Przedsiębiorstwo .Rys historyczny

1. Niewolnictwo

Znaczenie podziału pracy:

• Społecznego - rodzaje działalności

• Technicznego - wyspecjalizowane czynności składając się na wyrób

• Podział: wyodrębnienie hodowli i rolnictwa

• Podział: wyodrębnienie się rzemiosła

• Podział: wyodrębnienie się kupiectwa i lichwy

Istniały gospodarstwa wytwarzające produkty poza rolne - nie miały one jednak charakteru przedsiębiorstwa:

• Brak rachunku - lokalizacji kupieckiej

• Brak zainteresowania załogi

• Cel działalności p. produkcja broni czy luksusowych dóbr n użytek właścicieli

2. Feudalizm

• Upadek miast w początkowym okresie

• Wybitnie naturalny charakter gospodarki

• Własność feudalna stała się trenerem rozwoju produkcji rzemieślniczej - później manufaktury magnackie, które jednak na ogół upadały

• Podskarbi Antoni Tyzenhauz - manufaktury z Horodnicy pod Grodnem:

• Wąski rynek zbytu - luksusowe artykuły

• Nadmierne nakłady inwestycyjne

• W sumie brak przedsiębiorczej kalkulacji

• Stopniowy rozwój miast i koncentrowanie się w nich rzemiosła- rozwój rynku wewnętrznego

• W XV i XVI wieku miedzy innymi w wyniku odkryć geograficznych, stopniowo wykształcił się rynek światowy

• dalszy wzrost popytu prowadził do konieczności innej organizacji produkcji, odpowiadającej rozwijającym się stosunkom towarowo - pieniężnym,

• powstanie przedsiębiorstw:

• finansowe np.: banki

• handlowe,

• przemysłowe.

• Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej

Stało się środkiem stosowania zasady racjonalnego gospodarowania - racjonalności prywatno gospodarczej ujmowanej z pozycji przedsiębiorcy zmierzającego do maksymalizacji wyznaczonego zysku.

Przedsiębiorstwa kapitalistyczne powstały głównie w XVIII i XIX wieku:

• manufaktury przemysłowe - praca ręczna, słaby techniczny podział pracy

• nowe cechy manufaktur - techniczne uzbrojenie pracy, techniczny podział pracy, duża skala produkcji

• przekształcenie manufaktur w przedsiębiorstwa (nie zawsze)

Różne definicje, w których artykułowane są czynniki:

• Rzeczowe

• Zarządzania

• Finansowe

• Prawne

• Społeczne

Pojęcie przedsiębiorstwa

Definicja z ustawy z dnia 25 września 1981r. o przedsiębiorstwach państwowych:

Art.1”Przedsiębiorstwo państwowe jest podstawową jednostką organizacyjną gospodarki narodowej, służącą zaspokojeniu potrzeb społecznych, tworzoną w celu osiągania efektywnych ekonomicznie wyników przez produkcje dóbr, świadczenie usług lub inną działalność.

2.Przedsiębiorstwo jest samodzielną, samorządną i samofinansującą się jednostka gospodarczą, posiadającą osobowość prawną”.

Ustawa z dnia 25 września 1981r. o przedsiębiorstwach państwowych (tekst jednolity Dz. U. Z 1991r. Nr 18, poz.80 z późniejszymi zmianami):

„Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną” - rozdz. 1 art.1.

Przedsiębiorstwo - ma miejsce tylko wtedy, jeśli jest przeprowadzone zarobkowo (a więc z nastawieniem na osiągnięcie zysku).

Zakład - stanowi terytorialnie wydzieloną zorganizowaną część (jedną z części) całego przedsiębiorstwa, w której dokonywana jest działalność techniczno -produkcyjna. W przedsiębiorstwie wielozakładowym pojedynczy zakład nie posiada osobowości prawnej, nie może więc samodzielnie występować na zewnątrz.

Zakład wyodrębniony pod względem:

• Organizacyjnym

• Technicznym

• Produkcyjnym

Przedsiębiorstwo - stanowi wyodrębniona z całej gospodarki narodowej jednostkę gospodarczą, społeczną i techniczną, utworzoną w celu trwałego zarobkowania (a więc ponosząca zysk) zaspokajania potrzeb osób trzecich na rynku. Kierownictwo tej jednostki podejmuje decyzje samodzielnie i na własne ryzyko.

