Różnica pomiędzy pilotem, a przewodnikiem.
Uwagi dotyczące deregulacji zawodu pilota i przewodnika turystycznego.
Ustawa o usługach turystycznych z 1997 roku podaje takie definicje pilota i przewodnika: „przewodnik turystyczny – osobę zawodowo oprowadzającą turystów lub
odwiedzających po wybranych obszarach, miejscowościach i obiektach,
udzielającą o nich fachowej informacji oraz sprawującą nad turystami lub
odwiedzającymi opiekę w zakresie wynikającym z umowy;
pilot wycieczek – osobę towarzyszącą, w imieniu organizatora turystyki,
uczestnikom imprezy turystycznej, sprawującą opiekę nad nimi i czuwającą
nad sposobem wykonania na ich rzecz usług oraz przekazującą podstawowe
informacje, dotyczące odwiedzanego kraju i miejsca;”
Zacznijmy od sposobu uzyskiwania uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek. Zgodnie z ustawą o usługach turystycznych organizatorzy wycieczek turystycznych organizując wycieczkę w której uczestniczy co najmniej 10 osób muszą zapewnić uczestnikom usługi przewodnika turystycznego (wycieczki w kraju) oraz opiekę pilota wycieczek. Zapis ten dotyczy tylko przedsiębiorców, natomiast podmioty nie uznane za przedsiębiorstwa ( np. parafie, szkoły ) nie mają takiego obowiązku. Wyjątkiem są wycieczki piesze lub narciarskie w górach, leżących na obszarach parków narodowych rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1000 m n.p.m., gdzie trzeba zapewnić uczestnikom opiekę górskiego przewodnika turystycznego.
Ustawa wyróżnia trzy rodzaje uprawnień przewodnickich:
Przewodnika miejskiego – Trójmiasto ( Gdańsk, Gdynia, Sopot ), Lublin, Poznań, Kraków, Katowice z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym, Łódź, Wrocław, Szczecin, Warszawa, Toruń
Przewodnika terenowego dla poszczególnego województwa lub regionu
Przewodnika górskiego: przewodnik tatrzański, przewodnik sudecki, przewodnik beskidzki
Sposób uzyskania uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek określa ustawa o usługach turystycznych oraz wydane do niej rozporządzenie i inne akty wykonawcze. Uprawnienia te może otrzymać osoba która: ukończyła 18 lat, ukończyła szkołę średnią, posiada zaświadczenie od lekarza o braku przeciwskazań do wykonywania tego zawodu, nie była karana za przestępstwa związane z tym zawodem, odbyła szkolenie teoretyczne i praktyczne. Tutaj zaczyna się pierwsza różnica: mianowicie przebieg i treść szkolenia. Szkolenie przewodnickie obejmuje łącznie 250 godzin ćwiczeń i wykładów. Treść wykładów dt. polskiej historii, geografii, kultury, ochrony przyrody i środowiska, metodyki i etyki przewodnika, zasad bezpieczeństwa, akty prawne dt. turystyki, zagadnienia z psychologii i socjologii. Górscy przewodnicy mają tematykę dostosowaną do swojego zakresu: historia turystyki górskiej w Polsce, podstawowe wiadomości o górach na świecie, geografia turystyczna Polski, bezpieczeństwo w górach. Przewodnicy w zależności od rodzaju uprawnień ( górscy, miejscy, terenowi) przechodzą szkolenie z danego regionu: historia, topografia, komunikacja, technika prowadzenia wycieczek, itp. Każda z osób ubiegających się o uprawnienia przewodnika musi uczestniczyć w części praktycznej, czyli w kilku wyjazdach szkoleniowych. Ilość dni poświęconych na część praktyczną jest zależna od rodzaju uprawnień. Największą ilość wyjazdów szkoleniowych muszą odbyć przewodnicy górscy. Jest to związane z bardzo wysoką odpowiedzialnością podczas pracy przewodnika górskiego.
Szkolenie pilotów wycieczek obejmuje mniej godzin niż przewodników. Jest to ok 120 godzin wykładów i ćwiczeń, a więc o połowę mniej. Tematyka w niektórych przypadkach się pokrywa ale jest to bardziej uogólnione i nie dotyczy tylko Polski. Główne tematy: polski oraz światowy przemysł turystyczny, Polska na tle innych państw, zasady programowania imprezy turystycznej, zasady odpraw grup turystycznych, dokumentacja imprez turystycznych, przyjmowanie reklamacji turystów, geografia turystyczna Polski i Europy, ubezpieczenia turystyczne, przepisy prawne dt. turystyki, podstawy komunikowania się z grupą, zasady radzenia sobie w trudnej sytuacji, techniki negocjacji. Kandydaci muszą odbyć szkolenie praktyczne trwające minimum trzy dni w postaci wycieczki.
