29. Przedstaw zasadę i praktykę obrony kolektywnej w ramach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.

Zasada obrony kolektywnej w ramach NATO została określona w artykule 5 Traktatu Waszyngtońskiego, który ustanawia zasadę niepodzielności bezpieczeństwa członków NATO: „Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub kilka z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uważana za napaść przeciwko nim wszystkim; wskutek czego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, każda z nich, w wykonaniu prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego przez artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom tak napadniętym, podejmując natychmiast indywidualne i w porozumieniu z innymi Stronami taką akcję, jaką uzna za konieczną, nie wyłączając użycia siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich środkach zastosowanych w jej wyniku zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.” Artykuł 6 natomiast precyzuje ,że za napaść zbrojną uważa się atak na terytorium którejkolwiek ze stron w Europie lub Ameryce Północnej, atak na terytorium Turcji lub atak na wyspy znajdujące się pod jurysdykcją którejkolwiek ze stron na obszarze północnoatlantyckim na północ od zwrotnika Raka. Za napaść zbrojną uważa się również atak na siły zbrojne Stron znajdujące się na tych terytoriach, na obszarach stacjonowania wojsk okupacyjnych w dniu wejścia w życie Traktatu bądź na obszarach na północ od zwrotnika Raka.

Zasada niepodzielności bezpieczeństwa członków NATO wydaje się najistotniejszym zapisem Traktatu Waszyngtońskiego z punktu widzenia skuteczności Sojuszu. Jest ona fundamentem, na którym opiera się cały sojusz.

Jeżeli chodzi o praktykę obrony kolektywnej w ramach NATO na artykuł 5 powołano się tylko raz. Miało to miejsce po zamachach terrorystycznych w USA 11 września 2001 roku. Już 12 września podjęto decyzję o zastosowaniu kluczowego art.5 Traktatu Waszyngtońskiego. Zastosowanie artykułu 5 było wyrazem transatlantyckiego partnerstwa i solidarności. NATO postanowiło pomóc USA. W tym celu uzgodniono wiele środków wspierających, takich jak: zintensyfikowane wspólne użytkowanie danych wywiadowczych dotyczących terroryzmu, wspomaganie członków NATO oraz innych państw borykających się ze zwiększonym zagrożeniem ze strony terroryzmu w wyniku ich zaangażowania się we wspieranie kampanii antyterrorystycznej; zwiększenie bezpieczeństwa obiektów znajdujących się na terytorium NATO, uzupełnienie wybranych zasobów NATO potrzebnych do wspierania operacji przeciwko terroryzmowi; zbiorcze zezwolenie na przelot samolotów wojskowych w związku z operacjami antyterrorystycznymi; udostępnienie portów i lotnisk na potrzeby takich operacji; rozmieszczenie sił morskich NATO we wschodnim regionie Morza Śródziemnego; a także wysłanie samolotów natowskiego powietrznego systemu ostrzegania i kontroli (AWACS) do USA. Ponadto, siły specjalne niektórych państw NATO podjęły działania przeciwko komórkom Al-Kaidy na Bałkanach.

Również Operacja Active Endeavour - antyterrorystyczne działania NATO na Morzu Śródziemnym –została uruchomiona w październiku 2001 roku w kontekście powołania się na Artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego i rozpoczęła się od patrolowania wschodniej części Morza Śródziemnego i monitorowania żeglugi handlowej. Działania te zostały następnie poszerzone o eskortowanie cywilnych jednostek pływających poprzez Cieśninę Gibraltarską oraz wkraczanie za ich zgodą na pokład podejrzanych jednostek, a ich geograficzny zakres został po raz kolejny rozszerzony – na całość Morza Śródziemnego. Należy jednak podkreślić ,że wsparcie udzielone USA przez NATO miało głównie charakter polityczny.

Zaangażowanie NATO jako całości w wydarzenia, które miały miejsce w Stanach Zjednoczonych potwierdzone zostało podczas spotkania Rady Północnoatlantyckiej NATO 21 listopada 2002 roku w Pradze. W Deklaracji Szczytu Praskiego znaleźć możemy bezpośrednie odniesienia do zamachów terrorystycznych na World Trade Center. W punkcie 3 Deklaracji czytamy:

„Odwołując się do tragicznych wydarzeń z 11 września 2001 roku oraz naszej późniejszej decyzji o zastosowaniu art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego, przyjęliśmy szeroki pakiet środków, wpisujący się w Koncepcję Strategiczną NATO. Ich celem jest wzmocnienie naszej zdolności do sprostania wszelkim wyzwaniom dla bezpieczeństwa naszego terytorium, ludności i żołnierzy. Dzisiejsze decyzje przyczynią się do zwiększenia efektywności działań wewnątrz Sojuszu. Dzięki nim NATO będzie w stanie lepiej przeprowadzić swoje misje i zbiorowo odpowiadać na współczesne wyzwania, obejmujące także niebezpieczeństwo terroryzmu oraz rozpowszechnianie broni masowej zagłady i środków jej przenoszenia.”

Potwierdzenie tej zasady na szczycie w Pradze oznacza, że artykuł 5 pozostaje nadal w mocy, a państwa członkowskie w razie zagrożenia mogą liczyć na pomoc sojuszników.