Rozdział 12
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.
12.1 Uwagi wstępne.
Historia:
-instytucja znana już w 20-leciu międzywojennym (konstytucja 1921r. i 1939r.)
-ponadto w tzw. Małej Konstytucji z 19 lutego 1947r.
- a także w strukturze władz na uchodźctwie
-początkowo planowana także w Konstytucji PRL, zrezygnowano z tej instytucji na rzecz kolegialnej Rady Państwa
- powrót do tradycji instytucji prezydenta w ramach konsekwencji porozumień „okrągłego stołu” -> nowelizacja Konstytucji z 7 kwietnia 1989r. (Prezydent PRL)
-później -> nowela konstytucyjna z 29 grudnia 1989r. (Prezydent RP)
-jednoosobowa prezydentura utrzymana także w Małej Konstytucji z 17 października 1992r,
A także w Konstytucji z 2 kwietnia 1997r.
Ewolucja:
- początkowo sytuowała się ona w ramach klasycznego systemu parlamentarno- gabinetowego (konstytucja 1921r.)
-następnie w ramach systemu rządów prezydencko- parlamentarnych (konstytucja 1935r.)
- w okresie powojennym w PRL (do 1952r.) prezydent był jednym z organów państwa, którego pozycję wyznaczały wzory recypowane z sowieckiej konstytucji
-po 1989r. zmiana pozycji prawno-ustrojowej – musiała odpowiadać nowej sytuacji politycznej w kraju -> w sytuacji przejściowej Prezydent PRL miał pozycję dość silną, władcza prezydentura, jednak nie można stwierdzić aby został on usytuowany w ramach jakiegoś konkretnego modelu ustrojowego. (prezydenci w tym okresie – W. Jaruzelski -> sprawowany bardziej w kierunku prezydentury w modelu parlamentarno- gabinetowym, L. Wałęsa-> bardziej model prezydencki.) Taka sytuacja była dopuszczalna ze względu na małą precyzyjność noweli. Prowadziło to do kryzysów konstytucyjnych.
-w celu wyeliminowania takich kryzysów uchwalono tzw. Małą Konstytucję (główny cel- usprawnienie działalności naczelnych władz państwa) – cel ten spełniła połowicznie. Doświadczenia z prezydentury w okresie małej konstytucji zasadniczo wpłynęły na uregulowanie instytucji prezydenta w obecnej konstytucji. konstytucja z 1997r. znacznie reguluje zakres uprawnień prezydenta w porównaniu do rozwiązań w MK z 1992r.
12.2. Pozycja prezydenta w systemie ustrojowym RP oraz zagadnienie jego odpowiedzialności.
Organ dualistycznej egzekutywy:
- w ogólnym zarysie przepisy art.10 konstytucji z 1997r. określają pozycję ustrojową Prezydenta RP -> wraz z RM sprawuje władzę wykonawczą.
- w nowej konstytucji uzupełniona jest teza o trójpodziale władz, o zasadę równoważenia się wzajemnie władz.
Oznacza to, że Prezydent RP sytuowany jest w konstytucji z 1997r. jako nadal element dualistycznej egzekutywy (wraz z RM) ale równocześnie stanowi on istotny czynnik ustrojowy dysponujący samodzielnymi środkami prawnymi umożliwiającymi jemu odgrywanie roli podmiotu równoważącego pozostałe władze.
- ustrojodawca powierza prezydentowi (oprócz sprawowania wł. wykonawczej) funkcje tradycyjnie zastrzegane dla tzw. głowy państwa.
- reasumując: kompetencje prezydenta – potrójna rola : jako organowi egzekutywy – wykonawcze, jako gł. państwa – reprezentacyjne, jako czynnikowi równowagi – kompetencje w zakresie arbitrażu politycznego.
-obecna konstytucja -> rozwiązania zbliżone do stylu parlamentarno-gabinetowego w formie zracjonalizowanej ( np. weto prezydenckie, zmodyfikowane prawo do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji, utrzymanie instytucji kontrasygnaty aktów urzędowych Prezydenta – jego nieodpowiedzialność polityczna (pośrednia aprobata), znikają rozwiązania sympatyzujące z modelem semiprezydenckim- np. brak możliwości powołania rządu prezydenckiego, brak silniejszego prawa wpływania na obsadę stanowisk niektórych ministrów )
Najwyższy przedstawiciel Państwa Polskiego i gwarant ciągłości władzy państwowej:
-obecnie pozycję ustrojową Prezydenta RP opisuje art. 126 ust. 1 i 2 Konstytucji. -> nie ma charakteru przepisu kompetencyjnego, a jedynie służy za podstawę do rekonstruowania ogólnych linii funkcji ustrojowych Prezydenta RP w ustawie zasadniczej. + ust.3 oznacza, że w ramach wytyczonych przez art.126 ust.1 i 2 ogólnych funkcji ustrojowych Prezydenta RP będzie on mógł realizować konkretne kompetencje, o ile zostaną one rozwinięte w konkretnych przepisach konstytucyjnych lub konkret. przepisach ustawowych.
