Mateusz Babczyński kl. IV M
OBRADY „OKRĄGŁEGO STOŁU” I ICH KONSEKWENCJE
W grudniu 1988 i styczniu 1989r. obradowało X Plenum KC PZPR. W toku zaciętej polemiki między zwolennikami porozumienia ze sobą solidarnościowo - opozycyjną a konserwatystami partyjnymi, wobec szantażu ustąpienia ze stanowisk generała Wojciecha Jaruzelskiego, Czesława Kiszczaka i innych zwolenników rozmów, podjęto uchwałę o przystąpieniu do rozmów z opozycją. Sytuacja gospodarcza osiągnęła dno kryzysu, nastroje społeczne, mimo pewnych oznak apatii, nadal pozostawały napięte. W takiej atmosferze zwolenników zyskiwali radykalni działacze opozycyjni dążący do zdobycia maksymalnych koncesji na drodze wystąpień społecznych – Konfederacja Polsko Niepodległej, Solidarność walcząca i inne.
6 lutego 1989r. w Warszawie w Urzędzie Rady Ministrów rozpoczęły się obrady okrągłego stołu między przedstawicielami części środowisk opozycyjno – solidarnościowych (ludzie skupieni wokół Lecha Wałęsy), a stroną rządową. Rozmowy toczyły się w problemowych zespołach i podzespołach – uczestniczyli w nich eksperci stron. Zakończyły się one 5 kwietnia podpisaniem porozumienia „okrągłego stołu”.
Rozmowy były trudne i często przerywane – wtedy w podwarszawskiej Magdalence spotykali się na bezpośrednich rozmowach liderzy stron: Wałęsa i ze strony władz Kiszczak. Najważniejsze postanowienia to: legalizacja Solidarności, przeprowadzenie wyborów do dwuizbowego parlamentu – w Sejmie 65% mandatów dla strony rządowej, 35% solidarnościowej, wolne i demokratyczne wybory do Senatu. W ten sposób miał zostać wybrany tzw. Parlament kontraktowy; powołanie urzędu prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe (połączone izby Sejmu i Senatu).
Atmosfera przedwyborcza była gorąca. Mimo ustaleń „okrągłego stołu” władze atakowały stronę solidarnościową, musiały jednak zarejestrować NSZZ Solidarność. Zaczęła się także ukazywać gazeta solidarnościowo – opozycyjna „Gazeta Wyborcza” z red. Naczelnym Adamem Michnikiem i „Tygodnik Solidarność”.
4 czerwca 1989r. odbyły się częściowo demokratyczne wybory do parlamentu. Zbiegło się to w czasie z masakrą studentów chińskich na placu Tiananmen dokonaną przez władze komunistyczne. Wybory przebiegały na ogół w atmosferze spokoju, choć dawały się odczuć napięcie i nerwowość. Okazały się sukcesem strony solidarnościowo – społecznej, już w pierwszej turze wprowadziła 160 na 161 posłów (przewidzianych umową) do Sejmu i 92 na 100 senatorów do Senatu. Strona rządowa poniosła prestiżową porażkę wprowadzając w pierwszej turze tylko kilku posłów.
Wybory czerwcowe w Polsce były pierwszym wyłomem w systemie rządów komunistycznych w bloku państw pozostających pod kontrolą Moskwy. Za przykładem naszego kraju poszły Węgry, Czechosłowacja i inne państwa socjalistyczne.
19 lipca 1989r. na posiedzeniu Zgromadzenia Narodowego prezydentem został wybrany, przewagą jednego głosu, generał Wojciech Jaruzelski. Dziesięć dni później nowym I sekretarzem KC PZPR został Mieczysław Rakowski. Następował rozkład koalicji rządzącej.
Po wyborach na porządku dziennym stanęła kwestia powołania nowego rządu. Adam Michnik, red. Naczelny „Gazety Wyborczej”, w artykule Wasz prezydent, nasz premier, przedstawił propozycję objęcia urzędu premiera przez polityka solidarnościowego.
Rok 1989r. przyniósł katastrofalną sytuację w gospodarce: inflacja, w konsekwencji uwolnienia cen żywności jeszcze przez rząd Rakowskiego w sierpniu 1988r., przybrała rozmiary hiperinflacji; braki zaopatrzeniowe, spadek produkcji; spekulacja, nieustabilizowany kurs złotego; powiększający się deficyt w bilansie płatniczym – to niektóre przejawy fatalnej sytuacji gospodarczej Polski. Wobec trudności z utworzeniem rządu przez gen. Kiszczaka 17 sierpnia1989r. doszło do porozumienia między dawnymi sojusznikami komunistów – Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, Stronnictwem Demokratycznym i obozem solidarnościowym reprezentowanym przez Lecha Wałęsę. W konsekwencji zawarcia sojuszu powstał nowy urząd polityczny.
24 sierpnia 1989r. Sejm powierzył misję sformowania rządu politykowi obozu solidarnościowego, Tadeuszowi Mazowieckiemu. W rządzie większość stanowisk otrzymali politycy koalicji: Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, kilku ministrów z PZPR. Wicepremierem i ministrem finansów został Leszek Balcerowicz, który rozpoczął realizację reform gospodarczych.
