INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI
Labolatorium z gleboznawstwa i rekultywacji
I ROK INŻYNIERII ŚRODOWISKA STUDIA DZIENNE GRUPA 17 B	8.03.2011
„OCENA ZASOLENIA I ZAKWASZENIA GLEB I GRUNTÓW” AUTORZY OPRACOWANIA: Marek Stańko Jakub Burdajewicz Jędrzej Tatomir

1. Podstawowe pojęcia dotyczące gleb

Odczyn każdej gleby rozpatrujemy z punktu widzenia potrzeb roślin naturalnie na niej rosnących bądź potrzeb roślin wprowadzonych świadomie przez człowieka na dany teren -daną glebę. Jest to również czynnik odpowiedzialny za szereg zjawisk związanych z degradacją gleb i wpływający na natężenie tych zjawisk.

Jednostką odczynu jest jednostka pH, będąca wynikiem wyliczenia ujemnego logarytmu ze stężenia jonów wodorowych w roztworze glebowym.

Możemy zatem powiedzieć że odczyn gleby jest chemiczną właściwością gleby wynikającą ze stężenia jonów wodorowych w stosunku do jonów wodorotlenowych. Odczyn gleby wpływa na kierunek procesów glebowych oraz wzrost i rozwój roślin. Najlepszymi glebami dla większości upraw roślinnych są gleby obojętne, których pH mieści się w przedziale 6,8-7,2. Jeżeli wskaźnik pH jest wyższy od 7,2 to odczyn gleby jest zasadowy, jeżeli niższy od 6,8 - kwaśny

Na zwiększenie stężenie jonów wodorowych w glebie wpływ mają przede wszystkim:

• dwutlenek węgla

• kwasy organiczne powstające z rozpadu materii organicznej

• nawozy mineralne fizjologicznie kwaśne np. siarczan amonu

• kwasy fulwowe

• opady atmosferyczne w postaci tzw. kwaśnych deszczów

Oznaczanie odczynu gleby w roztworze wodnym ujawnia kwasowość roztworu glebowego, tzw. kwasowość czynną, za którą odpowiedzialne są jony wodorowe i glinowe roztworu glebowego.

Jest to jeden z podstawowych parametrów ustalanych przy analizie próby glebowej.

Gleby kwaśne i ich właściwości

Gleby kwaśne wytwarzają się naturalnie w warunkach intensywnych opadów atmosferycznych i swobodnego drenażu gleby wodami opadowymi.

Efekt ten potęguje zanieczyszczenie atmosfery związkami gazowymi będącymi bezwodnikami mocnych kwasów nieorganicznych.

Zakwaszanie gleb jest wzmagane przez praktykę rolniczą, poprzez używanie nawozów z formą amonową azotu.

Gleby kwaśne charakteryzują się wieloma niekorzystnymi właściwościami, co wiąże się z osłabieniem ich aktywności mikrobiologicznej(prowadzi to do spowolnienia mineralizacji resztek roślinnych) zmianami cech fizycznych i chemicznych, wzmożonym wymywaniem składników pokarmowych oraz uruchomieniem pierwiastków metalicznych, w tym metali ciężkich.

W glebach kwaśnych dochodzi też do blokowania sorpcji wapnia i magnezu co jest bardzo negatywnym zjawiskiem, zmniejsza się ogólna pojemność sorpcyjna kompleksu soorpcyjnego.

Należą do nich m.in. gleby brunatne, bielice, czerwonoziemy i żółtoziemy.

Gleby o charakterze alkalicznym

W stosunku do gleb kwaśnych, powstają one w odmiennych warunkach. Są one związane na ogół za słabymi opadami, silnym parowaniem i ograniczonym drenażem gleby. Często odczynem powyżej 8,5 odznaczają się gleby zasolone, zasodowane.

Tego typu sytuacja występuje także przy dużych opadach płynów przemysłowych i przewapnowaniu.

