SKRÓT Z PÓŁROCZA III KLASY

1. Pojęcie produkcji:

1. Produkcja jest to działalność gospodarcza związana z wytwarzaniem dóbr materialnych, czyli czynność produkcyjna np. produkcja pozyskiwania pszenicy oz.;

2. Produkcja jest to efekt procesu wytworzonego w postaci dóbr materialnych i usług np. produkcja 20 tuczników.

1. Produkcja globalna rolnicza (P_g) jest sumą produkcji roślinnej i zwierzęcej wytworzonej w gospodarstwie lub kraju w ciągu roku. Składają się na nią:

• Produkty główne (ziarno, mleko, mięso);

• Produkty uboczne (słoma, obornik, liście buraczane).

1. Końcowa produkcja rolnicza - określana jako produkcja końcowa brutto (P_k) w stosunku do wartości globalnej jest pomniejszona o wartość zużycia produktów własnych w gospodarstwie.

P_k = P_g - N_sw

Stanowi sumę wartości produkcji towarowej (P_t) spożycia naturalnego produktu z gospodarstwa rolniczego (S_n), przyrostu zasobów produktów rolniczych (∆Z) oraz wartości przyrostu (∆Z_w).

P_k = P_t + S_n + ∆Z + ∆Z_w

1. Produkcja końcowa netto (P_kn) stanowi różnicę między wartością końcową produkcji rolniczej, a kupnymi nakładami o charakterze rolniczym.

P_kn = P_k - N_skr

1. Produkcja towarowa – to całość produkcji rolniczej sprzedanej przez gospodarstwo.

2. Produkcja towarowa netto – oznacza produkcję towarową pomniejszoną o nakłady surowców kupnych rolniczych.

3. Wartość dodaną brutto produkcji rolniczej (W_d) – obliczamy jako różnicę między wartością globalną produkcji i zużycia pośredniego.

W_d = P_g - Z_p

1. Produkcja czysta brutto (P_cb) – obliczana jest jako różnica między wartością produkcji końcowej netto i nakładów kupnych surowców nierolniczych.

P_cb = P_kn - N_skn

1. Produkcja czysta netto (P_cn) – obliczana jest jako różnica pomiędzy produkcją czystą brutto, pomniejszoną o amortyzację.

P_cn = P_cb – A

Jest odpowiednikiem produktu krajowego, dochodu narodowego w skali gospodarstwa, w analizie jest stosowana do oceny wydajności pracy, a także efektywności wykorzystania środków trwałych, może być stosowana w ocenie produktywności ziemi.

1. Klasyfikacja dochodów:

1. Dochód czysty brutto (D_cb) – jest odpowiednikiem dochodu globalnego (D_g) gdy od dochodu globalnego odejmiemy koszty pracy to uzyskamy dochód czysty brutto (D_cb).

D_cb = D_g - R

1. Dochód czysty netto (D_cn) – odejmując od dochodu czystego brutto takie koszty jak podatki (P), czynsze dzierżawne (C_d), odsetki od kapitału (%K), koszty ubezpieczeń (U), składki emerytalne i inne świadczenia gospodarstwa, co prowadzi do ustalenia dochodu czystego netto.

D_cn = D_cb – (P + C_d + U + %K + I)

1. Intensywność organizacji – jest określana na podstawie udziału roślin intensywnych (warzywa, sady, rośliny okopowe) w strukturze użytkowania ziemi oraz obsady zwierząt.

2. Intensywność produkcji – jest oceniana na podstawie poziomu ponoszonych nakładów pracy i środków produkcji, do jej mierzenia wykorzystuje się wartość nakładów materiałowych na jednostkę powierzchni np. poziom nawożenia mineralnego w kg NPK.

