Chwasty-sa to zbiorowiska roślinne znoszące powtarzające się zabiegi uprawowe.Wykazuja zdolność dopasowania cyklu rozwojowego do cyklu rozwojowego roślin uprawnych.Segetalne-rosliny synantropijne(zbiorowiska roślinne pojawiające się w siedlisku w wyniku działalności człowieka)które przystosowaly się pod względem ekonomicznym, biologicznym,do stosowanej agrotechniki i utrzymuja się na polu mino,iż człowiek je zwalcza.Wplywaja ujemnie na jakos i wysokość plonu.Ruderalne-występujące przy osadach ludzkich,często w miejscach bogatych w azot, przy szopach, płotach itp.Rośliny te wywodzą się w dużej części z żyznych lasów łęgowych oraz azotolubnych okrajków.Tworzą własne zbiorowiska roślinne.Należą do nich np.łopian, pokrzywa.łąkowe-nie zjadane przez zwierzęta pasące się na łąkach i pastwiskach(np. pokrzywa, ostrożeń)trudno trawione lub trujące(wilczomlecz)oraz rośliny pasożytnicze.Herbologia-nauka o biologii i ekologii chwastow oraz o metodach regulacji ich wystepowania.Szkodliwosc ch.- konkurencja o skl.Pokarmowe,wode,światło;pasożytnictwo,polpasozytnictwo,pośredniczenie w przenoszeniu chorob i szkodnikow roślin uprawnych;możliwość krzyzowania się z roslina uprawna;wl. Trujące;pogarszające jakos produktow rolniczych;utrudnienie zbioru;zanieczyszczenie materialu siewnego;obniżenie plonu;wzrost kosztow produkcji.Pozytywna Funk. Ch.-ochrona wierzchniej warstwy gleby przed wysuszeniem i zaskorupieniem;ochrona gleby przed erozja;zatrzymanie skl pokarmowych w glebie; korzystne warunki rozwoju mikroorganizmow;siedlisko dla org pożytecznych;tworza mikroklimat w lanie;wl lecznicz;walory estetyczne.Podstawy ogranicznienia zachwaszczania-a)biologiczne:płodność chwastow;zdolność osypywania owocow;wielkość i budowa owocow;trwałość owocow;dl spoczynku owocow;sposób rozm;sposób rozprzestrzeniania b)ekologiczne:źródło zachwaszczenia;warunki glebowe i klimatyczne;zabiegi agrotechniczne;układ przestrzenny w lanie;konkurencja wew i miedzygatunkowa;dynamika rozwoju populacji chwastow;c)ekonomiczne.Źrodla zachwaszczenia-zapas nasion chwastow w glebie;niektóre nawozy organiczne;material siewny;niewłaściwy płodozmian;tereny sąsiadujące z polem uprawnym.Prog szkodliwości-ilosc chwastow powodujaca istotna obniżkę plonow. Ekonomiczne podstawy regulowania zachwaszczenia-1)ocena stanu zachwaszczenia2)ocenia stopnia zachwaszczenia3)ocena ekonomicznnej celowości stosowania zabiegu.Biologiczny prog szkodliwości-stopien zachwaszczenia(liczba szt/m2)wywolujaca stotna obniżkę wysokości i wartości plonu rośliny uprawnej. Ekonomiczny prog szkodliwości-stopien zachwaszczenia przy którym wartość obniżonego plonu jest rowna kosztom zastosowanej metody odchwaszczania.Ekonomiczna celowość odchwaszczania-wartosc roznicystrat plonu i kosztow odchwaszczania. Pe=PxSxC/100-(h+z+Sm) Pe prog ekonomicznej szkodliwości chwastu P-przewidywalny plon gdyby uprawa była wolna od chwastow t/ha. S-strata plonu,c-cena 1tony plonu zl. H+z+Sm-koszt zabiegu.Metody ograniczenia zachwaszczania-1zapobieganie2Metody pośrednie-metody agrotechniczne3Metody bezpośrednie-metody mechaniczne:na polach zajętych-metody fizyczne-metody biologiczne biotechnologiczne-metody chemiczne4metody integrowane.Metody agrotechniczne:prawidłowy płodozmian,uprawa międzyplonów;uprawa odmian zrejonizowanych;termin siewu;norma wysiewu;jakość materialu siewnego,nawożenie organiczne;nawożenie organicznymi i podzielonymi dawkami N zgodnie z