PSYCHOLOGIA mgr M. Rzadkiewicz - ćwiczenia

AKTYWNOŚĆ POZNAWCZA CZŁOWIEKA

Procesy poznawcze:

• percepcja

• myślenie

• podejmowanie decyzji

• rozwiązywanie problemów

• uwaga

• uczenie się

• pamięć

• język

Zapewnienie podstawowych funkcji życiowych.

Wysoki stopień złożoności - wiele poziomów jednocześnie.

Badania: narzędzia (służące analizie procesów poznawczych), zależności (od czego mogą zależeć procesy poznawcze), wpływy.

Powiązanie z innymi funkcjami psychicznymi - dynamika i różnice indywidualne.

Powiązanie z czynnikami pozapsychicznymi: osobistymi (np.: ograniczenia umysłowe), zewnętrznymi.

Rozwój poznawczy człowieka - TEORIE:

• Asocjacjonizm brytyjski - introspekcja analityczna/empiryzm

proste idee skojarzenie idee złożone

pojęcie wyuczonej introspekcji poprzez naukę czystych wrażeń.

• Psychologia postaci (Gestalt)

Struktura jako pierwotna właściwość doświadczenia.

Całość to więcej niż suma elementów - konfiguracja

Pojęcie figury i tła

• Podejście transakcyjne

Doświadczenie przypuszczenie spostrzeżenie według wzorów dopasowanie niezgodność

Wzbogaca doświadczenie i proces się powtarza ...

• Teoria identyfikacji sygnałów

Identyfikacja istotnych treści poprzez redukcję napływu bodźców

Szum - zakłócenie stałości i przewidywalności środowiska

Umiejętności: rozróżnianie bodźców podobnych, stałość tożsamości, rozpoznawanie relacji, reguł, struktur.

ETAPY rozwoju poznawczego człowieka.

Stadia rozwoju umysłowego wg J. Piageta:

1. Sensomotoryczne (0-2 r.ż.)

2. Przedoperacyjne (2-6/7 lat)

3. Operacji konkretnych (7-11 lat)

4. Operacji formalnych

Sensomotoryczne:

• nauka konsekwencji zachowań - wzorce

• powstają coraz bardziej złożone schematy

• myślenie przyczynowe, skuteczność, mamy wpływ na otaczający nas świat (dalsza przyszłość)

• stopniowo następuje decentracja i pojawia się zrozumienie stałości przedmiotu (świadomość samego siebie pojawia się - odrębność)

Przedoperacyjne:

• wewnętrzne reprezentacje obok realnych działań pojęcia dotyczące przeszłości, przyszłości, symbole

• rozumowanie transdukcyjne - od szczegółu do szczegółu

• egocentryzm

Operacji konkretnych:

• operacje jako wewnętrzne działanie umysłu

Operacje formalne:

• operowanie symbolem, zdolność myślenia przednaukowego (dedukcja)

• ocena możliwości zjawisk

• negacja i odwrotność

STADIA rozwoju umysłowego:

Róznią się jakością myślenia, następują jedno po drugim (w różnym tempie mogą), interakcja negatywna (wymuszenie reorganizacji naszej wiedzy), poznawanie reguł rządzących w świecie.

PROCESY PERCEPCJI

Percepcja i spostrzeganie

Bodziec - zewnętrzny lub wewnętrzny sygnał

Receptor - struktury układu nerwowego o wrażliwości na specyficzny rodzaj pobudzenia

Stymulacja - pobudzenie Oś.U.N. w wyniku działania bodźców

Deprywacja - uniemożliwienie zaspokajania elementarnych potrzeb.

Wrażenia sensoryczne mechanizm wrodzony, odbiór prostych bodźców i ich właściwości (jasność, siła dotyku) przez receptory transmisja do mózgu

Spostrzeganie wynik procesu uczenia się, doświadczanie złożonej charakterystyki bodźców aktywna ich organizacja odniesienie do posiadanego doświadczenia wstępna interpretacja.

