Radcliffe-Brown, Alfred Reginald „Wyspiarze z Andamanów”

interpretacja zwyczajów polegać będzie na odkrywaniu ich znaczenia, nie pochodzenia

• brak wiarygodnych źródeł historycznych

• wyklucza możliwość tworzenia hipotetycznych rekonstrukcji (bardzo popularne w ówczesnej antropologii)

• metoda stosowana w przypadku faktów związanych z językiem i kulturą materialną może dojść do pewnego prawdopodobieństwa

• hipotezy są jednak trudne do zweryfikowania

• celem badań naukowych jest odkrycie ogólnych praw, a hipotezy nie dostarczają solidnych faktów potrzebnych do generalizowania

• wszystkie zwyczaje i wierzenia ludu pierwotnego odgrywają ściśle określoną rolę w życiu społecznym

• zbiór instytucji, wierzeń i zwyczajów tworzy system, który determinuje życie społeczeństwa

• wyjaśnienie poszczególnych zwyczajów polega na określeniu ich stosunku do innych zwyczajów

• przedmiot badań w żaden sposób nie został ukształtowany w procesie historycznym, należy zajmować się tylko aktualnym kształtem

• nie podejmuje porównania zwyczajów andamańskich z typowymi dla innych ludów (porównanie może być mylące)

• aby wyciągnąć przekonywujące wnioski z porównania dwóch pozornie podobnych zwyczajów występujących w dwóch różnych społeczeństwach musimy być pewni, że są one rzeczywiście podobne

• metoda porównawcza polega na zestawianiu całych systemów instytucji występujących w danym społeczeństwie

• badacz terenowy żyjąc pośród dzikich ma możliwość trafniejszej interpretacji zwyczajów

• wszelkie próby interpretacji wierzeń dzikich bez bezpośredniego kontaktu są nietrafne

• wszelkie próby wyjaśniania czy interpretacji poszczególnych wierzeń i zwyczajów dzikiego ludu muszą być oparte na pewnych ogólnych psychologicznych hipotezach, co do prawdziwości natury analizowanych zjawisk

HIPOTEZA I

• wierzenia ludów prymitywnych wynikają z podejmowanych przez dzikiego prób zrozumienia zjawisk związanych z życiem lub przyrodą

• wierzenia są prymarne początkowo pojawiają się jako pewne przeświadczenia, a później nabierają mocy wpływając na działania i stanowią fundament ceremonii i zwyczajów

• tym samym mogą być wyjaśniane poprzez pokazanie ich związku z poszczególnymi zwyczajami

HIPOTEZA II

• u podstaw wierzeń dzikiego leżą emocje związanie z zaskoczeniem i przerażeniem, lub podziwem i zdziwieniem rozbudzonym w wyniku kontemplacji zjawisk natury

HIPOTEZA III (RADCLIFFE - BROWN)

• egzystencja społeczności zależy od obecności w umysłach jej członków pewnego systemu sentymentów (zorganizowanego systemu tendencji emocjonalnych zogniskowanych wokół jakiegoś przedmiotu), dzięki któremu zachowanie jednostki jest regulowane zgodnie z potrzebami wspólnoty

• każda cecha systemu społecznego samego w sobie i każde wydarzenie oraz rzecz, która w jakikolwiek sposób wpływa na dobrobyt i pomyślność czy spójność społeczności staje się przedmiotem tego typu systemu

• w społeczeństwie dane sentymenty nie są wrodzone, ale rozwijają się w jednostce w wyniku oddziaływania na nią społeczeństwa

• zwyczaje obrzędowe danej społeczności są środkami, dzięki którym określone sentymenty są kolektywnie wyrażane w określonych sytuacjach

• ceremonialna ekspresja któregoś z sentymentów służy zarówno utrzymaniu go na odpowiednim poziomie intensywności jednostki jak i jego przekazywaniu z pokolenia na pokolenie

• funkcja społeczna: określenie działania instytucji w odniesieniu do społeczeństwa oraz jego solidarności i spójności

METODA

• analizując dany zwyczaj trzeba wziąć pod uwagę wyjaśnienie przedstawione przez krajowców (mimo tego, że nie są to wytłumaczenia naukowe)

• wyjaśnienie będące wynikiem procesu racjonalizacji rzadko pokrywa się z przyczynami psychologicznymi