Podmiot nauki o przedsiębiorstwie:

1. Jest to nauka o jednostkach gospodarczych wytwarzających dobra i usługi zaspokajające codzienne potrzeby

1. Jednostki małe jednoosobowe

2. Gospodarstwa rolne

Nauka o przedsiębiorstwie nie obejmuje gospodarstw domowych

2. Przedsiębiorstwo działa w otoczeniu

1. Otoczenie konkurencyjne

2. Otoczenie przyjazne, współdziałające

3. Cechy przedsiębiorstwa:

1. Niezależne od systemu gospodarczego

1. Przedsiębiorczość

2. Innowacyjność

3. Gospodarczość

4. Równowaga finansowa

2. Zależne od systemu gospodarczego

1. Autonomia

2. Duchowość

3. Forma własności

Przedsiębiorczość - oznacza podejmowanie inicjatywy we wszystkich sferach życia przedsiębiorstwa łączą się z uwzględnieniem ryzyka.

Cel przedsiębiorstwa - to ogólny stan, który przedsiębiorstwo chce osiągnąć w określonym czasie

Problem - jest to określony stan napięcia miedzy celami i możliwościami ich realizacji
















Formułowanie celu przedsiębiorstwa :

• w gospodarce socjalistycznej - maksymalne zaspokojenie potrzeb materialnych i kulturalnych społeczeństwa,

• w gospodarce kapitalistycznej - wcześniej eksponowano zysk; OSO eksponuje się misję np. najlepsza obsługa komputera

Misja - jest to główny cel działania przedsiębiorstwa, intencja jego działania, główna przesłanka.

Misja jaka prezentuje TOYOTA ogranicza się do trzech założeń:

• Produkowanie wyrobów tam gdzie są odbiorcy

• Produkowanie wyrobów, które zaspakajają potrzeby odbiorców różnych segmentów danego rynku

• Utrzymywanie światowego poziomu technicznego


Hierarchiczny układ celów:















Firma - pojęcie prawne; oznacza nazwę pod jaką przedsiębiorstwo (może to być grupa zakładów, czy nawet przedsiębiorstw zgrupowanych w koncern) jest prowadzone jako organizacja gospodarcza i pod jaką wchodzi ono w stosunki zewnętrzne (np. zawiera umowy)

Interes - potoczne określenie dla prowadzonego na niedużą skalę przedsiębiorstwa handlowego lub dla sfery handlowej dużego przedsiębiorstwa

Biznes - ma wiele znaczeń; oznaczać może albo zarobkową działalność gospodarczą (interes) albo jednostkę gospodarczą stanowiącą raczej część dużego złożonego przedsiębiorstwa (korporacji) i jest raczej odpowiednikiem stosowanych u nas pojęć : zakład, ewentualnie wyodrębniona branżowa grupa działalności dużego przedsiębiorstwa lub jednostki prowadzące tylko działalność handlową

Fabryka - kojarzy się raczej z samą tylko techniczno - wytwórczą stroną działalności

Typy, formy i rodzaje przedsiębiorstw:

1.Typy

• przedsiębiorstwa sektora publicznego

• przedsiębiorstwa sektora niepublicznego.

2.Kryteria wyboru formy prawnej przedsiębiorstwa

• określenie zasad odpowiedzialności

• uprawnienia decydowania i reprezentowania

• zasady podziału zysku i ewentualnego udziału w stratach

• możliwość finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstwa

• nakłady związane z określoną formą prawną

• obciążenia podatkowe

3.Dwie formy prawne przedsiębiorstw

• formy prawa handlowego

• formy prawa publicznego

Formy prawa handlowego

1.Przedsiębiorstwa jednostkowe (jednego właściciela)

2. Spółki osobowe

• spółka prawa cywilnego

• spółka cicha

• spółka jawna

• spółka komandytowa

3. Spółki kapitałowe

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z oo)

• spółka akcyjna (S.A.)

4. Formy mieszane (kombinacje spółek kapitałowych i osobowych)

• akcyjna spółka komandytowa (spółka komandytowa na akcje)

• spółka komandytowa w wyniku skombinowania spółki zoo i spółki jawnej

• spółka podwójna

5.Spółdzielnie

Przedsiębiorstwa i zakłady publiczne - są to jednostki, które w całości lub w przeważającym stopniu znajdują się w posiadaniu publicznych organów:

• państwa

• województwa

• powiatu

• gminy

Rodzaje przedsiębiorstw:

• przedsiębiorstwa rolnicze

• przedsiębiorstwa przemysłowe

• przedsiębiorstwa handlowe

• przedsiębiorstwa transportowe

• przedsiębiorstwa budowlano - montażowe

I. Łączenie różnych działalności:

• przedsiębiorstwa przemysłowo- handlowe,

• przedsiębiorstwa przemysłowo - usługowe,

• przedsiębiorstwa przemysłowo - handlowo -usługowe,

• przedsiębiorstwa przemysłowo- rolne,

• przedsiębiorstwa rolno -przemysłowe,

• przedsiębiorstwa przemysłowo- badawcze,

• przedsiębiorstwa transportowo -handlowe.