3. Poziom intensywności organizacji gospodarstwa:

Poziom intensywności	Suma iloczynów produkcji roślinnej i zwierzęcej
ekstensywne	do 200
mało intensywne	200 - 250
średnio intensywne	250 - 300
wysoko intensywne	300 - 350
bardzo wysoko intensywne	ponad 350

1. Rodzaje kalkulacji w rachunku kosztów pełnych:

1. Kalkulacja podziałowa:

• prosta – koszty całkowite poniesione w danym okresie / liczba wytworzonych wyrobów;

• złożona;

• współczynnikowa;

1. Kalkulacja doliczeniowa:

• zleceniowa;

• asortymentowa;

1. Kalkulacje niepełne (nadwyżka bezpośrednia).

1. Kalkulacje rolnicze – przez kalkulacje rolnicze rozumiemy rachunek umożliwiający określenie efektów jakie może dać pewna działalność w zależności od tego w jaki sposób jest ona prowadzona w gospodarstwie.

2. W kalkulacjach rolniczych wyróżniamy kalkulacje pełne, niepełne oraz różnicowe:

• Wartość produkcji końcowej – dochód jaki można uzyskać po spieniężeniu tej części produkcji, która ma charakter rynkowy.

• Uboczne świadczenia gospodarcze – korzyści jakie z ocenianej gałęzi uzyskują inne gałęzie np. liście buraków, obornik, stanowiska po roślinach; wielkość tych świadczeń jest szacowana.

• Koszty specjalne – koszty, które należy ponieść w celu uruchomienia nowej produkcji, lub te koszty, którymi jedna działalność różni się od innej.

1. Nakłady – są definiowane jako suma pracy żywej i uprzedmiotowionej poniesionej na produkcję w danym roku w konkretnym gospodarstwie lub w skali całego rolnictwa, mierzy się je w jednostkach fizycznych (h, kg, szt) oraz wartościowo (zł, €).

2. Kategorie nakładów:

1. Nakłady pracy żywej;

2. Nakłady materialne, rzeczowe do których zaliczamy:

• Nakłady materiałowe (nawozy, paliwa, pasze – środki produkcji);

• Amortyzacja stanowiąca równowartość zużycia majątku trwałego na inny produkt.

1. Struktura rodzajowa nakładów:

1. Nakład globalny – jest sumą wszystkich nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, nakładów surowców własnych (N_sw), surowców zakupionych nierolniczych (N_skn) i rolniczych (N_skr) oraz amortyzacji (A).

N_gl = R + A + N_skn + N_skr + N_sw

1. Nakład gospodarczy – różni się w stosunku do nakładu globalnego o wartość nakładów surowców własnych.

N_g = R + A + N_skn + N_skr

1. Nakład gospodarczy oczyszczony – pomniejszony jest o nakład surowców rolniczych z zakupu.

N_go = R + A + N_skn

1. Koszty – są to nakłady pracy i środków produkcji ponoszone dla osiągnięcia określonego celu, wyrażane są w pieniądzu. Pojęcie kosztów nie jest jednoznaczne z pojęciem nakładów. Nakład ma postać rzeczową, może ale nie musi być wyrażony w pieniądzu. Koszty, które stanowią nakłady wyrażone w pieniądzu są podstawą rachunku ekonomicznego.

2. Podział kosztów na grupy stosowane w rachunku ekonomicznym:

1. Koszty bezpośrednie – to takie, które można przypisać konkretnej działalności np. ilość materiału siewnego zużytego na 1 ha uprawy pszenicy ozimej.

2. Koszty pośrednie – nie możliwe do precyzyjnego rozdzielenia, do nich zaliczamy:

• Koszty ogólno produkcyjne – czyli takie, które SA związane z funkcjonowaniem działów gospodarczych.

• Koszty ogólno gospodarcze – ponoszone z tytułu własności gospodarstwa (podatek gruntowy, opłata leśna, ubezpieczenia budynków, spłata odsetek od kredytów).

1. Standardowa Nadwyżka Bezpośrednia - (Standard Gross Margin, SGM) to współczynnik określony dla danej produkcji zwierzęcej lub roślinnej w danym regionie. Stanowi standardową (średnią z trzech lat w określonym regionie) wartość produkcji uzyskiwaną z:

• 1 hektara upraw roślinnych,

• 1 m2 upraw grzybów

• 1 zwierzęcia,

• 1 ula,

pomniejszoną o standardowe koszty bezpośrednie niezbędne do wytworzenia tego produktu.

1. Europejska Jednostka Wielkości – (European Size Unit, ESU) - wyraża się za jej pomocą wielkość (siłę) ekonomiczną gospodarstw rolnych, czyli ich dochodowość.