wymaganiami pokarmowymi roślin;ochrona przed chorobami i szkodnikami.Metody mechaniczne-1zespol uprawek pożniwnych-podorywka i bronowanie-kultywatorowanie i bronowanie2zespol uprawek przedzimowych -orka przedzimowa 3zespol uprawek przedsiewnych wiosennych -wlokowanie-kultywatorowanie+bronowanie +walowanie -orka wiosenna+bronowanie+walowanie4pielegnowanie zasiewow-bronowanie zasiewow,-walowanie posiewow-mechaniczne odchwaszczanie międzywęźli5Sciolkowanie-czarna folia lub wloknina-przezroczysta folia -zywa sciolka-material organiczny.Metody fizyczne-metody termiczne:plomieniowe,podczerwieni,parowania-uprawa gleby w ciemności-metody elektryczne-Metody biologiczne-wykorzystanie naturalnych wrogow:szkodniki,grzyby.Metody biotechnologiczne-mykoherbicydy,wykorzystanie allelopatii,hodowla roślin transgenicznych odpornych na herbicydy.Biologiczne zwalczanie chwastow to metoda polegajaca na ekspozycji zwalczanego gatunku na jego wrogow naturalnych.Jest wynikiem dzialania celowego wprowadzonych do środowiska naturalnego organizmow drapieżnych,pasożytniczych,patogenicznych,utrzymujących populacje chwastow w mniejszej liczebności niż ma to miejsce w sytuacji nieobecności tych org.Zalety stosowania metod biologicznego zwalczania chwastow-ciaglosc dzialania-zwalczanie skierowane przeciwko wybranym gatunkow chwastow-brakefektow ubocznych-brak ryzyka stosowania metody rozpoznanej przed zastosowaniem-koszty introdukcji organizmu nizsze w porównaniu do kosztow wyprodukowania nowego srodka.Wady-powolne dzialanie-brak gwarancji skutecznosci dzialania-uzaleznienie efektow dzialania od czynnikow siedliskowych w porównywaniu do innych metod-mozliwosc wystapienia mutacji indukowanych organizmow w niepożądanym kierunku.
Czynniki ograniczające stosowanie herbicydow:-duze zróżnicowanie gatunkowe populacji chwastow,-naturalna odporność na patogeny i introdukcja z innymi mikroorganizmami-warunki siedliskowe-warunki techniczne.Alleopatia prawdziwa:uwalniana do środowiska zw chemicznych które sa toksyczne bezpośrednio po wytworzeniu przez roślinę.Allelopatia finkcjonalna:uwalnianie do środowiska sub, które staja się toksyczne dopiero po ich przekształceniu przez mikroorganizmy dmiany transgeniczne-odmiany o genotypie zmodyfikowanym metodami inżynierii genetycznej do których wlaczono geny pochodzące z innych organizmow np. bakterii lub innych gatunkow roślin. Herbicyd-herba-zielsko,credo-zabijanie-zw chemiczne do zwalcznia zbędnej roślinności lub hamowania ich rozwoju.Zalety herbicydow-wczesne usuniecie konkurencji chwastow;poprawa zdrowotności i kondycji roślin;zlikwidowanie chwastow na dużych powierzchniach w krotkim czasie;wieksza skuteczności wydłużony okres zwalcznia chwastow;skuteczne zwalczanie niektórych gatunkow chwastow;redukcja liczby uprawek międzyrzędowych;ułatwienie przeprowadzenia innych zabiegow uprawy i zbioru;ograniczenie zuzycia sily roboczej.Wady stosowania herbicydow-kompensacja niektórych gatunkow chwastow;uodparnianie się chwastow na herbicydy;nagromadzanie się herbicydow w glebie;uszkodzenie roślin uprawnych;ryzyko uszkodzenia roślin następczych;utrudniony dobor roślin w przypadku dokonania przesiewu;wymywanie herbicydow w glab profilu glebowego;zaburzenia w funkcjonowaniu mikroflory.Herbicyd:balast-sub. Biologicznie czynna-wspomagacze. Sub biologicznie czynne-biologicznie czynny składnik formy uzytkowej srodka ochrony roślin określany nazwa zwyczajowa.Nazwa