1. Socjologia- jest to dyscyplina naukowa, która należy do empirycznych nauk społecznych m.in. psychologia społeczna, antropologia społeczna, filozofia. Socjologia stanowi zbiór hipotez i twierdzeń formułowanych na różnych szczeblach ogólności: mikro, mezzo i makro społecznym. Jest nauką badającą w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa.

2.Społeczeństwo- to forma życia zbiorowego ludzi, ukształtowana historycznie, także specyficzny system interakcji pomiędzy jednostkami tworzącymi relatywnie samowystarczalną zbiorowość. Społeczeństwo jako rodzaj szerokiej czy najszerszej zbiorowości. Taką definicję stosował Florian Znaniecki, który definiował społeczeństwo jako kompleks grup współistniejących i krzyżujących się, podporządkowanych jednej grupie dominującej.

3. Grupa społeczna- zbiór co najmniej trzech osób w niektórych przypadkach dwóch, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych w celu zaspokojenia własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości. Rodzaje grup: formalna/nieformalna ; społeczna/niespołeczna

4. Zbiorowość- jest to pewna statystycznie wyodrębniona grupa ludzi. Mogą występować pewne cechy, na podstawie których można ją wyodrębnić ze społeczeństwa. Z czasem może się przekształcić w grupę społeczną. Zbiorowości stanowią potencjalne grupy społeczne. Zbiorowość społeczna jest natomiast najbardziej ogólnym określeniem skupienia ludzi, między którymi chociaż na krótko wystąpiła więź społeczna.

5. Cztery ogólne teorie socjologiczne.(Funkcjonalizm, Teorie Konfliktu, Teorie Interakcji, Teorie utylitarne)- Funkcjonalizm - W ujęciu funkcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. Teoria ta opiera się na następujących założeniach:

• społeczeństwo jest systemem składającym się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie

• system społeczny jest w stanie dynamicznej równowagi

• istniejące wewnątrz systemu napięcia mogą się utrzymywać nawet przez dłuższy czas, ale są one rozwiązywane

• system ten ulega zmianom, ale w sposób stopniowy i ewolucyjny

• cechą charakterystyczną tego systemu jest występowanie zróżnicowanych ról i pozycji społecznych, związanych ze zróżnicowanymi prawami i obowiązkami, oraz istnienie wspólnych norm i wartości. Aby system ten mógł trwać, muszą być spełnione następujące warunki: musi być zdolny do adaptacji, osiągnięcia celów, integracji i utrzymywania wzorców działania

• system społeczny dąży do zachowania ładu, czyli prawidłowego funkcjonowania, tworzy więc pewną hierarchię. Teoria Konfliktu- Teoria ta opiera się na wizji świata opartej na przymusie, dominacji i konflikcie. Największy wpływ na współczesną teorię konfliktu miała teoria Marksa zakładająca ustawiczną walkę klas na przestrzeni historii.

Teoria konfliktu za główny motyw działań jednostek przyjmuje interes. Konflikt jest następstwem antagonizmu interesów. Stosunki społeczne opierają się na dominacji i podporządkowaniu. Lewis A. Coser sugeruje, by konflikt definiować jako społecznie funkcjonalny sposób rozładowywania napięć. Instytucjonalizacja konfliktu sprzyja poszukiwaniu konsensusu. Teorie interakcji- rzeczywistość to różnorodne formy oddziaływania ludzi pomiędzy sobą (kontakty na mikroszczeblu).Rzeczywistość jest odbierana przez pryzmat symboli i gestów, ludzie sami posługują się tymi symbolami aby być zrozumiani. Teoria utylitarna- zakładają ,że ludzie tworzący społeczeństwo stają się w każdej sytuacji wyciągnąć maksymalne korzyści jak najmniejszym kosztem

7. Zróżnicowanie społeczne - wynik empirycznych badań socjologicznych, które mają na celu dowiedzenie między jakimi grupami społecznymi występują zróżnicowania (ujęcie podmiotowe) oraz pod jakimi względami występują te różnice (ujęcie przedmiotowe).