II. Forma organizacyjna:

• przedsiębiorstwa wielozakładowe

• przedsiębiorstwa jednozakładowe

III. Skupienie w przedsiębiorstwie przemysłowym produkcji z różnych gałęzi i branż może wystąpić w formie kombinatu.

Kombinat przemysłowy - „rodzaj przedsiębiorstwa wielozakładowego, zgrupowanie wyspecjalizowanych zakładów produkcyjnych, których produkcja jest powiązana między sobą”.

Cele:

• skrócenie cyklu produkcyjnego,

• obniżka kosztów produkcji,

• zmniejszenie się obsługi produkcji,

• zmniejszenie się obsługi transportu,

• zmniejszenie się obsługi administracji,

• koncentracja produkcji,

• przyspieszenie rozwoju techniki.

W zależności od charakteru więzi produkcyjnych wyróżnia się:

a)kombinaty przemysłowe pionowe - zakłady realizujące następujące po sobie fazy procesu produkcyjnego wyrobu np.:

• wielkie piece,

• stalownia,

• walcownia,

• obróbka części,

• montaż itp.

b) kombinaty przemysłowe poziome - łączenie zakładów wytwarzających rożne wyroby uzyskiwane z tego samego surowca, albo wytwarzające wyroby do zaspokojenia podobnego celu

c) mieszane formy kombinatów przemysłowych

Osobowość prawna przedsiębiorstwa - jest wyrazem prawa podmiotowego, wynika z prawa przedmiotowego

Osobowość prawna to prawo przedsiębiorstwa do:

• zawierania umów z kontrahentami,

• zawierania umów o pracę z pracownikami,

• zaciągania zobowiązań,

• dochodzenia roszczeń

Osobowość prawną przedsiębiorstwo uzyskuje z chwilą zarejestrowania.

Rozrachunek gospodarczy

• Zewnętrzny rozrachunek gospodarczy (ZRG)

• Wewnętrzny rozrachunek gospodarczy (WRG)

Rozrachunek wewnętrzny jest metodą zarządzania zespołami ludzi, komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa.

Występuje w dwóch formach:

• pełny wewnętrzny rozrachunek gospodarczy

• wewnętrzny ograniczony rozrachunek gospodarczy.

Cechy pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego (PWRG):

1. WRG stosuje się w przedsiębiorstwach wielozakładowych.

2. Zakłady przedsiębiorstwa są określone w statucie firmy.

3.W statucie firmy określone są relacje miedzy przedsiębiorstwem i zakładami oraz między poszczególnymi zakładami.

4.Każdy zakład ma określoną strukturę organizacyjną, techniczną, produkcyjną.

5.Kierownicy zakładów otrzymują od kierownika przedsiębiorstwa zakres pełnomocnictw.

6.Zakłady prowadzą pełna rachunkowość, sporządzają bilans i rachunek wyników do celów wewnętrznych

7. Zakłady realizują określone zadania w zakresie technicznym, produkcyjnym, ekonomicznym.

8.Działalność zakładów oceniana jest na podstawie uzyskanych wskaźników ekonomiczno - technicznych.

9.WRG daje znaczną autonomię kierownictwu zakładu wyzwalając inicjatywę i gospodarność.

10. Działalność zakładu podlega kontroli zgodnie z zakładowym regulaminem kontroli wewnętrznej.

Wewnętrzny ograniczony rozrachunek gospodarczy (WORG) stosowany jest w stosunku do jednostek działalności podstawowej i pomocniczej

• jednostki nie prowadzą pełnej rachunkowości

• informacje prowadzone są w ramach centralnej rachunkowości

• zakres autonomii jednostek jest niższy niż przy PWRG

Nauka o organizacji 25.09.2011

Strona 4 z 6

Podział celów według horyzontu czasu

Bieżące - 1 rok

Wieloletnie - około - 1-5 lat

Perspektywiczne - ponad 5 lat

Planowanie operacyjne

Planowanie wieloletnie

Planowanie strategiczne

Cel główny I rzędu

Zysk Bierzach i równowaga finansowa w długim okresie.

Cele strategiczne II rzedu

Strategie funkcjonalne np. innowacyjna, produkcyjna, marketingu

Cele wieloletnie III rzędu

Plany wieloletnie biznes planu:

- określenie etapu realizacji strategii

- plany produkcji, marketingu, finansowe itp.

Cele bieżące IV rzędu

Plany operacyjne:

- określenie celów dla bieżącej realizacji

- określenie środków, wykonawców, terminów realizacji, odpowiedzi, zasad motywacji

---