chemiczna charakteryzuje budowe czasteczki danego związku;nazwa zwyczajowa jest uproszczona nazwa chemiczna np. linuron. Nazwa handlowa Afalon dyspersyjny 450SC Linurex50WP.Skutecznosc herb-stopien zniszczenia chwastow.Fitotoksycznosc chwastow-stopien uszkodzenia rośliny uprawnej:ostra-objawy szybkie,chroniczna-objawy powolne. Objawy uszkodzenia dzialania herbicydu-brak lub zamieranie wschodow, zahamowanie wzrostu-chloroza,deformacja lisci i pedow,plamistość,nekrozy.Selektywnosc herbicydow-zdolnosc herbicydow do niszczenia pewnych gatunkow roślin a nie niszczenie innych i jest podstawa stosowania herbicydow w praktyce rolniczej. Rodzaje selektywności: a oparta na mechanizmach obronnych roślin slektywnosc fizjologiczna-roznice w zdolności roślin do pobierania i szybkości przemieszczania herbicydu do wrażliwych organow na detoksykacji danej substancji przez jej rozklad lub zablokowanie. Slelektywnosc uwarunkowana pewnymi wl anatomicznymi i morfologicznymi-warstewka wosku lub wloski na pow liscia zabezpieczaja tkanke okrywajaca przed wniknieciem do niej herbicydow.B-oparta na unikaniu toksycznego dzialania-pozycyjna polega na roznicy w głębokości rozmieszczenia korzeni roślin uprawnych i herbicydu-dl okresu wschodow-sposób uprawy termin siewu który pozwala na unikniecie kontaktu z roslina uprawna-technika zabiegu-fazy rozwojowe roślin np. groch dobrze znosi oprysk preparatem Basagran przy wys 6-12cm ale po wytworzeniu wasow staje się już wrażliwy.Klasyfikacja herbicydow-wg selektwnosci-selektywne-nieselektywne; -wg sposobu dizalania: kontaktowe;wgłębne;systematyczne,kontaktowe i systematyczne, wg sposobu do wnikania do rośliny: doglebowo,dolistnie, dolistnie i doglebowo. Wg terminu stosowania przedsiewne, posiewne, powschodowe, posiewne i powschodowe, wg miejsca dzialania, wg budowy chemicznej.Czynniki warunkujące selektywne dzialanie herbicydu,:-rodzaj sub aktywnej-sposób i warunki stosowania,-dawka dobrana do zalecen, -agrotechnnika i faza rosl uprawnej, -warunki atmosferyczne. Herbicydy stosowanie doglebowo sa przemieszczane przez ksylem z woda w strumieniu transpiracyjnym. Przemieszczanie herbicydow stosowanych dolistnie nastepuje razem z produktami asymilacji poprzez Felom zarówno od wierzchołków jak i korzeni. Czynniki wpływające na pobieranie herbicydow-A)związane z roslina:pokroj rośliny, struktura pow liscia, faza rozwojowa rośliny, gatunek rośliny, B)środowiskowe: temp,wilgotność powietrza, opady deszczu, wiatr, nasłonecznienie,C)glebowe:temp,wilgotność gleby,ph gleby, sklad mechaniczny gleby, zawartość sub organicznej gleby.D)związane z chemizmem herbicydow:koncentracja herbicydu,ph herbicydu,budowa chemiczna związku, srodki pow czynne. Czynniki wpływające na skutecznosc herbicydow:A)zachwaszczanie:sklad gatunkowy chwastow, faza rozwojowa chwastow, faza rozwojowa rośliny uprawnej.B)warunki siedliskowe:temp powietrza, wilgotność powietrza, wilgotność gleby, zdolności sorpcyjne gleby, stopien doprawienia roli, zasobność w skl pokarmowe, światło.C)technika oprysku:rodzaj opryskiwacza, równomierność oprysku, dawka herbicydu. Dawka preparatu zalezy od: fazy rozwojowej chwastu, rodzaju gleby, ilość naniesionej na pow gleby, ilość wody, rodzaj dyszy spryskiwacza, Warunki prawidłowego oprysku:suchy lisc,temp 10-20C pelny turgor rośliny, prędkość wiatru <3m/s,sprawny opryskiwacz,dokładne zapoznanie się z etykieta, przestrzeganie przepisow php.