- ustrojodawca charakteryzuje Prezydenta RP jako najwyższego przedstawiciela i gwaranta ciągłości władzy państwowej. -> trzeba jednak zwrócić uwagę na to że prezydent owszem jest nazywany jako „najwyższy” ale jednak tylko przedstawiciel czy reprezentant RP, a więc Państwa a to oznacza ze pomimo iż pochodzi on z wyborów powszechnych i bezpośrednich to jednak nie akcentuje się jego statusu jako przedstawiciela Narodu.
Funkcja reprezentacyjna:
-Sformułowanie „przedstawiciel Rzeczypospolitej” oznacza, ze prezydent jest jej reprezentantem wewnątrz, czyli w stosunkach wewnętrznych i na zewnątrz, czyli w stosunkach m-dowych.-> ten charakter nie budzi wątpliwości doktryny prawa konstytucyjnego.
- odpowiednie instrumenty prawne np. art.133 ust.1 i 2, oraz specjalne przymioty – o wydźwięku moralnym.
- Prezydent staje się uosobieniem godności i majestatu – może być oficjalnie nazywany „Pierwszym Obywatelem”.
Funkcja gwarantowania ciągłości władzy państwowej:
- określenie „gwaranta ciągłości władzy państwowej” jest niejasne i kłopotliwe interpretacyjnie.
- brak związanych z tą instytucją istotnych środków prawnych.
- związana z rola prezydenta jako głowy państwa.
- prezydent ponad konfiguracjami politycznymi w parlamencie czy rządzie
Gwarant konstytucji:
-na tle art.126 ust.2 prezydent pełni dwie ważne funkcje:
Strażnika czy też gwaranta przestrzegania Konstytucji oraz
Strażnika (gwaranta) podstawowych nośników bytu czy „jestestwa” Państwa, jego racji stanu, tj. jego suwerenności, bezpieczeństwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
-szereg istotnych środków prawnych, umożliwiających aktywnej ochrony ustawy zasadniczej np. prawo weta zawieszającego wobec ustaw (prezydent – życzliwy czynnik równowagi- wskazuje słabe strony ustawy, daje szansę przemyślenia argumentacji i zweryfikowania przez sejm swojej pierwotnej decyzji), prawo zaskarżenia ustawy jako sprzecznej z Konstytucją do TK (prezydent – stanowczy i surowy strażnik), uprawnienie wystąpienia jako inicjatora wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego zaistniałego pomiędzy centralnymi organami państwa (art.192 w zw. Z art.189 Konstytucji; prezydent- bezstronny regulator gry konstytucyjnej, zabezpieczający działanie organów państwa zgodnie z ustalonymi regułami).
-Prezydent może działać tylko w takim zakresie i przy użyciu takich środków prawnych, jakie dopuszcza wyraźnie Konstytucja i ustawy. (pogląd, że prezydent musi wykonywać swoje kompetencje w duchu pełnej ich zgody z literą i duchem Konstytucji oraz ściśle na zasadach przewidzianych w innych stosownych ustawach zwykłych – R. Mojak)
Odpowiedzialność Prezydenta:
- ustrojodawca precyzując zasady odpowiedzialności Prezydenta nawiązał do (Konstytucji Marcowej) prawnego spetryfikowania tzw. odpowiedzialności konstytucyjnej Prezydenta RP, inaczej: odpowiedzialności prawnej.
-art. 7 Konstytucji -> wszystkie organy państwowe ( a więc i prezydent) mają obowiązek przestrzegania praw RP, dodatkowo prezydent jest zobowiązany (poprzez przysięgę) do wierności postanowieniom Konstytucji.
- w wypadku naruszenia konstytucji (tzw. delikt konstytucyjny) albo innej ustawy, albo w przypadku popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego (tzw. odpowiedzialność karna) Prezydent może być postawiony w stan oskarżenia przez Zgromadzenie Narodowe przed Trybunałem Stanu.
-konstytucja ustala dla prezydenta swoiste privilegium fori , zarówno jeśli chodzi o sformułowanie oskarżenia jaki i o osądzenie -> teza o TS jako privilegium fori dla Prezydenta RP weryfikuje się zwłaszcza gdy popełnia on przestępstwo ścigane z ustawy karnej -> bez względu bowiem na rodzaj przestępstwa i winy Prezydenta w tym wypadku TS i tylko on jako sąd karny jest właściwy do osądzenia głowy państwa.