Do najczęściej stosowanych kryteriów podziału społeczeństwa na grupy należą:

kryterium miejsca zamieszkania

kryterium klasowo-warstwowe

kryterium społeczno-zawodowe

kryterium aktywności zawodowej

kryterium płci

kryterium wieku

W badaniach uwzględniane są następujące wymiary zróżnicowania społecznego: wykształcenie, dochody, poziom konsumpcji, styl życia, aktywność kulturalna, partycypacja polityczna.

8. Podstawowe elementy struktury społecznej: pozycje , role układ pozycji itd.-

Czynniki kształtujące strukturę społeczną

poziom rozwoju ekonomicznego

społeczny podział pracy

zasoby siły roboczej

stosunki własnościowe

proporcje między sektorami gospodarki

Strukture społeczna tworza nie tylko wyróznione mniej czy bardziej zasadnie człony

społeczenstwa, ale i jakies w miare trwałe relacje zachodzace pomiedzy nimi

(np. własnosci, władzy, wiedzy)

Strukture bada sie m.in. ze wzgledu na takie kryteria, jak:

• ze wzgledu na cechy demograficzne (płec, wiek)

• cechy ekonomiczne (dochód, rodzaj działalnosci zarobkowej)

• polityczne (stan uprzywilejowania poszczególnych osób czy grup ze wzgledu na ich

dostep do władzy, przynaleznosc partyjna itp.)

• ze wzgledu na typ osadnictwa (miasto, wies)

• przynaleznosc etniczna, rasowa, religijna

• wykształcenie czy wyzszy lub nizszy prestiz społeczny

• do struktury społ. niektórzy zaliczaja takze pewne zjawiska ze swiadomosci

społecznej, jak układ wartosci, systemy normatywne czy tez role i pozycje

społeczne

3. Typy struktury społecznej

• podział dychotomiczny - podziała na dwie przeciwstawne grupy (konflikt)

• podział funkcjonalny - poprzez pełnienie przez grupy okreslonych funkcji w

społeczenstwie (kooperacja)

• podział gradacyjny - wyróżnia sie ze wzgledu na nasilenie stopnia wystepowania

jakiejs cechy (podział ten opiera sie na hierarchii)

4. Trzy podstawowe ujecia podziału społecznego

• koncepcja klas społecznych Karola Marksa

o podstawowe podziały społeczne sa zwiazane z róznica stosunku do

srodków produkcji (kapitalisci-robotnicy)

o klasa w sobie/klasa dla siebie

o konflikt

o walka klas - naturalnym składnikiem zycia społecznego

• koncepcja trzech wymiarów podziału społecznego Maxa Webera

o podział społeczny dokonuje sie poprzez:

z zasoby dóbr materialnych - płaszczyzna ekonomiczna - podział

klasowy

z uznanie - płaszczyzna prestizu - podział stanowy

z władze - płaszczyzna polityczna - podział na partie

o podział na klasy nie jest wyznaczony przez stosunek do srodków

produkcji, lecz poprzez rodzaj szans na rynku, które zaleza nie tylko od

posiadania własnosci, ale również kwalifikacji

9. Socjalizacja- to proces nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).

Socjalizacja pierwotna - na jednostkę mają wpływ znaczący inni, przeważnie rodzice. Charakteryzuje się ona silnym emocjonalnym oddziaływaniem innych na jednostkę. Reguły działania przyswaja ona na zasadzie naśladownictwa oraz w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz symboliczny.

Socjalizacja wtórna - obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne itd.).

10. Resocjalizacja- proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.

11. Stadia socjalizacji- A) Model Georga Herberta Meada.: Stadium zabawy - dziecko przyjmuje czyjeś role, odczytuje gesty jednej osoby. Stadium gry - członkowie wchodzą równocześnie we wszystkie role pełnione przez innych

Wchodzenie w rolę uogólnionego innego -dziecko posiada podstawowe umiejętności do funkcjonowania w społeczeństwie: odczytuje i posługuje się gestami, włącza się w system symboli kulturowych, których używa jako punktu odniesienia do samooceny i kierowania swoim postępowaniem B) Model Jeana Piageta:

OKRES SENSOMOTORYCZNY - W tym okresie dziecko myśli głównie przez działania. Faza ta obejmuje czas od urodzenia do dwóch lat.