PERCEPCJA

System percepcji:

• percepcja ^ = suma wrażeń z analizatorów układu nerwowego

• aktywność, formułowanie hipotez, twórczość

• deprywacja sensoryczna (bodźce docierają w sposób ograniczony bądź w ogóle nie docierają), stymulacja optymalna, przeciążenie sensoryczne

• cechy sprawnego systemu percepcji: wrażliwy na różnice- czułość, adekwatność, szybkość, wybiórczość (koncentracja na bodźcu)

Percepcja - „wyposażenie” człowieka:

• dotyk, temperatura - życie płodowe

• ból - od urodzenia chociaż pierwsze 2 tygodnie mniejszy

• słuch - prawdopodobnie w życiu płodowym, po urodzeniu duże różnice

• kształty - noworodki - większa fiksacja wzrokowa na kontraście, krawędziach

• barwy - noworodek - głównie czerwony, żółty, błękitny

• ruch i praktyka - warunki rozwoju percepcji

Percepcja - pamięć sensoryczna:

• związek z procesami pamięci - przekazywanie do zapamiętania i korzystania z „magazynu” pamięci

• krótkotrwały ślad bodźca (około ½ sekundy) jakby „odciśnięty” w naszych zmysłach

60% - ikoniczna (wzrokowa)

30% - typu echo (słuch)

10% - czuciowe (kinestatyczna)

Kora somatosensoryczna - w mózgu poświęcona odbieraniu (analizowaniu) bodźców czuciowych
DOTYK

Skóra - największy organ zmysłu naszego ciała

Życie bez bólu byłoby ... ?/!

• jest niezbędne dla funkcjonowania i naszego bezpieczeństwa

• jest to życie bardzo niebezpieczne

• jest możliwe (brak odczuwania bólu - choroba)

SMAK i WĘCH

Zmysły „chemiczne”

• wystarczy kilka cząstek związku albo dostarczyć receptorom wrażenia smaku albo węchu

• nie można powąchać czegoś dopóki choć kilka cząstek substancji nie wyparuje

• ból, faktura, zapach, temperatura modyfikują smak

• rozmieszczenie kubków smakowych na języku ok. 10000 szt. Żyją 7 dni

WZROK

Percepcja - kolor, jasność, intensywność barw, kształtów, perspektywy przestrzennej, ruchu (wzrokowo-przestrzenna)

Progi percepcji:

• próg absolutny - zdolność odróżnienia czy bodziec jest czy go nie ma

• próg zmiany - jesteśmy w stanie dotrzeć że zmienił się charakter bodźca

Złudzenia wzrokowe: zjawisko „Fi”, Miller-Lyer ( ; >----< )

SŁUCH

• wysokość częstotliwości ( niska, wysoka)

SPOSTRZEGANIE

Spostrzeganie - prawidłowość:

• z dołu do góry - informacje na podstawie pojedynczych bodźców składane w całość

• z góry na dół - wykorzystanie wzorów całości, by rozpoznać elementy

• akomodacja - dostosowanie schematów do nowych informacji

• asymilacja - włączenie nowych informacji w stare schematy

• stałość wielkości, kształtu, jasności, koloru pomimo zmian odległości

Spostrzeganie selektywne - zgodność z oczekiwaniami,

Zamykanie - uzupełnienie łuku w informacjach

Prawa: podobieństwo, bliskości, ciągłości ...

PAMIĘĆ - UCZENIE SIĘ - UWAGA

PAMIĘĆ

Pamięć - proces odpowiadający za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczeń.

Także:

• system kodowania doświadczeń

• faza przetwarzania informacji

• ma charakter fazowy

• częściowo podlega doskonaleniu

• składnik inteligencji

Metapamięć - wiedza o własnej pamięci

Rodzaje:

• trwałość - ultrakrótka (sensoryczna), krótka, trwała

• świadomość:

--deklaratywna - jawna: semantyczna, epizodyczna

--niedeklaratywna - niejawna: zdolność proceduralna, torowanie, warunkowanie, nieświadoma

--metafory - ślad na piasku, magnetofon, komputer

FAZY:

• zapamiętywanie

• przechowywanie

• odtwarzanie rodzaje:

--przypominanie mechaniczne (całościowe) i rekonstrukcja na podstawie części

--rozpoznawanie

--ponowne uczenie się - zasada oszczędności

Pamięć niedoskonała - świadkowie:

• selektywność percepcji ogranicza zdolność odtwarzania zdarzeń

• stres wpływa na percepcję

• zapamiętuje się istotne fakty, a nie szczegóły (np.: wygląd, upływ czasu)

• doświadczenie uzupełnia luki np.: o przeciętność

• stereotypy i uprzedzenia zniekształcają wspomnienia

Wskazania zależą od konstrukcji tekstu i pytań naprowadzających.