- tylko Zgromadzenie Narodowe może postawić prezydenta w stan oskarżenia swoją uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków tego Zgromadzenia (art. 145 ust. 1 i 2)
rozwiązanie to daje podstawę do postawienia tezy o dysponowaniu przez Prezydenta RP immunitetem procesowym.
-konsekwencją decyzji o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia jest ex constituzione zawieszenie Prezydenta z dniem powzięcia uchwały ZN w sprawowaniu urzędu, do czasu wydania orzeczenia przez TS -> prezydenta zastępuje wtedy Marszałek Sejmu (ma wszystkie uprawnienia prezydenta , z wyjątkiem skrócenia kadencji Sejmu.
- w zależności od rodzaju odpowiedzialności , której będzie podlegać prezydent , Konstytucja z 1997r. i ustawa o TS przewidują dwa rodzaje sankcji:
Przy odpowiedzialności konstytucyjnej (za delikt konstytucyjny) -> sankcją jest złożenie Prezydenta z urzędu (art. 131 ust.2 pkt. 5)
Przy odpowiedzialności karnej za przestępstwo -> prezydent może być skazany za kary przewidziane za dane przestępstwo w kodeksie karnym oraz równolegle na karę „złożenia z urzędu” -> podwójne następstwa : stricte karne i polityczne.
12.3 Zasady i tryb wyboru Prezydenta RP.
Ewolucja od (przy pierwszym wyborze, po „okrągłym stole” ) wyborów przez Sejm i Senat połączonych w Zgromadzenie Narodowe do (już następne) wybory o charakterze powszechnym
Pierwsze wybory prezydenckie w 1989r:
-odbyły się 19 lipca 1989r. (559 członków Zgromadzenia Narodowego – uczestniczyło 544, głosy ważne- 537, W. Jaruzelski – 270 głosów, został zaprzysiężony)
Wybory prezydenta przez naród:
- drugie wybory odbyły się już jako powszechne i bezpośrednie, w dwu turach w końcu 1990r. - próba wprowadzenia rozwiązań modelu półprezydenckiego. I tura – 25 listopada, II- 9 grudnia. W następstwie tych wyborów prezydentem został L. Wałęsa.
-Podstawa prawna tych wyborów: ustawa o zmianie Konstytucji RP i ustawa o wyborze prezydenta RP (obie z 27.09.1990r.)
- w oparciu o znowelizowane przepisy ww. ustawy (zmieniane 13 razy) został wybrany kolejny prezydent – A. Kwaśniewski (dwie tury – 5 listopada 1995r i 19 list. 1995r.) – po II turze miał 51,72 % głosów.
-w 2005r. również w dwóch turach został wybrany L. Kaczyński – 54% głosów.
- W Polsce niestety istnieje system wyborów powszechnych prezydenta, niestety - ponieważ nie przystaje on do osłabionej koncepcji prezydentury w polskiej Konstytucji.
Wymogi na urząd prezydenta:
- określone w Konstytucji z 1997r.
- wymogi te to:
Obywatelstwo polskie
Musi (ta osoba) korzystać z pełni praw wyborczych do Sejmu
Ukończone 35 lat
- Kandydata musi zgłosić obecnie co najmniej 100 000 obywateli korzystających z prawa wybierania do Sejmu.
Lustracja:
- w świetle ustawy z 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne:
Kandydat na prezydenta RP ma obowiązek złożenia stosownego oświadczenia na ręce Państwowej Komisji Wyborczej.
Prezydent RP odbiera takie oświadczenie od osoby desygnowanej na urząd premiera.
- oświadczenia podlegają tzw. lustracji przed Sądem Lustracyjnym, który stwierdza zgodność oświadczenia z prawdą.
- ujawnienie faktu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa, nie powoduje niemożności kandydowania, ta informacja musi być po prostu podana do informacji publicznej.
Charakter wyborów:
-W konstytucji zapisane jest że Prezydenta wybiera Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych, bezwzględną większością ważnie oddanych głosów.
- jeśli żaden z kandydatów nie uzyska w I turze bezwzględnej większości głosów to jest przeprowadzana II – 14 dnia od pierwszego głosowania.
- Konstytucja nie określa górnej liczby kandydatów w I turze, jest jedynie określone, że do II tury przechodzą Ci dwaj kandydaci, którzy otrzymali w I największą liczbę głosów.
- jeśli z różnych przyczyn jeden z tych 2 kandydatów wycofałby zgodę na kandydowanie to do II tury przechodzi kolejny kandydat, który miał najwięcej głosów w I turze.
- w II turze wygrywa osoba, która otrzymała więcej głosów (zasada większości względnej)
Zarządzanie wyborów prezydenckich:
-zarządzanie wyborów prezydenckich zostało złożone w ręce Marszałka Sejmu
- Marszałek powinien podjąć swoją decyzję nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta RP.
