WYKŁAD IV

Warunki poprawności definicji

a) W definicji równościowej definiendum i definiens muszą być zakresowo tożsame. Jeśli definicja równościowa nie spełnia tego warunku, wówczas popełnia jeden z poniższych błędów zakresowych:

- definicja za szeroka - definiens obejmuje przedmioty nie należące do zakresu definiendum (Prokurator to pracownik prokuratury).

- definicja za wąska -definiendum jest zakresowo nadrzędne względem definiensa (Muzyk jest to osoba grająca w orkiestrze symfonicznej).

- definicja za szeroka i za wąska zarazem - zakresy definiendum i definiensa krzyżują się (Powieść jest to utwór literacki napisany prozą; za szeroka – pewne utwory literackie nie są powieściami; za wąska – pewna powieść nie jest napisana prozą – Grażyna Mickiewicza).

- definicja zawierająca błąd przesunięcia kategorialnego - zakresy definiendum i definiensa wykluczają się zakresowo – definicja sprzeczna (Pająk jest to owad drapieżny (pająk nie jest owadem).

b) Pragmatyczny postulat poprawności wypowiedzi głosi, że należy dostosowywać wypowiedź do kompetencji odbiorcy komunikatu. Nie wystarczy mówić zgodnie z prawdą, trzeba jeszcze mówić zrozumiale:

- jeśli osoba definiująca nie liczy się z tym warunkiem, wówczas popełnia błąd ignotum per ignotum (nieznane przez nieznane);

- można mówić słusznie z punktu widzenia teorii, jeśli jednak używa się terminologii niezrozumiałej dla odbiorcy, wówczas definiens nie pozwala odbiorcy komunikatu wzbogacić swej wiedzy o definiendum;

- należy zatem uwzględniać poziom wiedzy odbiorcy definicji. To, co dla jednych będzie w pełni zrozumiałą definicją, dla innych będzie czymś kompletnie niezrozumiałym. Biochemik uzna za poprawną następującą definicję: „Enzymy są to białka pełniące rolę biokatali-zatorów, tzn. są zdolne do przyśpieszania reakcji chemicz-nych termodynamicznie możliwych” (M. Gumińska, Zarys biochemii ogólnej). Jednak dla przeciętnej osoby, definicja ta zawiera błąd ignotum per ignotum.

c) Definicja powinna wnosić nową informację (w definiensie zawarte są informację przekraczające zakres tego, co już wiemy o definiendum) – def. tautologiczna.

- definicja która nie wnosi nowej informacji popełnia błąd idem per idem (to samo przez to samo).

- W takim przypadku pojawia się błędne koło w definiowaniu, polegające na tym, że do określenia definiendum posługujemy się wiedzą o definiendum.

- w najprostszej formie widać to wtedy, gdy w definiensie znajduje się definiendum (np. Praworządność jest to zachowywanie przepisów praworządności. Logika jest nauką o myśleniu zgodnym z prawami logiki).

- czasami błąd idem per idem pojawia się w ciągu kilku definicji, w których definiendum kolejnej definicji wyjaśnia słowo zawarte w definiensie poprzedniej. Jeśli definiens ostatniej zawiera słowo stanowiące definiens pierwszej, wtedy powstaje tzw. błędne koło w definiowaniu. (np. Amputacja jest to całkowita utrata narządu. Utrata narządu – amputacja lub bycie całkowicie i trwale pozbawionym spełniania przez ten narząd jego funkcji).

Podział logiczny

Podziałem logicznym danego pojęcia (całości dzielonej) na-zywamy układ przynajmniej dwóch pojęć (członów podziału) względem niego podrzędnych i zarazem między sobą równo-rzędnych. Podział dokonany jest ze względu na określone kryterium (zasada podziału), którym może być albo układ cech sprzecznych (a - ~a) lub układ modyfikacji cechy.

a) Budowa podziału logicznego (modyfikacja cechy).

Całość dzielona Studenci Wydz. PiP UMCS

Kryterium podziału (kier, stud.)

Człony podziału: Animator Pedagog Ped. Spec. Prac. Soc. Psycholog

b) Budowa podziału log. (układ cech sprzecznych a - nie-a)

Studenci Wydz. PiP UMCS

Posiada cechę

bycia pracowitym

Pracowity Niepracowity

c) Warunki formalnej poprawności podziału logicznego:

1) warunek jednoznaczności (podział jest przeprowadzony według jednej zasady);

2)warunek rozłączności (ekonomiczności), (każda para jego członów pozostaje w zakresowym stosunku wykluczenia);

3) warunek zupełności (suma logiczna wszystkich członów podziału jest zakresowo tożsama z całością dzieloną).

d) Podział dóbr w etyce sprawiedliwości społecznej

Podzielne Niepodzielne

Homogeniczne Niehomogeniczne Homogeniczne Heterogeniczne

(woda w butelce) (zupa w garnku) (miejsce w sejmie) (nerka do transpl.)

- Etyka sprawiedliwości społecznej (etyka społeczna) wcho-dzi w skład etyki normatywnej. Przedmiotem etyki norma-tywnej może być jednostka lub instytucja społeczna: o tym, jak powinny zachowywać się jednostki by zachować uczciwość moralną mówi etyka indywidualna, na pytania dotyczące sposobów funkcjonowania instytucji społecznych (np. rodziny, grupy społecznej, przedsiębiorstwa, państwa) odpowiada etyka społeczna. Etyka społeczna określa warun-ki, w jakich działanie tej lub innej instytucji – np. prawa państwowego, regulaminu szpitala lub instytucji między-narodowej - uznane będzie za moralnie właściwe z punktu widzenia sprawiedliwości.

- Problem dystrybucji dóbr lub obciążeń (inaczej alokacji) powstaje wówczas, gdy są one przejściowo w dyspozycji pewnej grupy a muszą zostać przydzielone jednostkom.

- podzielny (może być przyznany więcej niż jednemu pretendentowi);

- homogeniczny (jednakowy, jednorodny w strukturze);

- heterogeniczny (niejednorodny, zróżnicowany w strukturze)