Gleby o charakterze zasadowym

Zasadowe gleby są to gleby o odczynie chemicznym powyżej wartości pH 7,2. Charakteryzują się występowaniem w profilu glebowym wysokiej zawartości jonów wapnia, magnezu, potasu i sodu.
Tworzą się zwykle w rejonach suchych i półsuchych, a także na skałach macierzystych zasobnych w sole (głównie węglany i siarczany) wapnia, magnezu i sodu. Należą do nich rędziny i gleby słone.

Sposoby oznaczania pH gleby:

-kwasomierz Hellige'a- określenie zakwaszenia gleby poprzez wywołanie odpowiedniej barwy roztworu

-nasączone paski bibułkowe-porównanie uzyskanej barwy z odpowiednio do danej metody dobraną skalą

-wykorzystanie pH metru z uniwersalną elektrodą zespoloną

2. Sposób wykonania ćwiczenia

Do przeprowadzenia ćwiczenia użyto pH-metr z elektrodą zespoloną.

Na wstępie do zlewki o pojemności 50cm³ odważono 20 g suchej gleby, wypełniono zlewkę wodą destylowaną do wartości 50 cm³.Taką próbę glebową dokładnie wymieszano a następnie umieszczono w niej elektrodę przyrządu i po ustabilizowaniu się wartości wyświetlanej na mierniku zapisano wynik który wyniósł : pH=5,40

Wnioski:

-pH gleby wskazuje na odczyn umiarkowanie kwaśny

-może to powodować problem z prawidłowym rozwojem roślinności

-zaleca się wapnowanie gleby, które powinno spowodować zbliżenie się do bardziej optymalnego dla wzrostu roślin odczynu obojętnego

Drugą zlewkę wypełniono 20 g suchej gleby, a następnie dodano CaCl₂ aby wypełnić zlewkę do 50 cm³. Taką próbę glebową dokładnie wymieszano a następnie umieszczono w niej elektrodę przyrządu i po ustabilizowaniu się wartości wyświetlanej na mierniku zapisano wynik który wyniósł : pH=5,14

Wnioski:

-pH gleby wskazuje na odczyn umiarkowanie kwaśny

-może to powodować problem z prawidłowym rozwojem roślinności

-zaleca się wapnowanie gleby, które powinno spowodować zbliżenie się do bardziej optymalnego dla wzrostu roślin odczynu obojętnego

3. Zasolenie gleb i gruntów

Gdy w roztworze glebowym występuje nadmierna, z punktu widzenia tolerancji organizmów roślinnych i zwierzęcych koncentracja soli, mówimy o zasoleniu gleby.

Gleby zasolone są na ogół związane ze słabymi odpadami, silnym parowaniem i ograniczonym drenażem gleby, przez co możliwe jest nagromadzenie soli.

Naturalne przyczyny zasolenia gleb:

-akumulacja soli z wody morskiej w płytkich zagłębieniach

-kapilarne podsiąkanie wody z rozpuszczonymi w nies solami wraz z odparowaniem wody z powierzchni gleby

-wietrzenie i ługowanie soli ze skał

Sztuczne przyczyny zasolenia gleb:

-stosowanie soli do przeciwdziałania skutkom oblodzenia dróg

-awarie górnicze i rurociągów transportujących solankę

-nadmierne nawożenie mineralne pół uprawnych

Miarą zasolenia gleb jest jej konduktywność mierzona w mS/cm.

4. Sposób wykonania ćwiczenia

Do przeprowadzenia ćwiczenia użyto konduktometr z elektrodą.

Na wstępie do zlewki o pojemności 50cm³ odważono 20 g suchej gleby, zlewkę wypełniono wodą destylowaną do wartości 50 cm³. Próbę glebową dokładnie wymieszano a następnie zbadano zasolenie przy pomocy elektrody przyrządu.

Opis próby	Przewodność elektryczna
gleba+woda destylowana	1,5 mS/cm

Wnioski:

-wartość zasolenia próby można uznać za dopuszczalną gdyż mieści się w przedziale 1,2-2,0.

---