OKRES PRZEDOPERACYJNY- Dziecko w wieku 2-7 lat zaczyna funkcjonować w coraz większym stopniu w trybie pojęciowym i przedstawieniowym. Staje się coraz bardziej zdolne do umysłowego reprezentowania zdarzeń. Głównym osiągnięciem rozwojowym stadium przedoperacyjnego jest zdolność reprezentowania (przedstawiania) przedmiotów i zdarzeń Są to, w kolejności ich występowania: naśladownictwo odroczone (naśladowanie nieobecnych przedmiotów i zdarzeń), zabawa symboliczna (np. klocek zastępuje samochód), rysunek, obrazy umysłowe (wewnętrzne reprezentacje przedmiotów i przeszłych doświadczeń), mowa (mowa egocentryczna oraz mowa uspołeczniona).

OKRES OPERACJI KONKRETNYCH - Okres ten przypada na wiek 7-11 lat. W tym wieku procesy rozumowania stają się logiczne. W tym stadium dziecko rozwija procesy myślenia logicznego, mogące mieć zastosowanie przy rozwiązywaniu problemów, które są konkretne.

OKRES OPERACJI FORMALNYCH -do końca11 Dziecko nabywa zdolność do rozumowania abstrakcyjnego bez odwoływania się do konkretnych przedmiotów i wydarzeń. Dzieci potrafią rozwiązywać problemy w umyśle za pomocą systematycznego testowania zbioru hipotez i równoczesnego badania ich wzajemnych zależności. Staje się w coraz większym stopniu podobne do myślenia człowieka.

C) Model Freuda: Z.FREUD(twórca psychoanalizy, model stłumionych potrzeb)
ID-popędy
EGO(jaźń)-normy, wartości
SUPEREGO-zawiera tabu

D) Ericson: (psychoanaliza w ujęciu socjologicznym; wyróżniał stan optymalny i stan skrajnie odmienny w okresach rozwoju jednostki
-etap1 (wymóg: poczucie zaufania; opozycja: jego brak)
-etap2(wymóg: autonomia ; opozycja: niepewność, poczucie wstydu
-etap3(wymóg: inicjatywa; opozycja: poczucie winy; <4-6lat>
-etap4(wymóg: poczucie fachowości, chęć działania; opozycja: poczucie niższości;<6-14lat>
-etap5(wymóg: formowanie poczucia tożsamości; opozycja: zaburzenie tego poczucia
-etap6(wymóg: dojrzałość do intymności; opozycja: poczucie izolacji;
-etap7(wymóg: konieczność bycia twórczym, produktywnym; opozycja: koncentracja na sobie, stagnacja;
etap8(wymóg: poczucie integralności; opozycja: rozpacz;
W procesie wzrastania nabywamy istotne zdolności(rozwijają się cechy zakodowane w genach);socjalizacja jest niezbędna by wytworzyły się zdolności
ZDOLNOŚCI
-zdobycie motywów(aby człowiek chciał pełnić role społ.)
-zdolności mające charakter kulturowy(podzielanie wspólnych norm, wartości)

12. Gupa-

CZYNNIKI TWORZĄCE GRUPĘ SPOŁECZNĄ to:

a. członkowie

b. cele i zadania

c. struktura grupy

d. identyczność

e. ośrodki skupienia

KLASYFIKACJA GRUP jest następująca:

a. małe i duże

b. formalne i nieformalne

c. inkluzywne i ekskluzywne

d. celowe i spontaniczne

e. członkostwo automatyczne bądź z wyboru

RODZAJE GRUP PIERWOTNYCH są następujące:

a. rodzina

b. grupy rówieśnicze

c. społeczność lokalna

Role Grupowe:

- organizator

- lider

- człowiek akcji

- człowiek idei

- człowiek kontaktów

- sędzia

- człowiek grupy

- perfekcjonista

13. Modele rozwoju grup: etapy zmian okresowych.

A. Model Tuckmana i Jensena.

B. Model Cohena. -

• Funkcja deklaracji członkostwa

• Funkcja wyłaniania subgrup

• Funkcja konfrontacji

• Funkcja zaznaczania różnic indywidualnych

• Funkcja współpracy

• Funkcja zakończenia

14. Komunikacja interpersonalna- to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no i wreszcie słowami przekazujemy określone informacje. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:

- nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację;

- odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy;

- kod, czyli sposób przekazu tej informacji - obraz, gest, słowo etc.

