i wstępuje bez ciała, które by mu ciążyło swym ciężarem. Wprost przeciwnie Bóg zaniósł swe Ciało ukrzyżowane i uwielbione w obręb trynitarny, uwiecznił Je i dlatego uobecnia Je w każdym czasie. Zesłanie Ducha Świętego następuje po Wniebowstąpieniu. Duch, który prowadzi Kościół i napełnia go swoimi darami, został posłany z wnętrza Trójcy, która przyjęła do swego boskiego łona uwielbione człowieczeństwo Syna. Wniebowstąpienie nie jest zatem jakimś mało istotnym wydarzeniem: objawia ono prawdę, że życie nieba zostało przeniknięte elementami ludzkimi i dlatego to wszystko co zstąpi z nieba, a więc Duch Święty w dniu Pięćdziesiątnicy, w pewnej mierze zstępuje już jako wcielone, zespolone z ciałem, wewnętrznie ukierunkowane ku niemu. Realizują się słowa samego Chrystusa, który powiedział uczniom: On (tzn. Duch Święty) z mego weźmie i wam oznajmi (J 16,12) .
Artykuł Credo, który mówi o wstąpieniu Jezusa do nieba, wydaje się być drugorzędny, i który można by nawet przemilczeć. Jednak sami uczniowie w momencie Wniebowstąpienia pojęli, że wszystko, co dokonało się między Bogiem a człowiekiem, nie może już nigdy pominąć faktu Wcielenia Boga, Boga, który ze swym uwielbionym Ciałem zasiadł po prawicy Ojca. Chrystus jest w niebie z całym swym człowieczeństwem takim samym jak nasze. Jest to dla nas wielka nadzieja, że my również z naszymi ciałami będziemy z Nim tam przebywali w chwale Ojca. Kościół powinien sobie stale przypominać, że jest Jego Ciałem, że został ożywiony Jego Duchem jako Jego Ciało, i że żywiony jest codziennie Jego Ciałem.
4. Wniebowstąpienie w Biblii: zgodność trzech fragmentów - Łk 24, J 20 i Dz 1
Biorąc pod uwagę same teksty biblijne, trzeba stwierdzić istnienie wielu prezentacji faktu Wniebowstąpienia, które jawią się jako trudne do pogodzenia między sobą. Pierwsza znana trudność polega na niezgodności zakończenia Łk z początkiem Dz: chodzi więc o dwa teksty przypisywane temu samemu autorowi.
Prezentacja Zmartwychwstania przy końcu Łk (rozdz. 24) składa się z trzech członów:
przy grobie (w. 1-12): pobożne niewiasty otrzymują od anioła pierwszą zapowiedź; nie wierzą; Piotr przychodzi i stwierdza, że grób jest pusty;
w drodze do Emaus (w. 13-35), dwaj onieśmieleni uczniowie spotykają Jezusa i stwierdzają przy końcu drogi, że to właśnie On. Powracają natychmiast do Jerozolimy, aby podzielić się tą radosną nowiną;
w Wieczerniku (w. 36-53): Jezus ukazuje się Jedenastu zebranymi, pozwala im stwierdzić rzeczywistość swego Zmartwychwstania, a następnie prowadzi ich na górę Oliwną, skąd zostaje zabrany do nieba.
Wszystkie trzy chrystofanie ukierunkowane są na spotkanie z Apostołami, którzy mają być później świadkami Zmartwychwstania. Przedział chronologiczny po między tymi wydarzeniami jest nieznaczny. Uczniowie z Emaus rozpoznają Chrystusa tego samego dnia; poznawszy Go udają się natychmiast do Jerozolimy; a gdy jeszcze rozmawiali o tym, Jezus zjawił się w Wieczerniku. Ostatnie pouczenia i samo Wniebowstąpienie zostały tu wprowadzone w sposób luźny, (wyraz potem), ale nie wskazują na zbyt wielki odstęp czasu. Jak zauważ P. Benoit: Jeżeli nawet (Łukasz) nie chciał umieścić tych wydarzeń w jednym dniu, to zdecydował się chyba sprawić takie wrażenie.
W rozdz. 1 Dz przeciwnie, odstęp 40 dni został wyraźnie zaznaczony: stanowi on niezbędny odcinek czasu, aby udokumentować ostatecznie Zmartwychwstanie poprzez fakt wielu chrystofanii i dać zarazem okazję do różnych pouczeń na temat królestwa Bożego. Wiadomo, że Łukasz dokonuje w ten sposób rozróżnienia pomiędzy okresem życia Chrystusa i czasem Kościoła. Chrystofanie stanowią uwieńczenie zbawczej ekonomii Chrystusa. Wraz z Wniebowstąpieniem i Zesłaniem Ducha Świętego zaczyna się działalność Kościoła, odtwarzająca na swój sposób wydarzenie Jezusa.
Z drugiej strony krytyka wykazała, że J 20,17 (Udaj się do moich braci i powiedz im: „Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego”) nie może się odnosić do wydarzenia opisanego w Dz 1. Jezus wcale nie musi zwracać swym uczniom uwagi na Wniebowstąpienie za pośrednictwem Marii Magdaleny, albowiem spotka się jeszcze z nimi wcześniej, samo zaś Wniebowstąpienie dokona się, zgodnie ze świadectwem Dz, w ich obecności. Czas teraźniejszy wstępuję - jak zauważył P. Benoit - może mieć na uwadze jedynie najbliższą przyszłość, a nie wydarzenie oddalone o 40 dni.