Egzaminy kandydatów na pilotów i przewodników przeprowadzają odpowiednie komisje egzaminacyjne powołane przez marszałka województwa ( w zależności od zameldowania kandydata ). Na egzamin składają się trzy etapy: test, teoretyczna część ustna oraz praktyczna część odbywająca się w terenie. Odrębny egzamin dotyczy języka obcego. Odbywa się on przed komisją egzaminacyjną języków obcych powołaną przez marszałka województwa. Egzamin składa się z części pisemnej i ustnej. Po zdanych egzaminach kandydat składa w Urzędzie Marszałkowskim wniosek o wydanie uprawnień.
Zadania przewodnika turystycznego.
Zgodnie z artykułem 20 ustawy o usługach turystycznych do zadań przewodnika turystycznego należy oprowadzanie wycieczek oraz fachowe udzielenie ich uczestnikom informacji o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach. Wynika z tego fakt, że najważniejszym zadaniem przewodnika jest profesjonalna realizacja programu imprezy turystycznej. Przewodnik ma ponadto wile innych obowiązków, a szczególnie przewodnik górski, który ponosi wysoką odpowiedzialność za grupę. Przewodnicy pełnią rolę edukacyjną i wychowawczą. To właśnie oni przekazują turystą całą wiedzę na temat historii, kultury, geografii, przyrody, tradycji danego regionu. To od nich zależy jak turysta zapamięta dany obszar, czy będzie chciał wrócić do danego miejsca. Przewodnik jest w pewien sposób autorytetem przekazującym innym swoją wiedzę. Sposób prezentacji danego regionu przez przewodnika wpływa na turystów również poprzez chęć zakupu pamiątki. Jeśli przewodnik umiejętnie przekazuje wiedze innym to turyści chętniej będą chcieli mieć pamiątkę z danej wycieczki i tym samym napędzą lokalną gospodarkę.
Zadania pilota wycieczek.
Pilot to osoba, która sprawuję w imieniu organizatora turystyki opiekę nad uczestnikami imprezy turystycznej, czuwa nad sposobem wykonania usług świadczonych na rzecz uczestników, a także reprezentuje organizatora turystyki wobec kontrahentów świadczących usługi w trakcie trwania imprezy. Pilot od momentu rozpoczęcia imprezy turystycznej do momentu jej zakończenia jest odpowiedzialny za przebieg jej realizacji. Pilot pełni funkcję opiekuńcze nad grupą jest osobą do której turyści mogą zgłosić się ze swoimi problemami. Jego zadaniem jest udzielić im pomocy i wsparcia. W razie konieczności zapewnić lekarza, pomoc w poszukiwaniu dokumentów, zawiadomieniu policji o przestępstwie, załatwianiu spraw konsularnych i ubezpieczeniowych. Udziela on informacji o charakterze organizacyjnym, krajoznawczym ale tylko w zakresie mającym na celu przybliżenie wiedzy o danym kraju, sposobie zachowania w danym miejscu. Pilot za granicą pełni rolę tłumacza grupy: w kontakcie z służbami granicznymi, z obsługą w miejscu zakwaterowania, oraz w innych sytuacjach. Często jest on także osobą zachęcającą do aktywności, pomagającą przełamać pierwsze bariery. Pilot jest przedstawicielem organizatora, a więc czuwa on nad należytym wykonaniem usług na rzecz organizatora. Wiąże się to z dopilnowaniem właściwego świadczenia usług, prowadzenie negocjacji z kontrahentami, podejmowanie decyzji w imieniu organizatora. Wśród zadań wyróżnić można też te związane z dbałością o dobre imię własnego kraju. Dba on o to by uczestnicy wycieczki zachowywali się w sposób kulturalny i godny, aby przestrzegali zasad i obyczajów panujących w odwiedzanym kraju, regionie. Pilot powinien posiadać umiejętności administracyjne. Ma on bowiem do czynienia z obszerną dokumentacją: program imprezy, listy uczestników, dokumenty podróżowania
( bilety ), vouchery, potwierdzenia rezerwacji, kopie umów z przewoźnikiem, hotelem, polisy ubezpieczeniowe, itp. Musi on umieć je czytać, wypełniać, redagować.