Podział herbicydów wg miejsca działania: (etapy przemiany materii w roślinie) i budowy chemicznej - przydatnych w ogrodnictwie i pielęgnacji terenów zadarnionych 1. Regulatory wzrostu - podobne do naturalnych auksyn, pobierane przez liście (ew. korzenie), przemieszczane we floemie i ksylemie, powodują zakłócenie w równowadze hormonalnej, syntezie białek, w oddychaniu komórkowym.- fenoksykwasy- zwalczają chwasty dwuliścienne w zbożowych (2,4D nie stosuje się w owsie), trwałych użytkach zielonych, trawnikach, boiskach itp. 2,4D - herbicyd: Aminopielik 720SL MCPA (2metylo-4-chloro fenoksyoctowy) Herbicydy: Chwastox extra, Dicoherb 750 pochodne pirydyny Chlopyralid - herbicyd: Lautrel 300SL Fluroksypyr - herbicyd: Staraue 250EC Bofix 260EC ( + chlopyralid ) Trichlopyr - herbicyd: Garlau 480EC 2. Inhibitory wzrostu siewek (i podziałów merystemów) - głównie doglebowe, przed- lub posiewne (wymagania: wilgotna gleba lub wymieszanie z glebą ze względu na szybki rozkład), działają w momencie kiełkowania lub zaraz po (rośliny giną tuż po wschodach), przemieszczają się tylko w ksylenie kiełkujących nasion, mała rozpuszczalność w wodzie i krótki okres zalegania. ednoliścienne chwasty bardziej wrażliwe niż dwuliścienne. 2 grupy: - inhibitory wzrostu części nadliścieniowej lub podliścieniowej i koleoptyla -inhibitory wzrostu korzonka zarodkowego i korzeni amidy napropamid - herbicyd: Devrinol 450SC naptalam - Alanap 23,7SL propyzamid - Kerb 00SCchloroacetoanilidy metazachlar - Butisan 400SC metalachlor, s-metalachlor - Diral 720EC propachlor - Ramrod Flo 480SC dimetachlor alachlor tebutam - Comodor ? dinitroaniliny (nie działają na krzyżowe) pendimetalina - Stomp trifluralina - Treflam, Triflurotox trifluralina + linuron pochodne kwasu tiokalbaminowego trialat Avadex BW 38 cykloat - Buramit, Ro-Neet butylat 3. Inhibitory syntezy aminokwasów - blokują aktywność określonego enzymu, uniemożliwiając biosyntezę białek (zahamowanie wzrostu i rozwoju), objawy działania ujawniają się powoli. 4. Inhibitory syntezy acetomleczanowej (ALS) - pobieranie przez liście i korzenie, przemieszczane we floemie i ksylemie do stref wzrostu, objawy po kilkunastu dniach. sulfonylomocznikowe - pobierane przez liście i korzenie, wysoka aktywność stosowania w małych dawkach (10-60kg), szerokie spektrum zwalczanych chwastów, wysoka selektywność w stosunku do okresu rozkładu (za wyjątkiem chlorosulfuranu) mikrogranulaty chlorosulfuron - Glean 75 DF tribenuron metylowy - Graustar tifensulfuron metylowy tifensulfuron metylowy + chlorosulfuron - Chisel 75 DF ? imidazolinowy imazetapyr - Piwot 100 SL 5. Inhobitory syntezy kwasu S-enolopirogrono-3-fosfoszikimowego: Glfosat - nieselektywny, systemiczny, szybko przemieszczający się w ksylemie i floemie - selektywność tylko u roślin transgenicznych. Herbicyd Roundup 360SL, Avans 330SL Inhibitory syntezy glutaminowej: Glufosynat amonowy - nieselektywny, działanie wgłębne, prawie nie przemieszcza się w roślinie - Basta 200SL 6. Inhibitory syntezy lipidów - głównie do zwalczania chwastów