praskie koło lingwistyczne Mikołaj Trubiecki, Roman Jacobson, Vilem Mathesius
1929 – prażanie przedstawili swój program
język jest narzędziem komunikacji, służy do porozumiewania się, zatem ważne jest co się komunikuje, komu się komunikuje i w jaki sposób się komunikuje
język jest rzeczywistością (konkretnym, fizycznym zjawiskiem), której typ warunkują momenty społeczne (nie językowe), np. środowisko socjalne, audytorium
→ prażanie skupiają się na funkcjach języka
w języku uzewnętrzniamy intelektualne i emocjonalne aspekty naszej osobowości
głównym zadaniem lingwisty jest analiza synchroniczna, ale nawet w synchronii nie można pominąć diachronii, ponieważ we wszelkiej synchronii można zauważyć procesy na wpół zakończone oraz nowe zarysowujące się tendencje → nie ma w dziejach rozwoju języka momentu, w którym można skupić się tylko na synchronii – zawsze coś się kończy i coś się zaczyna → łagodne przechodzenie jednego procesu w drugi
analiza porównawcza ma rację bytu jeśli nie dotyczy tylko pewnych izolowanych zjawisk
w badaniach fonologicznych postuluje się w pierwszym rzędzie ustalenie typów opozycji fonemicznych
zajmując się odmianą mówioną języka, prażanie zwracali uwagę na elementy towarzyszące, takie jak intonacja i gesty
jako jedni z pierwszych, prowadząc badania nad typologią języków stworzyli termin liga językowa → badali zbieżność języków sąsiadujących ze sobą, ale nie należących do tej samej rodziny językowej → wyznaczyli jedną z pierwszych lig językowych: bałkańską (rumuński, bułgarski, macedoński, grecki, albański)
zajmując się badaniem roli fonemów stworzyli nowy dział: morfonologię
Glossematycy - Szkoła kopenhaska
(koniec lat ’30 XX wieku)
za jej twórców uznaje się Vigo Brondala i Louisa Hjelmsleva
to, co ich łączyło, to stosowanie procedur logistycznych „naukowych” do oświetlania faktów językowych, tzn. łączy ich podstawowa koncepcja strukturalna, ale już nie dalsze rozwinięcie teorii i metody
zasadniczo ich zainteresowania naukowe były inne
Vigo Brondal
skupiał się wokół zagadnienia w jaki sposób w faktach językowych przejawiają się podstawowe kategorie logiki
domagał się zastosowania kryterium opozycji, wypracowanego w badaniach fonologicznych również do analizy zjawisk morfologicznych i semantycznych
problemy języka były dla niego w zasadzie problemami fizjologicznymi i jako takie je rozstrzygał
późniejsi strukturaliści zarzucali mu ugodowość wobec językoznawstwa tradycyjnego
Louis Hjelmslev
pierwszy, który głosił, że do wielkich zadań lingwistyki należy zbudowanie metajęzyka → logicznego narzędzia definicji naukowej języka naturalnego
budując swoje teorie naukowe podkreślał ich genetyczny związek z teoriami de Saussure’a → jego lingwistyka opiera się na Saussure’owskiej w dwóch tylko zasadniczych punktach
de Saussure zwracał uwagę na psychologiczną wartość dźwięku w procesie komunikacji; Hjelmslev bada dźwięk tylko jako jednostkę abstrakcyjną, nie interesuje się materialną stroną jęz.
de Saussure pierwszy zwrócił uwagę na funkcję jednostek dźwiękowych w porozumiewaniu się i na potrzebę badania dźwięków pod kątem tej funkcji, Hjelmslev całą swoją lingwistykę sprowadził do teorii znaku funkcjonującego w komunikacji (znak ten nie musi mieć z resztą charakteru językowego; może być po prostu sygnałem należącym do systemu znaków obowiązujących w ruchu drogowym czy czymkolwiek, co służy do przekazywania informacji)
takie podejście do języka zbliża Hjelmsleva do przedstawicieli empiryzmu logicznego XXw, → skłaniał się on ku gramatyce logicznej, tj. takiemu opisaniu języka, który byłby maksymalnie precyzyjny i naukowy, logiczny „jak algebra”
przedmiot glossematyki stanowi semantyczne porównywanie struktury istniejących języków z podstawowymi strukturami wszystkich systemów semiotycznych, tzn. wszystkich środków za pomocą których odbywa się komunikacja (nie tylko językowa)
te podstawowe struktury wykrywa analiza logiczna, którą przeprowadza się metodą matematyczną
rezultaty tego typu badań są przydatne przy konstruowaniu metajęzyka, np. do przekładu maszynowego
do najważniejszych zdobyczy Hjelmsleva należy wprowadzenie do nauki o języku następujących nowych dystynkcji rozróżniania treści i wyrażenia oraz formy i substancji