Trochę inny rodzaj zadań dotyczy pilota rezydenta, czyli osoby reprezentującej organizatora turystycznego, przebywającej sezonowo na terenie kraju docelowego. Rezydent obsługuje głównie imprezy pobytowe. Rezydent ma pod swoją opieką przeważnie kilka grup. Podstawowym zadaniem jest opieka nad grupą oraz dbałość o realizację świadczeń zgodnie z programem. Do zadań rezydenta należy: zapoznanie się z obiektami noclegowymi do których zostaną skierowani turyści, zebranie informacji na temat regionu ( ważne wydarzenia, rozkłady jazdy, godziny otwarcia sklepów itp. ), sprawdzenie listy uczestników, zakwaterowanie grupy, organizacja spotkania organizacyjnego dla grupy, sprzedaż imprez fakultatywnych, interwencja w sprawach konfliktowych, pomoc w reklamacji. Rezydent pozostaje do dyspozycji grupy przez całą długość jej pobytu.
Do najważniejszych cech i umiejętności zarówno pilota wycieczek jak i przewodnika należą fachowość, znajomość zasad komunikacji, sprawność organizacyjna, otwartość, sumienność, empatia. Przed daną imprezą przewodnik lub pilot muszą się odpowiednio przygotować w sposób merytoryczny. Pilot z zakresu techniki pilotażu, przepisów paszportowych, obrotu pieniędzmi w kraju i za granica, negocjacji, rozwiązywania problemów, podstawowych informacji o kraju do którego się udaje. Natomiast przewodnik z zakresu topografii regionu, historii, walorów turystycznych, tradycji, zwyczajów.
Funkcje przewodnika i pilota mają duże znaczenie dla rozwoju krajoznawstwa oraz turystyki poznawczej. To od nich zależy jak dany region, kraj zostanie zapamiętany przez turystów. Od sposobu ich zaangażowania, od umiejętności przekazania turystom swojej wiedzy zależy wizerunek odwiedzanego miejsca.
Pełniąc swoje obowiązki zarówno pilot wycieczek jak i przewodnik turystyczny podlegają kontroli z zakresu posiadanych uprawnień oraz poprawności wykonywania zadań. Za uchybienia w pracy czy też za wykonywanie pracy niezgodnie z uprawnieniami ponoszą oni odpowiedzialność służbową, cywilną, karną. Odpowiedzialność cywilną pilot lub przewodnik ponoszą gdy w wyniku wykonywanych przez nich zadań turysta poniesie szkodę. Odpowiedzialność karną przewodnik lub pilot ponoszą gdy w wyniku wykonywanych zadań narażą turystę na niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub utraty życia. W wyniku powtarzających się uchybień w wykonywaniu zadań, bądź wielu uzasadnionych skarg uprawnienia pilota i przewodnika mogą ulec zawieszeniu na okres maksymalnie 12 miesięcy. Przywrócenia uprawnień dokonuje marszałek województwa. Natomiast jeśli pilot lub przewodnik zostali prawomocnie skazani za popełnienie przestępstwa umyślnego w związku z wykonywanym zawodem uprawnienia zostają cofnięte.
Podsumowując, największe różnice pomiędzy pilotem a przewodnikiem dotyczą ich zadań. Oczywiście wiele elementów się pokrywa gdyż obydwa zawody mają do czynienia z turystami.
Ja osobiście cenię obydwa zawody i uważam je za bardzo ciekawe. Ale bardziej chciałabym zostać pilotem wycieczek turystycznych. Wybrałam ten zawód głównie dlatego, że pilot ma większą możliwość zwiedzania różnych krajów, natomiast przewodnik ma zawężone uprawnienia do określonego obszaru. W pracy pilota nasza wiedza na temat różnych państw i ich zabytków jest cały czas uzupełniana co również wydaje mi się ciekawe. Pilot ma możliwość poznania obcych państw co jest dla mnie największym atutem tej pracy. Zdaję sobie sprawę, że pilot pracując musi skupiać się na grupie, a nie na własnych pragnieniach ale pomimo to uważam, że jest to bardzo ciekawy zawód.
Opinia na temat propozycji deregulacji zawodu pilota wycieczek i przewodnika turystycznego.
Zacznijmy od wyjaśnienia kilku pojęć związanych z zagadnieniem:
Zawód regulowany – działalność zawodowa lub zespół działalności, których podjęcie, wykonywanie lub jeden ze sposobów wykonywania wymaga bezpośrednio lub pośrednio posiadania specjalnych kwalifikacji zawodowych ujętych w przepisach prawa,
Deregulacja – redukcja ograniczeń stawianych przez pracodawcę przed osobami chcącymi wykonywać dany zawód, pozostawiając go w katalogu zawodów regulowanych. Może obejmować różne obszary ograniczeń: zmniejszenie kosztów nabycia uprawnień danego zawodu, skrócenie ścieżki uzyskiwania uprawnień danego zawodu.
Dereglamentacja – wyłączenie danego zawodu z katalogu zawodów regulowanych.
