Pytanie 3 Założenia i instytucje kształcenia ustawicznego

Termin kształcenie ustawiczne używany jest zamiennie z określeniami: kształcenie permanentne, edukacja permanentna, kształcenie ciągłe, kształcenie nieustające, oświata ustawiczna.

Kształcenie ustawiczne (ang. lifelong learning) jest procesem stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia.

Chodzi o kształcenie przez wiele lat, przez całe życie człowieka, bez przerwy, nie ma jednak jednoznacznej definicji, która określałaby, czym jest kształcenie ustawiczne. W różnych krajach różnie się je określa, choć wszędzie wskazuje się, iż ma ono „nadążyć za rozwojem i służyć potrzebom rozwoju”.

Edukacja ustawiczna rozumiana jest:

• jako doskonalenie zawodowe;

• jako wszystkie dziedziny oświaty dorosłych (wyraźne odcięcie idei kształcenia ustawicznego od szkolnictwa młodzieżowego, wychowania w rodzinie i środowisku);

• jako drożny system szkolny wraz ze szkolnictwem zawodowym, wyższym oraz studiami podyplomowymi, określany jako dalsze kształcenie;

• jako idea obejmująca całe życie człowieka i służąca jego rozwojowi.

R. Wroczyński i A. Kamiński wyróżniają kilka etapów rozwoju idei kształcenia ustawicznego (dorosłych):

1. upowszechnianie czytania, pisania, rachowania czyli kompensacji braku wykształcenia dorosłych (obecnie w krajach słabo rozwiniętych);

2. kształcenie przez całe życie rozumiane jako rozszerzanie zakresu wykształcenia uzyskanego w dzieciństwie i młodości;

3. włączanie jak najszerszych mas w aktywność kulturalną i społeczną (w związku z rozwojem kultury i techniki);

4. stwarzanie pola aktywności twórczej dla każdego człowieka w każdym etapie jego rozwoju (oświata pozaszkolna, organizacje społeczne, placówki kulturalne).

Powstało wiele strategii tworzenia systemu kształcenia ustawicznego. T. Aleksander wyróżnia trzy najczęściej spotykane na świecie:

1. strategia konwencjonalna (w Polsce i innych krajach) - polega ona na tworzeniu całożyciowego kształcenia opartego na sprawdzonych już elementach edukacyjnych poszerzonego znacznie o nauczanie pozaszkolne, podyplomowe, dokształcanie zawodowe i ogólne, samokształcenie i zajęcia edukacyjno - rozrywkowe dla seniorów. A. Kamiński ujął tę strategię jako trzystopniową strukturę oświaty:

1. kształcenie szkolne od przedszkola do wyższej uczelni,

2. kształcenie równoległe w instytucjach i placówkach pozaszkolnych takich jak: domy kultury, kluby, koła zainteresowań, stowarzyszenia młodzieży i in.,

3. kształcenie ludzi dorosłych w instytucjach, placówkach i uczelniach w systemie korespondencyjnym, zaocznym, kursach inicjowanych przez radio i telewizję, poprzez literaturę popularnonaukową;

2. strategia przemienności kształcenia i pracy zawodowej (w krajach Europy Zachodniej) - umożliwiono pracownikom przerywanie pracy w ramach urlopu, w celu dokształcenia się;

3. strategia polegająca na powoływaniu dużych wielowydziałowych instytucji ogólnego oraz zawodowego kształcenia i wychowania skupiających młodzież i dorosłych (wielkie, z reguły środowiskowe, centra kształcenia) - w Polsce podobną rolę pełniły ośrodki doskonalenia kadr z resortu oświaty, kultury, zdrowia itp., w Europie, Ameryce, Afryce - uniwersytety otwarte, gdzie ich wydziały starają się nadążyć za potrzebami ekonomicznymi i społecznymi kraju, środowisk lokalnych (np. rynek pracy) i indywidualnymi zainteresowaniami studentów w różnym wieku.

Kształcenie ustawiczne może odbywać się poprzez:

1. Kształcenie w szkołach dla dorosłych, centrach kształcenia ustawicznego, centrach kształcenia praktycznego, ośrodkach doskonalenia zawodowego.

2. Kształcenie w formach pozaszkolnych:

• szkoleniach i kursach zawodowych, kwalifikacyjnych, hobbistycznych,

• studiach podyplomowych,

• wyjazdach studyjnych, konferencjach, seminariach,

• za pomocą Internetu (na odległość).

Samokształcenie:

• oglądanie lub słuchanie audycji edukacyjnych,

• czytanie czasopism edukacyjnych,

• również naukę za pomocą Internetu (na odległość).

Organizatorami kształcenia/szkolenia ustawicznego w Polsce są:

• szkoły dla dorosłych i szkoły wyższe,

• publiczne centra kształcenia ustawicznego oraz praktycznego,

• niepubliczne, niedochodowe instytucje szkoleniowe,

• firmy prywatne (w tym podmioty jednoosobowe prowadzące działalność gospodarczą).

Najprężniej działającą instytucją kształcenia zawodowego jest Zakład Doskonalenia Zawodowego (ZDZ).

Drugą znaczącą instytucją organizującą szkolenia i posiadającą sieć szkoleniową jest Związek Rzemiosła Polskiego.

Kształcenie ustawiczne w Polsce obejmuje oprócz kształcenia zawodowego także sektor edukacji akademickiej, szkolenia komercyjne i działania samokształceniowe. Wyzwaniem stojącym przed tworzącym się systemem edukacji ustawicznej w Polsce jest diagnozowanie nowych potrzeb edukacyjnych oraz zaspokajanie ich we właściwym zakresie, a także analizowanie ich przydatności do opisu struktur innowacyjnych w kształceniu, ponieważ dynamika rozwoju społecznego oraz technologicznego wymagają elastycznych form kształcenia i całożyciowego procesu uczenia się.

---