- w razie opróżnienia urzędu prezydenckiego- nie później niż w 14 dniu po opróżnieniu urzędu -> wybory w dzień wolny od pracy w ciągu 60 dni od ich zarządzenia.
Stwierdzenie ważności wyborów:
- przez Sąd Najwyższy
- na mocy ordynacji prezydenckiej
-SN orzeka w pełnym składzie Izby Pracy Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, rozstrzygając o ważności wyboru, w oparciu o sprawozdanie PKW (Państwowa Komisja Wyborcza) oraz po rozpoznaniu protestów.
-SN musi swą uchwałę podjąć nie później niż w 20 dniu po dniu wyborów, wymaga ona opublikowania w „Dzienniku Ustaw”
-w razie nieważności przeprowadza się nowe wybory.
Kompetencje Zgromadzenia Narodowego:
-przyjęcie przysięgi nowo wybranego Prezydenta 9wg. Ustalonej roty – świecki charakter, lub może być dodane „tak mi dopomóż Bóg”)
-uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu
-rozpatrywanie sprawy postawienia go w stan oskarżenia przed TS
Kadencja:
- 5-letnia
- jej wygaśnięcie następuje gdy zaistnieje jakakolwiek przesłanka uzasadniająca to wygaśnięcie związana z aktualnie piastującą urząd prezydencki osobą.
-ta sama osoba może być wybrana ponownie do sprawowania urzędu tylko raz
-Początek kadencji:
Konstytucja: kadencja prezydenta liczy się od dnia objęcia przez niego urzędu
Objęcie następuje po złożeniu wobec ZN przepisanej przez Konstytucję przysięgi, a nawet z chwilą jej składania, co wynika z jej treści.
Konstytucja nie określa terminu dla złożenia przysięgi przez nowo wybranego Prezydenta.
- Upływ Kadencji:
W zwykłym terminie – następny dzień po upływie kadencji Prezydenta dotychczas urzędującego.
Przedterminowe opróżnienie – termin taki staje się ruchomy.
Niepołączalność:
- tradycyjny zapis w konstytucji – o incompatibilitas – niepołączalność stanowiska głowy państwa z innymi stanowiskami w państwie.
-pojęcie to pojawiło się pierwszy raz w czasie debat przygotowawczych do uchwalenia konstytucji USA.
- w systemie parlamentarno-gabinetowym : prezydent nie może jednocześnie zasiadać w parlamencie.
- Polska Konstytucja:
Nie może łączyć urzędu z mandatem poselskim
Zakaz sprawowania jakichkolwiek funkcji i urzędów publicznych niezwiązanych z sprawowaniem urzędu prezydenckiego
-incompatibilitas działa automatycznie z chwilą objęcia urzędu, więc z tą chwilą prezydent (o ile nie złożył ich wcześniej) traci mandaty i urzędy dotychczas piastowane.
- tak rozumiana reguła nie zabrania posłom i senatorom kandydować na prezydenta jaki i urzędujący Prezydent może ubiegać się o mandat parlamentarny.
Kampania wyborcza:
- reguluje ją ustawa z 27 września 1990r. o wyborze Prezydenta RP.
- zgłaszanie: prawo do zgłaszania – organizacje polityczne i społeczne oraz wyborcy, każde zgłoszenie powinno być poparte podpisami co najmniej 100 tys. Wyborców, kandydaci powinni być zgłoszeni w ciągu 20 dni od ogłoszenia zarządzenia Marszałka Sejmu w sprawie wyboru Prezydenta.
- koszty związane z wyborami pokrywane SA z budżetu państwa.
-koszty związane ze zgłaszaniem kandydatów i ich kampania wyborczą są pokrywane ze środków finansowych podmiotów zgłaszających poszczególnych kandydatów.
Ustawa określa jakie i czyje środki finansowe mogą być przekazywane na kampanię i precyzuje z jakich środków nie może być finansowana.
-ordynacja wyborcza stwierdza że: uzgodnienie szczegółowych zasad odbywać się będzie pomiędzy PKW i KRRiT oraz że kandydaci mają równy i bezpłatny dostęp do publicznego radia i telewizji.
Zastępstwo głowy państwa:
- Prezydenta zastępuje :
Sede vacante – przy opróżnieniu, do czasu objęcia urzędu przez nowego Prezydenta
Sede plena – przy tymczasowej niemożności sprawowania władzy
Marszałek Sejmu, lub jeśli on nie może – Marszałek Senatu.
- zastępca ma wszystkie uprawnienia prezydenta oprócz możliwości skrócenia kadencji Sejmu.