Zakres proponowanych zmian odnośnie przewodnika oraz pilota dotyczy zniesienia wymogu okazania zaświadczenia o stanie zdrowia umożliwiającym wykonywanie zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek oraz całkowitym zniesieniu wymogu odbycia szkolenia praktycznego oraz teoretycznego i zdania egzaminu. Podsumowując pilotem czy też przewodnikiem będzie mógł zostać każdy kto jest pełnoletni, ukończył szkołę średnią, był niekarany za przestępstwa umyślne lub inne popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.
Osoby popierające projekt uważają, że ułatwienie dostępu do tych zawodów spowoduje wzrost konkurencyjności na rynku a tym samym wzrost gospodarczy. Zgadzam się z tym, że na pewno takie zmiany spowodują wzrost liczby osób w zawodzie pilota i przewodnika. Tylko czy wszystkie te osoby będą odpowiednio przygotowane do tej pracy? Czy będą odpowiedzialne za grupę? Czy poradzą sobie w trudnych sytuacjach? Kto zweryfikuje ich wiedzę? Minister Gowin 8 listopada 2012 roku przekonywał, że deregulacja jest szansą dla kilkudziesięciu młodych Polaków by znaleźli pracę. Zapewniał, że wynikiem deregulacji będzie podniesienie jakości usług, bo na ich straży nie stoją licencje ale swobodna, uczciwa, sprawiedliwa konkurencja. Problem w tym, że dla firm korzystających z usług przewodnika czy pilota bardzo trudno będzie wybrać odpowiednią osobę na dane stanowisko spośród bardzo wielu zgłoszeń. Będą musieli opracować własny system weryfikacji, ponieść dodatkowe koszty w procesie rekrutacji aby wybrać osobę która naprawdę się do tego nadaje. Z pewnością nie da się uniknąć błędów przez co będą cierpieć zwykli turyści. Konkurencja na rynku jest dobra ale równie ważny jest profesjonalizm.
Kolejnym argumentem jest to, że nie będą ponoszone koszty egzaminów ( ok. 1000 zł ), a więc pieniądze „zostaną” w kieszeni konsumenta. W tej kwestii moim zdaniem powinna być zmiana, a więc zmniejszenie kosztów kursu na pilota i przewodnika i zmniejszenie kosztu egzaminu. To spowodowałoby w pewnym sensie łatwiejszy dostęp do zawodu, a przy okazji możliwa byłaby weryfikacja umiejętności kandydatów.
Argument, że z powodu regulacji zawodów wielu młodych Polaków nie ma pracy jest niedorzeczny. Obecnie po wejściu do Unii Europejskiej jest wiele możliwości rozwoju, pogłębiania kwalifikacji. Organizowanych jest wiele szkoleń, kursów. Dofinansowane są projekty dla małych przedsiębiorstw, na rozwój własnej działalności. Trzeba tylko umiejętnie to wykorzystać. Zmiana ustawy o usługach turystycznych ułatwiła możliwość prowadzenia własnej działalności turystycznej. Aby prowadzić biuro podróży nie potrzeba już mieć doświadczenia w zawodzie, nie potrzeba mieć ukończonej szkoły związanej z turystyką. To jest już duże ułatwienie dla młodych ludzi. Uważam też, że w Polsce problemem jest raczej brak miejsc pracy niż brak wykwalifikowanych osób, a deregulacja nie stworzy nagle zwiększonego zapotrzebowania na usługi przewodnika lub pilota.
Wielu ludzi opowiadających się za deregulacją zawodów uważa, że wolny rynek ma to do siebie że samoczynnie oczyszcza się z osób nieradzących sobie, w tym przypadku z obsługa klienta. Ja zgadzam się z tym, że niewykształcony, niekulturalny pilot lub przewodnik w końcu straci pracę ale to zawsze odbędzie się kosztem klienta. Raz, drugi, trzeci i klienci stracą zaufanie do ofert biur podróży gdyż uznają, że nie warto płacić za nieprofesjonalną obsługę. Nie może być tak, że ktokolwiek może wykonywać dany zawód. Potrzebne jest odpowiednie przygotowanie, bez egzaminu nie będzie możliwości sprawdzenia wiedzy.
Bibliografia:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych z późniejszymi zmianami
Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 4 marca 2011 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek
Ustawa z dnia 21 września 2012 roku o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów wraz z uzasadnieniem
Z. Kruczek, Kompendium pilota wycieczek, Kraków 2010, wyd. Proksenia
Z. Kruczek, Obsługa ruchu turystycznego, Kraków 2009, wyd. Proksenia
http://ms.gov.pl/pl/deregulacja-dostepu-do-zawodow/i-transza/ ( dostęp 14.12.2012 )
http://www.praca.wnp.pl/minister-gowin-deregulacja-zawodow-szansa-dla-polski,185985_1_0_0.html ( dostęp 14.12. 2012 )