Pamięć doskonała - strategie:

• przeuczenie - ćwiczenie po nauczeniu

• przeglądanie - wracanie do przerobionego materiału

• aktywne powtarzanie - utrzymanie aktywnej uwagi i odnajdywanie w pamięci

• porcjowanie (7+/- 2 bity) pojemność pamięci krótkotrwałej

Pamięć doskonała - mnemotechniki:

• zwiększanie sensowności - słowa w opowiadanie

• wyobrażenie wzrokowe - łączenie w pojęcia w pary

• grupowanie - w kategorie

• akronimy / akrostychy - literowanie

• wyobrażenia interakcyjne - czynności

• słowa wieszaki - znany tekst

• metoda miejsc - na drodze

Pamięć zewnętrzna

Wnioski:

• zapamiętywanie zależy od rodzaju materiału

• zapamiętywanie zależy od uwagi

• pomocne są wyróżnienia, strategie pamięciowe

• miejsce w szeregu wpływu na pamięć obiektu:

--efekt pierwszeństwa

--efekt świeżości

--krzywa pozycyjna

UCZENIE SIĘ

Uczenie się - prawa i zależności:

• materiał sensowny przyswajany łatwiej niż bezsensowny

• materiał werbalny łatwiej niż niewerbalny (figury)

• nastawienie wpływa na zapamiętywanie, przechowywanie i organizacje materiału

• uczenie się wpływa na preferencje - bardziej lubimy to co znamy

Prawa JOSTA - rozłożenie powtórzeń w czasie ułatwia uczenie:

1. pierwsze - z czasem siła starszego skojarzenia słabnie wolniej

2. drugie - jeśli dwa skojarzenia mają równa siłę, lecz jedno jest starsze to ponowne powtórzenie będzie faworyzowane
   Prawo częstości:

• więcej powtórzeń lepsze zapamiętywanie

Prawo Foncault:

• wzrost objętości materiału większa od sumy ilości czasu nauki

Zaoszczędzanie:

• czas nauki znanego materiału spada (także torowanie)

Interferencja (hamowanie):

• proaktywne - stare wpływa na nowe

• retroaktywne - nowe zaciera stare

UWAGA

Uwaga:

• funkcja redukcji nadmiaru informacji

• cechy:

--selektywność - wybór jednego bodźca kosztem innego

--czujność - oczekiwanie na sygnał, ignorowanie szumu (bierność)

--przeszukiwanie - badanie pola percepcji celem wykrycia obiektów spełniających kryteria (aktywność)

--kontrola - nadzór nad wykonaniem czynności równoległych

--System modułów do przetwarzania danych

• pole uwagi obejmuje więcej niż pole świadomości

• zaburzenia pola świadomości - płonący dom (RHD)

• im czynność prostsza tym mniej potrzeba uwagi

• kilka czynności prostych lub jedna prosta i jedna złożona mogą wyczerpywać zasoby uwagi tak iż pogarsza wykonanie składowych

Wnioski:

• pamięć, uczenie się , uwaga są procesami percepcji bardzo silnie powiązanymi

• do pewnego stopnia wszystkie podlegają naszej świadomej kontroli, można je ćwiczyć

JĘZYK I KOMUNIKACJA

JĘZYJK

• system znaków i reguł posługiwania się nim

--przyswajanie - naturalny, nieświadomy proces opanowywania języka poprzez kontakt z nim

--uczenie się - świadome działanie w celu zdobywania umiejętności posługiwania się językiem

• mowa - akt użycia w/w systemu

• psycholingwistyka - badanie ludzkich zdolności i umiejętności posługiwania się językiem

Cechy:

- cecha unikalna dla gatunku ludzkiego

• język jako środek pozwalający uniezależnić myślenie od doświadczeń

• twór elastyczny

• nie ogranicza dzielenia się doświadczeniem, ułatwia porozumiewanie się na dany temat
  Funkcje:

• reprezentatywna - odzwierciedlanie rzeczywistości fizycznej, psychicznej lub społecznej. Orientacja poznawcza i rozwojowa.