Trwała niezdolność do pełnienia urzędu:
- art. 131 ust.2 pkt. 1-5 Konstytucji – przeszkody trwałe:
Śmierć
Zrzeczenie się urzędu
Stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta
Lub inne przyczyny nieobjęcia urzędu po wyborze
Uznanie przez ZN trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 ustawowej liczby członków ZN
Złożenie prezydenta z urzędu orzeczeniem TS
- przeszkody tymczasowe dotyczące:
Niemożności faktycznej (np. przeciągający się pobyt za granicą związany z leczeniem)
Niemożności prawnej ( w czasie postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przed TS)
- dwie procedury zastępstwa:
Prezydent urzędujący sam zawiadamia Marszałka Sejmu, że nie może przejściowo sprawować swojej funkcji
Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu – stwierdzenie przeszkody rozstrzyga TK na wniosek Marszałka Sejmu.
12.3.1. Uwagi na temat kierunków nowelizacji ordynacji prezydenckiej w ustawie z 28 kwietnia 2000r. o zmianie ustawy o wyborze prezydenta RP oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr43, poz.488).
Nowelizacja ustawy o wyborze prezydenta – 13 razy -> tekst jednolity, uwzględniający wszystkie zmiany wydany przez Marszałka Sejmu.
Kompetencje organów wyborczych:
- poszerzony zakres kompetencji PKW:
Może określać terytorialny zasięg działania okręgowych komisji wyborczych, ich siedziby.
Może wydawać wiążące wytyczne dla komisji wyborczych niższego szczebla
Może wydawać wyjaśnienia dla organów administracji rządowej, org. Jednostek samorządu terytorialnego i podległych im jednostek realizujących zadania związane z przeprowadzaniem wyborów.
Prawo do uchylania uchwał okręgowych komisji wyborczych ( jeśli: naruszają prawo, pozostają w sprzeczności z wytycznymi PKW)
-Wojewódzkie Komisje Wyborcze zmiana na -> Okręgowe Komisje Wyborcze -> zasięg działania nie pokrywa się z województwem.
- Komisje mają obecnie : 5 członków – powoływani spośród sędziów (4 zgłasza minister sprawiedliwości, przewodniczący : Wojewódzki Komisarz wyborczy lub jego zastępca)
- skład Komisji Obwodowych: 5-9 osób, członków powołują Zarządy Gmin
- członkowie komisji wyborczych : ochrona właściwa funkcjonariuszom publicznych ale wraz z ich odpowiedzialnością
Spis wyborców:
- ustawa porządkuje spisy wyborców w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych -> ich kierownicy – obowiązek przekazywania wykazów osób przebywających w ich zakładach w dniu wyborów do urzędów gmin.
Zaświadczenie o prawie głosowania:
- zaświadczenia (dwa –aby dana osoba mogła głosować w razie przeprowadzenia II tury) otrzymują osoby pragnące głosować poza swoim miejscem zamieszkania.
Osoby nieposiadające prawa wyborczego:
- wszystkie rodzaje osób ubezwłasnowolnionych, niezależnie od charakteru ubezwłasnowolnienia (całkowite czy częściowe) oraz bez zróżnicowania powodów tego ubezwłasnowolnienia.
Gwarancja zasady równości:
-wyborca zamieszkały za granicą, chcący głosować w kraju musi legitymować się ważnym paszportem (numer, miejsce i datę wydania odnotowuje się w spisie wyborców), + komisja umieszcza w paszporcie odcisk pieczęci i wpisuje datę głosowania – taki wyborca nie może już powtórnie w tym dniu głosować. +wyborca potwierdza podpisem fakt otrzymania karty do głosowania.
Nowe organy:
- (znowelizowana ordynacja) trzy nowe rodzaje organów:
Inspekcja tworzona przez PKW
Komitet wyborczy (tworzony przez co najmniej 15 obywateli dla zgłoszenia kandydata na Prezydenta RP + prowadzenie jego kampanii wyborczej, powinien być zgłoszony do PKW najpóźniej na 55 dni przed wyborami, pod wnioskiem rejestracji komitetu – podpisy co najmniej 1000 obywateli posiadających prawo wybierania do Sejmu, komitet nabywa osobowość prawną z dniem rejestracji – wiadomość ta ogłaszana jest w Monitorze Polskim)
Pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego (gospodarka finansowa KW, zgromadzone środki mogą być wydawane tylko na cele związane z wyborami, górny poziom wydatków to 12 mln zł )
Lista kandydatów:
- zastąpienie terminu „lista wyborcza” terminem „lista kandydatów”
-Marszalek Sejmu zarządza wybory postanowieniem
- zmiana kalendarza wyborczego:
Marszałek zarządza wybory nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego prezydenta
Marszałek Sejmu wyznacza datę wyborów na dzień nie wcześniej niż 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji prezydenta.
SN dysponuje też 30 dniami na stwierdzenie ważności wyborów po podaniu ich wyników przez PKW do publicznej wiadomości.