15. Modele komunikacji werbalnej- Do aktu komunikacji dojdzie jedynie wtedy, gdy spełnione zostaną następujące warunki:

• informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron,

• zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji,

• przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tzw. szum),

• przekaz spotka się z odbiorem,

• informacja w założeniu będzie przeznaczona dla danego odbiorcy.

Bariery komunikacyjne

Czynniki, które utrudniają zrozumienie przekazu zawartego w wypowiedzi (o charakterze fizycznym i psychologicznym).

• utrudnienia percepcyjne

• wybiórczość uwagi

• brak umiejętności decentracji (przyjęcie perspektywy rozmówcy)

• różnice kulturowe

• stereotypy (chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym)

• Samopoczucie

W zachowaniach przestrzennych wyróżnia się cztery strefy używane przez nas nieświadomie podczas kontaktów i interakcji zachodzących pomiędzy nami a innymi osobami w kontaktach społecznych.

Są to:

• strefa intymna (0-45cm),

• strefa osobista (45-120 cm),

• strefa społeczna (1,2-3,6 m),

• strefa publiczna (3,6-6m).

Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia, sympatii. Im mniejszy dystans, tym bliższa relacja.

16. Komunikacja niewerbalna-

17. Stereotypy i uprzedzenia- Stereotyp (stereotype) - jest swoistym „chodzeniem na skróty” przy

poznawaniu osób - nasz system poznawczy nie jest w stanie ogarnac całej

rzeczywistosci, wszystkich zawartych w niej informacji, systemów wiedzy, stad

sa one koniecznoscia

Stereotyp - generalizacja odnoszaca sie do grupy, w ramach której identyczne

cechy zostaja przypisane wszystkim członkom grupy, bez wzgledu na

rzeczywiste różnice

• podstawa stereotypu jest posiadanie wiedzy i posługiwanie sie pewna

kategoria

• poprzez przypisanie danej osoby do okreslonej kategorii, możemy obdarzyc

ja cechami wchodzacymi w jej skład - kiedy spotykamy kogos po raz

pierwszy zwykle staramy sie go w jakis sposób zaklasyfikowac do jakiejs

kategorii

• kategoria dostarcza nam informacji o cechach. Zaliczajac kogos do

konkretnej kategorii - „zdobywamy wiedze” o tym, czego możemy sie

spodziewac po tej osobie, np. Amerykanie lubia sie spoufalac, a Japonczycy

sa chłodni

• dzieki stereotypom oszczedzamy czas oraz wysiłek, niezbedny do poznania

• stereotypy przygotowuja nas do okreslonego działania na podstawie

uproszczonych informacji

2. Uprzedzenia - komponent afektywny (emocjonalny)

Uprzedzenie (prejudice) - jest to cos, co wpływa na nasze poznanie, zanim

zetkniemy sie z obiektem, którego dotyczy (osoba, idea, przedmiotem)

wymagajacym naszego ustosunkowania - podstawa uprzedzenia jest posiadanie

stosunku emocjonalnego przed zetknieciem sie z obiektem uprzedzenia.

Uprzedzenie - (najczesciej) wroga badz negatywna postawa dotyczaca

wyróżniajacej sie grupy ludzi oparta wyłacznie na ich przynależnosci do tej

grupy

Uprzedzenia moga byc pozytywne lub negatywne (moga miec różne

nateżenie), ale w potocznym rozumieniu czesciej mamy na mysli uprzedzenia

negatywne

• jesli jestesmy uprzedzeni negatywnie, dostrzegamy przede wszystkim to, co

owo uprzedzenie uzasadnia

18. Uprzedzenia i dyskryminacja- dyskryminacja (łac. discriminatio - rozróżnianie) - traktowanie pewnych osób lub grup społecznych w inny sposób, zwykle mniej sprawiedliwy, niż innych osób i grup. Oparta jest ona na uprzedzeniach i etykietowaniu. Należy pamiętać, że jest ona kwestią władzy, czyli tego, kto definiuje pewne grupy jako nadrzędne lub podrzędne.
Pojęcie "dyskryminacja" używane jest w różnych znaczeniach. Z tych koncepcji wynika wiele konsekwencji, np. kto jest odpowiedzialny za rozstrzyganie sporów (sądy, ciała administracyjne), kto jest adresatem (samo państwo, czy państwo i osoby prywatne).