• hipoteza związana z wyjaśnieniem danego zwyczaju jest wartościowa wtedy, gdy wyjaśnia nie tylko same zwyczaje, ale również podanie przez tubylców motywy ich postrzegania

• jeśli jakiś zwyczaj praktykowany jest przy różnych okazjach ma w każdej z tych sytuacji podobne lub takie samo znaczenie

• jeżeli rożne zwyczaje są praktykowane razem z tej samej okazji, to mają jakiś wspólny element

• unika porównania zwyczajów andamańskich ze zwyczajami innych ludów

OPIS ZWYCZAJÓW

Zaślubiny

• zbliżanie następuje stopniowo, aż pan młody usiądzie na kolanach panny młodej

• wszędzie uścisk wyraża uczucia takie jak: troska, przyjaźń, czyli te będące ekspresją związku pomiędzy dwiema osobami

• poprzez zaślubiny mężczyzna i kobieta wchodzą w związek stanowią „jedność” (symbolizowaną za pomocą uścisku)

• widzowie poprzez swoją obecność sankcjonują związek

• mężczyzna prowadzący ceremonię działa w imieniu wspólnoty

• związek małżeński dotyczy całego społeczeństwa, a nie tylko głównych zainteresowanych

• odprawienie zaślubin służy podtrzymaniu sentymentu wobec małżeństwa w ogóle (istnienie tego sentymentu da się wyczuć w potępianiu konkubinatu)

• zachodzi zmiana pozycji społecznej (w społeczeństwie andamańskim jest wyraźny podział na ludzi, którzy zawarli związek małżeński i tych, którzy tego nie zrobili)

• para uświadamia sobie, że ich związek to sprawa całej społeczności oraz to, że wkraczają w nową sytuację

• otrzymane prezenty ślubne to wyraz dobrej woli

Podarunki

• dawanie prezentów to powszechny sposób na wyrażenie sympatii

• w większości przypadków obie strony otrzymują podarunki, wiec możemy mówić o wymianie

• kiedy prezent jest wręczony jako znak dobrej woli dający oczekuje, że otrzyma coś w zamian o równej wartości (drugi stara się zademonstrować swoją dobrą wolę)

• odrzucenie podarunku traktowane jest jako zniewaga

Zawierani pokoju

• tancerze podzieleni na dwie grupy, jedna agresywna względem drugiej

• wymiana broni to szczególna forma wymiany darów

• celem ceremonii jest zmiana uczuć jakie żywią względem siebie dwie grupy

• ceremonia ta odbudowuje stan solidarności między lokalnymi grupami

Szloch

• nie stanowi ekspresji uczuć, jest rytuałem, którego przebieg wyznacza obyczaj

• zdarza się Andamanom płakać spontanicznie

• dwie odmiany: obustronna (płaczą obie osoby) jednostronna (grupa, lub osoba opłakuje inną)

• celem tego rytuału jest potwierdzenie istnienia więzi społecznych pomiędzy dwiema osobami, bądź grupami

• płacz stanowi wyraz czułości

• w niektórych przypadkach stanowi odnowienie przerwanych relacji społecznych

• w innych ma na celu pokazanie, że więzi społeczne nadal istnieją po tym jak zostały zmodyfikowane (np. w przypadku małżeństwa, inicjacji)

• celem jest wywoływanie nowych dyspozycji emocjonalnych, które regulują zachowanie osób względem siebie

Ceremonie

• w każdym przypadku stanowią ekspresję uczuć wspólnych dwóm bądź większej licznie osób

• nie są jednak spontanicznym wyrazem emocji, wszystkie są działaniami zwyczajowymi, muszą być wykonane przy określonej okazji przez uczestników

• ceremonia mogą stanowić o fundamentalnych prawach regulujących życie emocjonalne człowieka

• służą odnowieniu, bądź zmodyfikowaniu relacji społecznych

Taniec

• taniec stanowi najogólniejszą formę rozrywki, jest wyrażeniem radości

• ruchy wykonywane w zwykłym tańcu nie są ekspresywne i mimetyczne

• umożliwia pewniej liczbie osób podjęcie wspólnych działań i odgrywanie ich w zespole

• każdy dorosły członek społeczeństwa pełni w tańcu jakąś rolę

• daje możliwość popisania się jednostce zręcznością i zwinnością

• w wyniku uczestnictwa w kolektywnej ekspresji przyjemności powstaje wieź braterska łącząca ludzi (taniec łączy osoby biorące w nim udział)