jednoliściennych (graminicydy), pobieranie przez liście (nalistne) i szybko rozprowadzane do stref wzrostu tzw. destruktory merystemów traw, hamują aktywność karboksylazy acetylo CoA, co uniemożliwia tworzenie nowych komórek oraz depolaryzują błony komórkowe- pochodne cykloheksadionów: chletodym - Select 120EC cykloksydym - Forus Ultra 100EC setoksydym - Nabu 45 -pochodne kwasu arylofenoksypropionowego dichloroprop dichlofop-p-metylowy - Illixan chizalofop-p-etylu - Targa Super fenoksaprop-p-etylu - Puma Super, Furore Super fluazyfop-pbutylowy - Fusilade Super ualoksyfor-p - Gallant Plus, Perenal propachizafop - Agil, Suffix . Inhibitory fotosyntezy - działają przez glebę, wnikają przez liście i korzenie, przemieszczają się w ksylemie, niektóre zaliczane do kontaktowych, blokują przepływ elektronów w fotosystemie II (energia światlna nie jest przekształcana w energię chemiczną)- herbicydy systemiczne - pobierane przez korzenie (doglebowe), przemieszczają się w ksylemie, natomiast stosowane nalistnie przemieszczają się tylko w ograniczonym stopniu. triazyny - selektywność fizjologiczna cyjanazyna - Bladex prometryna - Azogard, Gesagand symazyna - Azotop metamitlon - Buramet, Gotlix metrybuzyna - Seucor atrazyna ? pochodne fenylomocznikowe - selektywność pozycyjna linuron - Afalon, Kumirol diuron - Herbiton Super (+trichlopyr) izopraturon ? pochodne uracylu leuacyl - Venzar 80 WP, Buracyl 80 WP ? pochodne kwasu karbaminowego feumedifam - Betanol 160EC, Kemifam 160EC desmedifam - Betanol AM M (+feumedifam) eumedifam + desmedifam - Betanol 160 AM ? pochodne diazyny chlorydazy - Pyramin 65 WG herbicydy kontaktowe bentazon - Besagran 600 SL pirydat - Leutagran 45 WP 8. Inhibitory syntezy pigmentów - głównie chlorofilu i karotenoidów - blokują syntezę karotenoidów, które chronią chlorofil przed rozkładem na świetle (bielenie roślin); pobierane przez korzenie i kiełki, pzenoszone w ksylemie do liści Chlemazon - Command 360 CS Flurochloridon - Racer 250 CS 9. Destruktory błon komórkowych - kontaktowe, światło uaktywnia ich biologiczne działanie, skuteczne po dobrym pokryciu roślin, uszkodzenie błon komórkowych prowadzi do szybkiej desykacji traktowanych roślin. ? pochodne dwu pirydyli dikwat - Reglone 200 SL parakwat - Tavol 200 SL ? dwufenyloetery oksyfluorfen - Goal 240 EC
Rola chwastów w sadownictwie
1. Negatywna -konkurencja o składniki pokarmowe i wodę - konkurencja o światło z sadzonkami truskawek - allelopatia -tworzenie naturalnej osłony dla gryzoni i ślimaków -zwiększenie zagrożenia kwitnących drzew owocowych przymrozkami -źródło pokarmowe dla owadów przenoszących choroby fitoplazmatyczne i wirusowe -utrudnianie zbioru kombajnowego na plantacjach krzewów owocowych 2. Pozytywna -zapobieganie erozji gleb - zapobieganie wymywania składników pokarmowych -ściółkowanie gleby i ograniczenie parowania -tworzenie bioróżnorodności -środowisko życia ptaków i owadów pożytecznych Postępowanie -ustalenie granic ekonomicznej szkodliwości chwastów -zwalczanie chwastów metodami nieuciążliwymi dla środowiska