--kompetencja rozwojowa - utajona wiedza umysłowa dotycząca posługiwania się systemem języka. Jednostką tu jest zdanie mające składniki:

--syntaktyczne - reguły składni

--semantyczne - znaczenie zdania, sąd

--fomantyczne -

• komunikacja - pragmatyczne aspekty posługiwania się językiem z uwagi na jego użytkowników. Orientacja społeczna i kulturowa

--kompetencja komunikacyjna

Język a percepcja:

• odzwierciedla percepcje i symbolikę najważniejszą dla danej społeczności, jednak ma ograniczony wpływ na percepcję

• polega na przekazie struktury pamięciowej nadawcy, strukturze pamięciowej odbiorcy

• od opanowanego języka zależy zapamiętanie prostego doświadczenia percepcyjnego, kodowanego łatwiej dzięki gotowej strukturze symbolicznej

Struktura języka :

• znaczenie słów (nazywanie)

• znaczenie powiązań między nimi (formułowanie twierdzeń)

--struktura powierzchniowa - odnosi się do konstrukcji form językowych

--struktura znaczeniowa - odnosi się do ...

KOMUNIKACJA

• posiada wymiar uniwersalny i zależny kulturowo

• może być jedno lub dwustronna

• może mieć charakter:

--słowny (komunikacja werbalna)

--bezsłowny (komunikacja niewerbalna)

--oba kanały komunikacji mogą w pewnych sytuacjach: zastępować się, uzupełniać, być w sprzeczności

Komunikacja werbalna - efektywność:

• zasada rzeczywistości - dotyczy treści

--interpretacja sądów jako sensownych i osadzonych w rzeczywistości

• zasada kooperacji - dotyczy wymiany

--wspólny wysiłek aby wymiana wypowiedzi odpowiadała kierunkowi lub celowi dyskusji np.: kontrakt „stare-nowe” czy obowiązki mówiącego wg maksym Grice'a

Efektywność komunikacji - maksymy Grice'a:

• ilość - uczyń swój wkład na tyle informacyjnym na ile wymaga tego stan dyskusji

• jakość - mów o tym na co masz dowody i o czym jesteś przekonany

• odpowiedniość - mów na temat

• sposób - unikaj dwuznaczności, niejasności, pustosłowi, bądź logiczny

Komunikacja werbalna - odpowiedzi:

• ocena - wartościuje, wzbudza obronę, narzuca pogląd

• interpretacja - pouczanie, wyższość

• wsparcie - łagodzenie, negowanie emocji

• badanie - pytanie, pogłębianie tematu

• rozumienie - zainteresowanie, poszukiwanie wspólnego spojrzenia

--najczęściej oceniamy

--częstotliwość spontaniczna: ocena, interpretacja, wsparcie, badanie, rozumienie

--najbardziej potrzebujemy rozumienia

--20% komunikatów nie daje się sklasyfikować

--używanie jednego stylu w 40% odpowiedzi sprawia że uważamy iż osoba odpowiada tak zawsze

Komunikacja werbalna - słuchanie:

• umiejętności dobrego słuchania aktywne:

--potwierdzanie odbioru „aha” „hmm” skupienie na nadawcy

--uściślanie - „na czym to polega?” pilnowanie głównego wątku

--parafraza - potwierdzanie rozumienia swoimi słowami

--odzwierciedlanie uczuć - „mam wrażenie że ta wiadomość cię ucieszyła”

Komunikacja: lekarz pacjent

-zwracanie się o informacje 25,3% 4,3%

-udzielanie informacji 28,2% 66,8%

-oddziaływanie na zachowanie 16% 0%

-pobudzenie pozytywnych uczuć 19,6% 21%

Komunikacja niewerbalna:

• wyrażana w kontakcie z drugim człowiekiem jako uzupełnienie słów lub niezależnie od nich

• obejmuje: mimikę, gesty, postawę ciała, przestrzeń (dystans), ton, tembr, wysokość głosu, kontakt wzrokowy

• ¾ przekazu to kanał niewerbalny

• trudna do kontrolowania

• w przypadku niespójności kanału werbalnego i niewerbalnego (słów i zachowania) bardziej wiarygodny dla odbiorcy jest ten drugi

• najtrudniej jest kontrolować kolejno:

--właściwości głosu

--ciało - ruch, ułożenie, gesty

--mimikę

Cisza - znaczący element zarówno w komunikacji werbalnej jak i niewerbalnej

MYŚLENIE i ROZUMOWANIE

Myślenie - atrybut nowości

Rozumienie potoczne:

• rozwiązywanie problemów „wymyśl coś”!