1 ESU = 1200 EUR

Wielkość (siła) ekonomiczna gospodarstw rolnych wyliczana jest w oparciu o „Regionalne Współczynniki Standardowych Nadwyżek Bezpośrednich” (SGM – Standard Gross Margin). Za żywotne ekonomicznie uznaje się gospodarstwa rolne o wielkości co najmniej 4 ESU.

1. Do kosztów bezpośrednich w produkcji roślinnej zalicza się:

• Materiał siewny i nasadzeni owy zakupiony lub wytworzony w gospodarstwie;

• Nawozy sztuczne z zakupu;

• Środki do ochrony roślin (herbicydy);

• Regulatory wzrostu, substancje wzrostowe, antywylegacze, defolianty, użyźniacze;

• Ubezpieczenia dotyczące bezpośredniej działalności;

• Koszty specjalistyczne – to takie, które mają bezpośredni związek z określoną działalnością, oraz podnoszą jakość i wartość finalnego produktu. Są to np. koszty wody do nawadniania, koszty nośników energii (elektryczna, węgiel, gaz, paliwa) zużyty do suszenia produktów, wentylacji, oświetlenia, koszt wynajmu rodzin pszczelich do zapylania roślin, koszty magazynowania poza gospodarstwem produktów przeznaczonych do sprzedaży.

• Analiza ustalania potrzeb nawozowych roślin;

• Analiza jakościowa produktów przeznaczonych do sprzedaży;

• Czyszczenie, mycie, obieranie, pakowanie produktów przeznaczonych do sprzedaży;

• Koszty odnawiania plantacji wieloletnich.

1. Obliczanie nadwyżki bezpośredniej w produkcji roślinnej:

Wartość produkcji określonej działalności produkcji roślinnej
-----------------
Koszty bezpośrednie
=========
Nadwyżka bezpośrednia

NB = W_pt - K_b

Opisana metoda liczenia nadwyżki bezpośredniej dla poszczególnych działalności produkcji roślinnej jest taka sama jak obowiązująca w krajach Unii Europejskiej.

1. Wartość produkcji zwierzęcej:

Wartość produkcji w przypadku głównych działalności produkcji zwierzęcej jest liczona dla 1 sztuki zwierzęcia, wyjątkiem jest drób w przypadku którego wartość produkcji liczona jest dla 100 sztuk. Do wyceny wartości produkcji zwierzęcej należy stosować średnioroczne ceny realizacji. Przy wyliczaniu wartości produkcji Mie uwzględnia się wartości obornika i gnojowicy, które są wytworem we własnym gospodarstwie.

1. Główne parametry obrotu stada bydła:

• Liczba lat użytkowania krów;

• Wskaźnik wycieleń 90 – 99 % (dobra / bardzo dobra);

• Wskaźnik upadków w poszczególnych grupach wiekowych;

• Średnie dzienne przyrosty masy ciała w poszczególnych grupach wiekowych;

• Długość przebywania zwierząt w grupach wiekowych;

• Wskaźnik brakowania krów 20 %, to jest 1/5 stada na rok jest wymieniana.

1. Główne parametry obrotu stada trzody chlewnej:

• Liczba lat użytkowania macior;

• Liczba wyproszeń maciory w ciągu roku;

• Liczba prosiąt w miocie;

• Wskaźnik upadków w grupach wiekowych;

• Wskaźnik brakowania zwierząt w poszczególnych grupach wiekowych;

• Średnie dzienne przyrosty w grupach wiekowych;

• Długość przebywania zwierząt w grupach wiekowych.

1. Rodzaje obrotu stada:

1. Reprodukcja prosta;

2. Reprodukcja rozszerzona;

3. Reprodukcja zawężona.

1. Technologie produkcji:

• Biotechnologia tradycyjna;

• Biotechnologia nowoczesna;

• Hydroponika;

• Aeroponika.

1. Metody produkcji roślinnej:

• Rolnictwo konwencjonalne;

• Rolnictwo alternatywne;

• Rolnictwo integrowane (zrównoważone);

• Rolnictwo ekologiczne;

• Rolnictwo precyzyjne.