19. Stratyfikacja społeczna- pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.

20. Status, pozycja społeczna-

Elementy struktury społecznej

• struktura klasowa (status materialny, posiadanie lub nieposiadanie pewnych dóbr, np. klasa wyższa, średnia, niższa.)

• struktura warstwowa (rodzaj wykonywanego zajęcia, pozycja w społeczeństwie, poczucie przynależności do danej warstwy, np. do inteligencji)

• struktura zawodowa (znaczenie zawodów, zawody popularne, szanowane, zmiany na rynku pracy.)

• struktura demograficzna (podział wg płci, wieku, miejsca zamieszkania, liczby ludności, przyrostu naturalnego.)

Pozycja społeczna- wyróżnione i określone w danej kulturze miejsce jednostki społecznej w hierarchii społecznej i szerzej w strukturze społecznej. Pozycja społeczna określa prestiż jednostki. Z zajmowanej pozycji społecznej wynika rola społeczna jaką odgrywać powinna jednostka. Osoba znajdująca się na pewnej pozycji społecznej związana jest też z określonymi przywilejami i obowiązkami, jakie powinna pełnić wobec grupy czy społeczeństwa

21. Definicja rodziny- Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Stanowi pewien rodzaj ładu i zapotrzebowania społecznego. Służy zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych. Rodzina występuje od najdawniejszych czasów w różnej postaci. Początkowo przyjmowała formę rodzin wielopokoleniowych, gdzie pod jednym dachem zamieszkiwali wszyscy członkowie rodu. Dziadkowie brali wówczas czynny udział w wychowywaniu dzieci, byli bardzo szanowani i każdy korzystał z ich porad. Współczesna rodzina składa się najczęściej tylko z rodziców i dzieci, którzy zamieszkują pod wspólnym dachem. Rola dziadków nie jest już tak ogromna jak dawniej. To rodzice pełnią funkcję nauczycieli i przewodników w życiu. Rodzina określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia. Daje ona także utrzymanie i opiekę jej członkom. Przygotowuje ona także do samodzielnego życia i tworzy wspólne jedno gospodarstwo domowe. Jest swego rodzaju instytucją społeczną, która zaspokaja potrzeby swoich członków, ale także całego społeczeństwa. Rodzina stanowi pewien rodzaj wspólnoty i jest formą zrzeszenia.

22. Funkcje rodziny- to kolejno:

a. materialno - ekonomiczna

b. opiekuńczo - zabezpieczająca

c. prokreacyjna

d. seksualna

e. legalizacyjno - kontrolna

f. socjalizacyjna

g. kulturowa

h. rekreacyjno - towarzyska

i. emocjonalno - ekspresyjna

23. Typologie rodziny- jest rozważana jako wynik wpływu norm społecznych rządzących małżeństwem, pożyciem seksualnym i reprodukcją, miejscem zamieszkiwania po ślubie, podziałem obowiązków, legalnością urodzeń oraz wykształceniem partnerów, na poszczególne typy rodzin. I tak wyróżnić można wiele typów rodzin, przy czym za kryterium tego wyróżnienia przyjmuje się najczęściej :

• Liczbę osób w rodzinie - mała, wielka, ród

• Hierarchia prestiżu i władzy w rodzinie : matriarchalna patriarchalna egalitarna ( demokratyczna)

• Strukturę rodziny: pełna, niepełna,

24. Analiza transakcyjna Erica Berna: definicja i poziomy analizy.- -Analiza transakcyjna to stworzona przez Erica Berne'a psychologiczna koncepcja stosunków międzyludzkich, opierająca się na idei wyodrębnienia w Ja trzech współistniejących schematów zachowania i odczuwania przybierających formę:

• Ja-Dorosły,

• Ja-Dziecko,

• Ja-Rodzic.

Analiza transakcyjna obejmuje cztery poziomy analizy:

1. analizę strukturalną - osobowości

2. analizę transakcyjną - działań i komunikatów werbalnych między ludźmi

3. analizę gier - ukrytych transakcji zakończonych korzyścią psychiczną

4. analizę skryptu - specyficznych tematów realizowanych w życiu

---