Mimo to nie da się mówić o dwóch ujęciach Wniebowstąpienia: jednym, umieszczonym w dniu Paschy i opisywanym wspólnie przez Jana (20) i Łukasza (24), oraz drugim, przekazanym przez Dz - w 40 dni później. O tym samym bowiem wydarzeniu mówi Łukasz w Ewangelii i w Dz; prolog tej drugiej księgi nawiązuje wyraźnie do zakończenia pierwszej, w której była już wzmianka o Wniebowstąpieniu. Nie jest wykluczone, że początek Dz stanowi uzupełnienie zakończenia Ewangelii.
Problem stanowi jednak przekaz Janowy. Być może fragment J 20,17 ujmuje Wniebowstąpienie w dwóch aspektach: jako stawanie się (wstępuję - teraz) i jako dzieło czyn (jeszcze nie wstąpiłem - czas przeszły). Czytając ten tekst można by dojść do wniosku, iż chodzi tu o coś, co się zaczyna (co się zaczęło wraz ze Zmartwychwstaniem) i co nie zostało jeszcze zrealizowane; rozpoczął się proces, który trwa.
Doszliśmy do nazwania mianem Wniebowstąpienia dwóch rzeczywistości, które Jan jako jedyny miałby ze sobą zespolić:
chodzi o proces wewnętrzny, zaczynający się wraz ze Zmartwychwstaniem, oraz o
zewnętrzne uwieńczenie, które może być w pełni pogodzone z opisem Łukaszowym w Dz.
Odstęp 40 dni, ukazany przez Łukasza, byłby w tym ujęciu czasem przeznaczonym przez Chrystusa na zrealizowanie tego wejścia, które nie tyle jest uniesieniem się w powietrze, co zdobyciem i osiągnięciem przez Jego człowieczeństwo pełni stanu chwalebnego; Wniebowstąpienie widzialne z kolei byłoby znakiem ostatniego etapu: wejścia w ostateczny stan wobec Ojca i ludzi.
5. Wniebowstąpienie Chrystusa jako wywyższenie człowieka
W opisie Dziejów Apostolskich (Dz 1,6-12) uwydatniony jest sens duchowy chwalebnego wywyższenia człowieczeństwa Jezusa. Zwycięstwo odniesione przez Boga, zwycięstwo nad śmiercią w człowieczeństwie Syna wypełnia wydarzenie paschalne. Nie jest ono jednak ograniczone do trzech dni, do czasu między męką a Zmartwychwstaniem. Zmartwychwstanie posiada czas na zamanifestowanie siebie w taki sposób, żeby mogło stać się przedmiotem pełnego świadectwa apostolskiego. Potrzeba, żeby Chrystus wyjaśnił znaczenie i konsekwencję swego posłannictwa wśród ludzi. Dlatego postępuje naprzód w tym wyjaśnieniu i to nie tylko w słowach, ale i w czynach, w których ukazuje się. Wniebowstąpienie, które następuje między Zmartwychwstaniem a Pięćdziesiątnicą jawi się jako konieczność i to nie tylko pedagogiczna, ale przede wszystkim misteryjna. Uwielbienie Chrystusa jako wywyższenie Chrystusa ponad wszystkie stworzenia pociąga za sobą nową relację wierzących do boskiej tajemnicy. Wniebowstąpienie uwzględnia naturę prawdziwego wzrostu duchowego człowieka. Jest to wzrastanie w porządku wiary, nadziei i miłości. Jest to wznoszenie się jeszcze bardziej poprzez wszystkie przedstawienia i dostrzegalne doświadczenia, przez wszystkie znaki cielesne, które Bóg daje, aby zaświadczyć o swojej obecności w ludzkiej historii.
Zakończenie
Wniebowstąpienie Chrystusa daje do zrozumienia, że z Jezusem Chrystusem po raz pierwszy człowiek całkowicie i definitywnie został przyjęty i przygarnięty przez Boga. Właśnie to chce powiedzieć obłok w opisie Wniebowstąpienia (Dz 1,9). […] W języku biblijnym obłok jest symbolem tajemniczej obecności Boga. Podczas Wniebowstąpienia nie wszedł więc Jezus w pewną, już wcześniej istniejącą, nadziemską przestrzeń. Wniebowstąpienie Chrystusa jest raczej swego rodzaju powstawaniem nieba tak, że nasze niebo, tzn. nasze ostateczne bycie z Bogiem, w NT może być nazwane ostatecznym byciem z Panem. Wniebowstąpienie Chrystusa oznacza więc definitywny nowy początek. Przez nie Jezus Chrystus został ustanowiony Panem świata, jego nieustanną miarą i celem. Jako taki objawi się On naturalnie dopiero w czasach ostatecznych. Z tych względów spojrzenie na Paruzję jest z istoty rzeczy zawarte w zdarzeniu Wniebowstąpienia.
Por. H. Balthasar, Pierworodny nowego świata, w: Communio nr 1 (31) rok VI 1986, s. 53-59.
Leon Wielki, Mowy, przełożył Bp K. Tomczak, Poznań 1957.
Por. A. Sicari, Konieczność wniebowstąpienia, w: Communio nr 1 (31) rok VI 1986, s. 3.
Por. tamże, s. 6.
Por. tamże, s. 8.
Por. tamże, s. 9-10.
Por. M. Gitton, Teologia czterdziestu dni, w: Communio nr 1 (31) rok VI 1986, s. 40-42.
Por. tamże, s. 43.
Por. tamże, s. 45.
Por. P. Toinet, Wniebowstąpienie Chrystusa promocją człowieka, w: Communio nr 1 (31) rok VI 1986, s. 122-124.
W. Kasper, Wniebowstąpienie Chrystusa, w: Communio nr 1 (31) rok VI 1986, s. 54-55.
4