Nowo wybrany prezydent składa przysięgę wobec ZN w ostatnim dniu urzędowania ustępującego prezydenta (kończy urzędowanie z chwilą przysięgi nowego)
Podpisy:
-obecnie można zbierać podpisy tylko w miejscu, czasie i w sposobie które wykluczają groźbę, podstęp albo stosowanie jakichkolwiek nacisków w celu uzyskanie podpisu
- ponadto zakaz zbierania podpisów w jednostkach wojskowych i innych jednostkach podległych ministrowi obrony narodowej lub ministrowi spraw wewnętrznych
-zakaz płacenia za podpis
Głosowanie:
- kolegialna decyzja komisji wyborczej wymagana do przerwania, przedłożenia albo odroczenia glosowania
-wyborca ma obowiązek postawienia znaku „x” po lewej stronie nazwiska kandydata
Skargi i protesty wyborcze:
-pełnomocnik Komitetu Wyborczego ma prawo do złożenia skargi na postanowienia o odmowie rejestracji komitetu bądź kandydata PKW do SN
- skargi wnosi się do 2 dni od daty doręczenia pełnomocnikowi
-SN rozpatruje skargę w składzie 3 osobowym w postępowaniu nieprocesowym , nie ma już odwołania od decyzji SN
Frekwencja:
-nie ma w ordynacji określonego minimalnego poziomu frekwencji
Kampania wyborcza:
- Kampania prezydencka rozpoczyna się wraz z dniem ogłoszenia przez Marszałka Sejmu postanowienia o wyborach
- nie można jej prowadzić na 24 godziny przed dniem glosowania i w dniu głosowania aż do jej zakończenia – tzw. cisza wyborcza
- w tym czasie również nie można podawać do wiadomości publicznej wyników sondaży dotyczących wyników wyborów i zachowań wyborczych
-zakaz organizowania gier losowych i konkursów o większej niż przeciętnej wartości
-zakaz podawania napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach niższych niż koszty wytworzenia lub cen nabycia
- materiały wyborcze muszą być tak oznaczone żeby nie było wątpliwości od kogo pochodzą, mogą być wieszane tylko za zgodą właściciela danego obiektu
-nie mogą być wieszane na różnego typu budynkach administracji rządowej, jednostek wojskowych itp.
-wszystkie plakaty powinny być usunięte przez odpowiednie komitety wyborcze w ciągu 30 dni od zakończenia wyborów
- nieprawdziwe dane lub informacje publikowane w prasie powinny być sprostowane w ciągu 48 godzin
-wnioski osób dotkniętych takimi nieprawdziwymi informacjami są rozpatrywane przez sądy okręgowe w ciągu 24 h w postępowaniu nieprocesowym (zażalenie do sądu apelacyjnego, ostateczne, natychmiastowo wykonywane)
-TV Polska S.A. i Polskie Radio S.A. mają obowiązek nieodpłatnie rozpowszechniać w czasie trwania kampanii wyborczych audycji przygotowywanych przez właściwe Komitety Wyborcze
-KRRi T – określa czas przeznaczany na realizacje tego zadania i wyznacza tzw. ramowy czas antenowy
-kolejność emitowania losowa
Finansowanie kampanii:
-zasada jawności finansowania kampanii
-wydatki związane z wyborami są pokrywane w pełni przez komitety wyborcze z ich własnych środków tj. dzięki pozyskiwanym i wydatkowanym środkom zebranym od chwili uzyskania osobowości prawnej przez komitet
- można (środki) wydawać tylko na cele związane z wyborami
- maks. kwota wydatków 12 mln. zł (gromadzone na koncie bankowym, te od osób prawnych lub anonimowych na osobnych subkontach)
- maksymalne wpłaty os. Fizycznych -> 15-krotność najniższego wynagrodzenia za prace w dniu poprzedzającym kampanią wyborczą) i osób innych (100-krotność takiego wynagrodzenia)
- bezwzględny zakaz przekazywania komitetom środków z budżetu państwa, samorządu terytorialnego, oraz od państwowych jednostek organizacyjnych
- zakaz dotyczy również osób nie zamieszkałych na terenie Polski chyba że SA obywatelami, cudzoziemców zamieszkałych w RP, innych podmiotów nie posiadających w Polsce siedziby, osoby prawne z udziałem podmiotów zagranicznych, obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne i organizacje m-dowe.
- możliwe są zbiórki publiczne organizowane przez pełnomocnika
- pełnomocnik musi przedstawić sprawozdanie wyborcze o przychodach i wydatkach, powinien je złożyć do PKW w ciągu 3 miesięcy od daty wyborów z załącznikiem w postaci opinii biegłego rewidenta PKW, oraz z odpowiednimi dokumentami -> sprawozdanie podlega publikacji w Monitorze Polskim przez PKW w ciągu 7 dni od przedstawienia go przez pełnomocnika. PKW może przyjąć albo odrzucić sprawozdanie w ciągu 4 miesięcy , licząc od dnia jego otrzymania. Komitet może złożyć skargę do SN.
