Niektóre metody postępowania w stosunku do uczniów mających trudności w nauce
Wielu uczniów uczęszczających do szkoły napotyka na różne trudności, które utrudniają lub uniemożliwiają uczenie się. Każdy nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę z charakteru i typu tych trudności, by w porę móc odpowiednio zareagować.
W praktyce szkolnej napotykamy następujące rodzaje trudności, z którymi borykają się uczniowie:
a. zależne od ucznia: niewłaściwe sposoby uczenia się, braki materiału z wcześniejszych okresów edukacyjnych, nieumiejętność obserwowania, wnioskowania i porównywania;
b. zależne od nauczyciela: nie stosuje skutecznych metod nauczania, nie likwiduje braków w wiedzy uczniów, nie wzbudza u uczniów zainteresowania nauką;
c. zależne od programu kształcenia: uczeń spotyka się z nowymi treściami, nowe pojęcia są bardziej złożone, odbiegające od treści doświadczeń życiowych;
d. zależne od stosowanych metod, form i środków realizacji oraz programu.
Na podstawie obserwacji można stwierdzić, że na to czy dzieci lubią chodzić do szkoły i się uczyć mają wpływ czynniki:
a. czynniki natury intelektualnej, emocjonalnej;
b. nauczyciel wychowawca - jego osobowość, wiedza i przygotowanie do zawodu;
c. treści programowe, atmosfera szkolna;
d. stosunek rodziców do szkoły.
Nauczyciel powinien wiedzieć, iż trudna sytuacja w środowisku szkolnym (niepowodzenia) może mieć swoje przyczyny w:
a. wynikach zdobywania wiedzy;
b. zaniżonej samoocenie, izolacji, osamotnieniu uczniów;
c. dużej absencji;
d. lęku przed przedmiotem czy nauczycielem;
e. niesprzyjających warunkach środowiska;
f. "przeładowanych" programach;
g. braku pomocy ze strony rodziców;
h. ubóstwie społecznym rodziców (bezrobocie).
Warunkiem wyeliminowania lęku, stresu szkolnego byłoby stworzenie przez nauczyciela odpowiedniego klimatu w szkole, takiego który sprzyjałby osiąganiu odpowiednich rezultatów w procesie dydaktycznym. Innymi sposobami wyeliminowania niepowodzeń szkolnych mogą być: zaufanie nauczyciela do ucznia i ucznia do nauczyciela; oparcie procesu nauczania - uczenia się na doświadczeniach uczniów; swobodne zadawanie pytań prowadzącemu zajęcia i zgłaszanie się do nauczyciela z pytaniami dotyczącymi napotkanej trudności w nauce.
Bardzo ważną rolę w procesie eliminacji niepowodzeń uczniowskich odgrywają rodzice, którzy powinni nagradzać i chwalić drobne osiągnięcia i starania swego dziecka. Pochwały motywują bowiem ucznia do większego wysiłku.
Szybkie stwierdzenie przyczyn trudności szkolnych może być podstawą skutecznej i natychmiastowej pomocy. Można wykorzystać następujące formy:
a. umożliwić uczniowi słabszemu nawiązanie kontaktu z uczniem osiągającym bardzo dobre wyniki w nauce z danego przedmiotu;
b. praca w jednej grupie ćwiczeniowej;
c. wspólne rozwiązywanie prac domowych;
d. wspólne powtarzanie materiału przed pracą pisemną;
e. powierzanie pewnych obowiązków związanych z danym przedmiotem uczniowi mającemu kłopoty i trudności;
f. włączanie uczniów słabych do prac zespołów wyrównawczych.
Niezwykle istotnym zagadnieniem jest odpowiednia organizacja zajęć wyrównawczych. Praca w takich zespołach powinna opierać się na cierpliwości nauczyciela, rozpoczynaniu zajęć od rozwiązywania zadań łatwych, stopniowaniu trudności. Nauczyciel powinien udzielać dziecku pomocy zawsze, gdy tylko powstaje problem. Należy także pamiętać o umożliwianiu uczniom osiągania sukcesów podczas zajęć.
Dogłębne poznanie braków ucznia pozwoli nauczycielowi na dodatkowe poświęcenie mu czasu - nie tylko podczas lekcji ale i po lekcjach. Ważnym czynnikiem, który może wpłynąć na zminimalizowanie niepowodzeń szkolnych, jest indywidualizacja prac domowych, przy uwzględnianiu ćwiczeń, które utrwalałyby nieopanowane do tej pory umiejętności.
Niektórzy uczniowie powinni być dopilnowani przy odrabianiu prac domowych przez nauczycieli pracujących w świetlicy szkolnej. Pozytywny skutek odnosi także stałe sprawdzanie i kontrolowanie prac domowych uczniów oraz aktywizowanie ich na lekcjach. Wyrównywanie braków w zakresie osiągnięć szkolnych powinno się odbywać za pomocą innych metod nauczania niż te stosowane na co dzień w klasie.
Dużą pomocą dla uczniów i ich rodziców w pokonywaniu trudności szkolnych może być umiejętne wykorzystanie technologii informacyjnej. Interakcja pomiędzy uczniem i komputerem polega na tym, że (po przekazaniu informacji przez nauczyciela) za pomocą programów komputerowych można na bieżąco kontrolować poziom ich przyswajania poprzez stosowanie krótkich testów i sprawdzianów diagnostycznych. Właściwie i dobrze skonstruowany program komputerowy może np. podczas zajęć matematyki nauczyć dziecko: wykonywania podstawowych działań arytmetycznych, rozwiązywania prostych równań liniowych, wykonywania prostych operacji matematycznych, kształtowania umiejętności logicznego myślenia. Łamigłówki matematyczne mogą stać się dla naszych uczniów wyzwaniem intelektualnym, które wymaga od nich samodzielnego myślenia, dokonywania wyborów i podejmowania decyzji.
Bibliografia:
1. P. Kowalik, Niektóre zabiegi profilaktyczno - terapeutyczne szkoły w stosunku do uczniów mających trudności w nauce, w: Niepowodzenia Szkolne, pod red. J. Łyska, Wyższa Szkoła Edukacji Wczesnoszkolnej, Kraków 1998
2. J. Włodek - Chronowska, Psychopedagogiczna diagnostyka prenatalna w profilaktyce niepowodzeń szkolnych, op. cit.
3. J. Żądło, Działalność klasy terapeutyczno - wyrównawczej, op. cit.
4. S. Juszczyk, Rola technologii informacyjnej w usuwaniu niepowodzeń szkolnych, op. cit.
Opracowanie: Małgorzata Morawiec
nauczycielka matematyki
w Gimnazjum nr 9 im. A. Mickiewicza w Częstochowie