Polska zaczęła odzyskiwać suwerenność. Sprzyjały temu wypadki demontażu bloku komunistycznego. W listopadzie otwarto granicę między Berlinem wschodnim i zachodnim. Rozbijanie muru berlińskiego miało wymiar symbolu burzenia ładu pojałtańskiego. Jarzmo komunizmu w sposób pokojowy (z wyjątkiem Rumunii) zrzuciły wszystkie państwa bloku socjalistycznego.
W Polsce trwały przemiany ustrojowe: na posiedzeniu Sejmu 29 sierpnia 1989r. wprowadzono poprawki do konstytucji: nazwa państwa – Rzeczpospolita Polska, demokratyczne państwo prawa, władza zwierzchnia należy do Narodu; wolne i demokratyczne wybory, swoboda zrzeszania się i działalności partii politycznych, a także zniknął zapis o przewodniej roli PZPR i sojuszu z ZSRR, natomiast 9 lutego 1990r. godłem RP został orzeł w koronie. Rząd Mazowieckiego burzył stary ład i porządek komunistyczny, nastąpiła likwidacja SB, ORMO, powstała Policja i Urząd Ochrony Państwa. Polityka „grubej kreski” miała na celu niedopuszczenie do przysłowiowego „polowania na czarownice”, miała dać komunistom szansę na znalezienie się w nowej rzeczywistości państwa demokratycznego. W ministerstwach przystąpiono do zmian kadrowych.
Jednym z najważniejszych zadań rządu Mazowieckiego było wprowadzenie reformy gospodarczej. Jej twórcą był wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz. Polska uzyskała z Banku świtowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego pożyczki w wysokości ok. 2 mld dolarów – tzw. Fundusz stabilizacyjny miał na celu ustabilizowanie przede wszystkim polskiej waluty i zdławienie hiperinflacji. Służyć temu miało m.in. wprowadzenie od 1 stycznia 1990r. wysokiego podatku tzw. Progresywnego – obciążono nim przedsiębiorstwa wypłacające swoim pracownikom pensje wyższe niż przewidywał rząd, Narodowy Bank Polski (ściągnięcie nadwyżek pieniężnych) podniósł, wyprzedzające wysokość inflacji, stopy procentowe od wkładów ludności. A także ograniczono dotacje do przedsiębiorstw państwowych (wzrost cen bardzo wielu artykułów i surowców), waluta polska uległa dewaluacji (podniesiona opłacalność polskiego eksportu).
Pierwsze rezultaty reformy Balcerowicza były widoczne już po kilku miesiącach. Hiperinflacja została wyhamowana, ale pojawiły się nowe problemy – niekonkurencyjne przedsiębiorstwa zaczęły bankrutować, nastąpił wzrost bezrobocia. Zerwanie tradycyjnych związków z ZSRR i innymi państwami socjalistycznymi, konieczność dostosowania się do zmieniających się warunków, niekorzystne tendencje w gospodarce światowej (konflikt w Zatoce Perskiej – wzrost cen paliw) pociągnęły za sobą zwiększenie kosztów społecznych reform w Polsce.
Rok 1990 przyniósł kształtowanie się nowych partii i stronnictw politycznych. 30 stycznia rozpadła się na kilka grup Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. W wolnym społeczeństwie wystąpiła inna eksplozja powstawania partii, partyjek, stronnictw, bloków, klubów itd. To wszystko dzieliło zamiast łączyć. Często kryteria polityczne i merytoryczne w programach ugrupowań politycznych nie były jasne i zrozumiałe dla Polaków. Górę brały emocje, ambicje zawiedzionych dawnych działaczy Solidarności. Fatalne w skutkach było pęknięcie w obozie solidarnościowym i podział na zwolenników Mazowieckiego, ludzi wspierających jego rząd i przeciwników skupionych wokół Lecha Wałęsy i jego nowych doradców, braci Jarosława i Lecha Kaczyńskich z Porozumienia Centrum. Ta tzw. „wojna na górze” ogłoszona przez Lecha Wałęsę pod hasłami przyspieszenia i rozliczenia dawnych działaczy partyjnych posiadających spółki i firmy tzw. Nomenklaturowe, doprowadziła do rozpadu obozu solidarnościowego. Ujawniło się to szczególnie w czasie zbliżających się wyborów prezydenckich. Na podstawie nowej ordynacji wyborczej (powszechny udział obywateli) przeciwko sobie stanęli m.in. dawni współpracownicy – Tadeusz Mazowiecki i Lech Wałęsa. W pierwszej turze 25 listopada 1990r. zwycięstwo odniósł (choć nie został jeszcze wybrany na prezydenta) Lech Wałęsa. Drugie miejsce zajął nikomu nieznany obywatel Kanady, Stanisław Tymiński. Tadeusz Mazowiecki, jako trzeci nie przeszedł do drugiej tury wyborów.
9 grudnia 1990r. odbyła się druga tura wyborów prezydenckich. Przy frekwencji tylko 53% Lech Wałęsa zdobył poparcie 74% głosujących i został pierwszym prezydentem Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent na uchodźctwie Ryszard Kaczorowski przekazał Wałęsie insygnia władzy, dający tym wyraz ciągłości historycznej Rzeczypospolitej przedwojennej i odrodzonej nowej Polski. Gabinet Mazowieckiego podał się do dymisji, nowym premierem został Jan Krzysztof Bielecki – rząd kontynuował w głównych zamierzeniach politykę poprzedniego rządu.