• przypominanie

• ocenianie

• wyobrażenie sobie

• rozumowanie

Rozwój - wpływ cech wrodzonych i środowiska

MYŚLENIE

• reprezentacja - świat w umyśle, elementy stanowiące ...

• procedury operacyjne - strategie, procesy, sposoby formułowania myśli i rozwiązywania problemów

Materiały:

-informacje o świecie jako „tworzywo”

• spostrzeżenie - dane dostępne zmysłom

• wyobrażenia - dane niedostępne zmysłom

--odtwórcze (wydobywane z pamięci)

--wytwórcze (obraz przedmiotów lub zjawisk nie spotkanych dotychczas)

• pojęcia - reprezentacje umysłowe o świecie, stanach, zjawiskach, procesach; zawierają opis istotnych właściwości danej masy

-„obróbka materiału”

--operacje umysłowe - podstawowe działania, które służą przetwarzaniu materiału

--reguły ...

--struktura myślenia: materiał + operacje + reguły np.: obliczenia w matematyce: cyfra działanie wzory

Kategorie myślenia:

• myślenie asocjacyjne - skojarzenia, wyobrażenia swobodnie powiązane

• analiza - rozkład zagadnienia na elementy, poznawanie cech i własności

• synteza - łączenie elementów, określenie zależności, cechy ogólne

ROZUMOWANIE

• dedukcja - pewne (niezawodne) wnioski bez nowych informacji z przesłanek, zgodnie z prawami logiki

• indukcja - wnioski z obserwacji i faktów, wnoszą nowe, lecz zawodne informacje

• testowanie hipotez

• spostrzeganie zależności

• prawdopodobieństwo zdarzeń

• ewaluacja - oceniające słuszność lub wartość, krytyczne, bazuje na kryteriach lub wzorcach

Rozwiązywanie problemów:

1. dostrzeganie problemów - stworzenie niewystarczalności własnej wiedzy

2. analiza sytuacji problemowej - badanie zawartych informacji oraz struktury celu

3. wytwarzanie pomysłów rozwiązania - faza produktywna, powstanie hipotezy, metody

4. weryfikacja pomysłów - ocena, sprawdzenie wartości pomysłów

Myślenie twórcze:

• twórczość - zdolność do niepospolitych, niezwykłych, choć stosownych reakcji. Łączenie elementów na nowe, odmienne sposoby.

• Osoby kreatywne: zainteresowanie, postawa, ...

• Kreatywność można wykazać nie tylko w wielkich dziełach, ale w podejściu do prostych czynności i zwykłych problemów

• Przeszkody w myśleniu twórczym: myślenie schematyczne, rutyna, nuda, stagnacja (przyzwyczajenie), bierność

• Twórczości sprzyjają: pasja, odnajdywanie radości, niezależność, podejmowanie ryzyka, wrażliwość na podpowiedzi intuicji, odwaga w przełamywaniu schematów, pracowitość, kooperacja, przekonanie o istotności działania

KONIEC!!! /pytania/

1) PSYCHOLINGWISTYKA ZAJMUJE SIĘ ?

2) TEORIA PRZETWARZANIA POZIOMÓW

3) RODZAJE PAMIĘCI

4) PAMIĘĆ

5) DEPRYWACJA SENSORYCZNA OBJAWIA SIĘ

6) STADIUM ROZWOJU DZIECKA WG PIAGET'A

7) REGUŁY ZWIĄZANE Z MYŚLENIEM

8) SKOJARZENIA

9) ODBIÓR WRAŻEŃ

10) CO MA BEZPOŚREDNI ZWIĄZEK Z PRZEKAZYWANIEM (WRAŻEŃ?) DO MÓZGU BEZPOŚREDNIO

11) HIPERSTEZJA - NADWRAŻLIWOŚĆ NA BODŹCE

PSYCHOLOGIA" - ćwiczenia

- próg absolutny

- wszystko o spostrzeganiu - percepcja

- prawo spostrzegania

- zaburzenia ilościowe

- hiperstezja

- halucynacje

- stadia rozwoju według J. Piageta

- deprawacja sensoryczna

- co to jest analiza ?

- obsesje - rodzaje

- procesy pamięciowe

- rodzaje pamięci

- psycholingwistyka

- strategie pamięciowe

- przeuczenie się

- komunikacja werbalna i niewerbalna

1

---