Przepisy karne:
- szeroko uregulowane – nowość - dla efektywnego egzekwowania nakazów i zakazów zawartych w ustawie
-np. Pełnomocnik finansowy KW w razie nie wykonania nałożonych na niego obowiązków może być ukarany grzywną, karą ograniczenia wolności a nawet karą pozbawienia wolności do lat dwóch.
-te same sankcje nałożone są na osoby które umyślnie utrudniają lub uniemożliwiają pełnomocnikowi wykonywanie obowiązków
12.4. Kompetencje Prezydenta RP.
Wyznaczane przez Konstytucję i oparte na zasadach trójpodziału władz i równoważenia się władz.
Obecne uregulowanie konstytucyjne kompetencji Prezydenta RP posiada 2 specyficzne cechy:
Nie istnieje swoiste zarezerwowanie dla Prezydenta spraw stosunków zagranicznych ale istnieje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi
Istnieje szeroki zakres uprawnień osobistych – prerogatywy, są podejmowane przez prezydenta bez kontrasygnaty
12.4.1 Uprawnienia prezydenta w stosunkach z Sejmem i Senatem.
Zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu:
-nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu
- wyznaczając je na dzień wolny od pracy ,przypadający w ciągu 30 dni przed upływem…( jak wyżej).
-Prezydent zwołuje 1. posiedzenie w nowej kadencji i powołuje ich marszałków – seniorów, w ciągu 30 dni od dnia wyborów, a w razie skrócenia kadencji nie później niż na 15 dzień po przeprowadzeniu wyborów
to były prerogatywy, o wyłącznie techniczno – organizacyjnym charakterze
Skrócenie kadencji Sejmu:
-to uprawnie również nie podlega kontrasygnacie premiera, uprawnienie osobiste
- prezydent może skrócić kadencję jeśli:
Ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona w czasie 4 miesięcy od dnia złożenia Sejmowi przez rząd projektu ustawy budżetowej -> skrócenie fakultatywne.
W razie niepowołanie rządu po nieudanych 3 próbach -> skrócenie obligatoryjne.
W takim wypadku prezydent zarządza skrócenie kadencji, gdy ten w ciągu 14 dni nie udzieli wotum zaufania powołanemu rządowi w 3 etapie.
-kompetencja umożliwiająca prezydentowi równoważenie władzy ustawodawczej
- zanim podejmie decyzję o skróceniu kadencji powinien zasięgnąć opinii Marszałków obu izb, nie są one wiążące, nie określono terminu przedłożenia prezydentowi tych opinii
Udział w procesie legislacyjnym:
- prawo inicjatywy ustawodawczej, bez kontrasygnaty
- wg Prof. Witkowskiego prezydent powinien korzystać z tego uprawnienia wstrzemięźliwie, w sprawach istotnych.
Weto ustawodawcze:
- Uprawnienie prezydenta z tym związane to podpisywanie (bądź odmowa podpisania) i ogłaszanie uchwalonych ustaw.
- jeśli prezydent aprobuje ustawę powinien ją podpisać w ciągu 21 dni i zarządzić jej ogłoszenie w oficjalnym dzienniku publikacyjnym RP.
- prezydent może również w ciągu 21 dni:
Wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z konstytucja, jeśli TK nie dopatrzy się w ustawie niezgodności to wtedy prezydent musi ją podpisać. Jeśli są niezgodności to prezydent podpisuje tą cześć która jest zgodna, bądź oddaje ja w celu usunięcia niezgodności.
Lub może przekazać ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia wraz z umotywowanym swoim wnioskiem ( właściwe weto ustawodawcze). Jeśli Sejm ponownie uchwali ustawę większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów to prezydent musi podpisać ustawę w ciągu 7 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dz.U.
- Prezydent po użyciu weta nie może już skierować ustawy do TK.
Orędzie:
-Nasza konstytucja tak jak wiele innych przewiduje jeden oficjalny sposób komunikowania się Prezydenta z parlamentem – tzw. orędzia -> charakter prerogatywy -> może być skierowane do sejmu, do Senatu i do Zgromadzenia Narodowego.
- nie może być przedmiotem debaty w żadnej z izb ani w ZN.
-orędzie może mieć postać zarówno pisemną jak i ustną.
- konstytucja nie przewiduje tzw. orędzia wolnego Prezydenta RP czyli skierowanego do opinii publicznej czy narodu, ale praktyka zna taka postać.