• w trakcie tańca jednostka podporządkowuje się wspólnocie

• główną funkcją tańca jest wzbudzenie w umyśle każdej jednostki poczucia jedności z grupą społeczną

• spotkania taneczne miały na celu doprowadzenie do kontaktu między dwoma grupami i odnowienie solidarności między nimi

Przyozdabianie ciała

• wyrażenie lub podkreślenie własnej wartości jednostki (dotyczy to ozdób,o których miejscowi mówią, że używają ich aby dobrze wyglądać)

• okoliczności, w których stosuje się te ozdoby są ściśle określone

• społeczeństwo dyktuje jaki i kiedy jednostka może wyrazić swoją wartość

Moc ochronna

• życie codzienne Andamanów jest uzależnione od naturalnych właściwości materiałów i przypisuje się im moce chroniące od zła

• im ważniejsze miejsce w społeczności zajmuje dany przedmiot, tym większą moc ochronną mu się przypisuje

• funkcją wiary w moc ochronną przedmiotów jest podtrzymanie jej zależności z grupą

• wartość społeczna: sposób w jaki dana rzecz wpływa, bądź ma zdolność wpływania na życie społeczne; wartość może być pozytywna bądź negatywna

• pozytywna: rzeczy, które przyczyniają się do dobrobytu społeczeństwa

• negatywna: rzeczy, które działają niekorzystnie

• każdy przedmiot, który przyczynia się do dobrobytu chroni przed złem

• siła mocy ochronnej przedmiotu zależy od tego jakie ważne usługi świadczy społeczeństwu

• rodzaj ochrony zależy od sposobu wykorzystania przedmiotu

Pożywienie

• u Andamańczyków jedzenie jest niebezpieczne

• pokarmy, których zdobycie jest trudne uznawane są za bardziej niebezpieczne

• zdobywanie pożywienia stanowi główne zajęcie Andamańczyków

• podstawową powinnością mężczyzny jest dostarczenie pożywienia sobie i innym

• jedzenie to przedmiot, który najbardziej służy uświadamianiu sobie swoich relacji z innymi

• przedmioty wchodzące w skład pożywienia mają przypisane właściwości ochronne

Inicjacje

• pozycja w życiu społecznym jaką zajmuje dziecko różni się od tej, która zajmuje dorosły

• zmianie pozycji musi towarzyszyć zmiana dyspozycji emocjonalnych ponieważ reguluje jego postawy wobec społeczeństwa oraz zmianę relacji z innymi członkami grupy

• za ich pomocą zmienia się status jednostki

• ograniczenie wynikające z inicjacji narzucane są przez społeczeństwo, a wsparte są siłą tradycji

• inicjowany zostaje obdarowany osobowością społeczną (uzależniona jest od statusu danej jednostki)

• celem inicjacji jest rozwinięcie sentymentów w umysłach inicjowanych

Zwyczaje pogrzebowe

• śmierć to utrata jednej części składowej

• osoba zajmująca określoną pozycję społeczną ma pewien udział w życiu społecznym, jest jedną z podpór relacji społecznych

• śmierć powoduje zdezorganizowanie społeczeństwa

• ze śmiercią członek społeczeństwa dalej ma na nie wpływ

• zwyczaje pogrzebowe nie stanowią ekspresji uczuć, są rytuałem

• spójność grupy społecznej dzięki której jest podtrzymywane jest jej istnienie zależy bezpośrednio od obecności kolektywnego systemu sentymentów lub dyspozycji emocjonalnych

• jeżeli sentyment jest podważony (śmierć) to istnieją dwa rozwiązania:

• sentyment traci zdolność kontroli nad zachowaniem w przyszłości

• musi znaleźć ujście w pewnej formie ekspresyjnego działania, które posłuży jako reakcja obronna bądź kompensacyjna

• zwyczaje pogrzebowe nie są związane tylko z instynktownym lękiem przed zmarłym

• obrzędy różnią się w zależności od pozycji zmarłego

• żałobnik wyłączony jest z życia wspólnoty

• wydobycie kości i ich ponowne przyłączenie do wspólnoty można uznać za ustanowienie pozycji zmarłego

• wszystko co pozostało z tego, który niegdyś stanowił siłę wspólnoty ma wartość społeczną

• zwyczaje pogrzebowe i żałobne można zatem postrzegać jako coś więcej niż wynik naturalnego strachu i smutku

• są środkami za pomocą, których społeczeństwo działa na jednostki