Referendum:
- Konstytucja składa prawo jego zarządzenia nie tylko w ręce Sejmu, ale też Prezydenta, który może jednak to uczynić za zgodą Senatu, podjętą bezwzględną większością głosów .
Kompetencje kreacyjne:
- Prezydent ma także prawo występować z wnioskiem o powołanie lub odwołanie prezesa NBP obecnie na 6 lat.
-prawo powoływania I prezesa SN na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.
Prezydent posiada także uprawnienia, które wymagają zgody parlamentu np. ratyfikacja umów m-dowych czy też możliwość przedłużenia stanu wyjątkowego.
12.4.2. Uprawnienia Prezydenta RP wobec Rządu.
Uprawnienia kreacyjne:
-Prezydent RP posiada uprawnienia w zakresie powoływania rządu oraz w procedurze dokonywania zmian w jego składzie.
W tych sprawach prezydent posługuje się aktami urzędowymi w postaci postanowień, publikowane w Monitorze Polskim.
-w 1. i podstawowym etapie kreacyjnym prezydent desygnuje prezesa RM
- w razie wykorzystania pierwszej procedury awaryjnej ( przy niepowołaniu rządu w 1. etapie)
Prezydent jedynie powołuje wybraną Radę (sejm sam wybiera premiera i proponowanych przezeń członków Rady) i odbiera przysięgę od jej członków.
- w dwóch pierwszych etapach dochodzi do powołania tzw. rządu większościowego.
- w razie niepowodzenia przy dwóch pierwszych etapach -> inicjatywa wyboru premiera znowu wraca do prezydenta, który na wniosek powołanego premiera powołuje pozostałych członków RM – jest to procedura wyjątkowa prowadząca do powołania tzw. rządu mniejszościowego.
- w razie niepowołania prezydent dokonuje skrócenia kadencji.
Wyłączenie uprawnień w zakresie odpowiedzialności politycznej:
-konstytucja przewiduje solidarną odpowiedzialność wszystkich członków RM za działalność Rady a także odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich indywidualnej kompetencji lub za sprawy powierzone im przez prezesa RM
- Prezydent jest wyłączony z egzekwowania tych postaci odpowiedzialności politycznej.
Konstruktywne wotum nieufności:
-prezydent działa w tym wypadku tylko jako „notariusz” konstytucji ->ma obowiązek przyjąc dymisję RM i powołać jedynie wybranego przez Sejm nowego Premiera i na jego wniosek pozostałych członków i odebrać od nich przysięgę.
Zmiany w składzie rządu:
- prezydent musi aprobować zmiany w RM na wniosek premiera
Dymisja Rady Ministrów:
- prezydent ma obowiązek przyjąć dymisję RM złożoną przez jej prezesa, z wyjątkiem sytuacji gdzie rezygnuje premier, wtedy ma prawo odmówić.
Procedura odpowiedzialności konstytucyjnej:
- prezydent posiada uprawnienie do wdrożenia procedury o odpowiedzialność konstytucyjną wobec członków RM przed sejmem -> jeśli naruszyliby oni konstytucję, ustawę albo popełnili przestępstwo w związku z zajmowanym stanowiskiem.
Domniemanie kompetencji rządu:
- domniemanie kompetencji władzy w zakresie egzekutywy działa na rzecz Rządu, zaś prezydent działa jedynie w obrębie kompetencji wyraźnie przyznanych jemu w Konstytucji.
Rada gabinetowa:
- W ramach polityki zagranicznej prezydent powinien współpracować z premierem i ministrem SZ.
- prezydent może zwołać tzw. Radę Gabinetową tj. RM obradujące pod przewodnictwem Prezydenta RP, ma jednak ona odmienne kompetencje od RM
- zwoływanie RG to prerogatywa prezydencka
Odwołanie rządu:
- Obecnie prezydent nie może samodzielnie odwołać rządu ani nawet przedstawić wniosku o jego odwołanie.
-Nieudzielenie absolutorium nie jest obecnie formalna i samodzielną przesłanką dymisji Rządu.
- Prezydent musi przyjąć dymisję rządu , z wyjątkiem sytuacji gdy rezygnuje prezes RM
12.4.3 Akty prawne Prezydenta RP.
Ujęcie historyczne i Mała Konstytucja:
-dla zainteresowanych str. 435-436
Akty urzędowe prezydenta:
- Konstytucja z 1997r. mówi wyraźnie o „aktach urzędowych” Prezydenta, które wydaje korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji.
- pojęcie akty urzędowe obejmuje obecnie wszystkie możliwe formy decyzji i działań urzędowych prezydenta -> niewątpliwie nimi są akty prawne: rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, zarządzenia i postanowienia ( w formie pisemnej).
Także są to akty o rozmaitej treści, które prezydent wydaje korzystając ze swoich konstytucyjnych albo ustawowych kompetencji np. zarządzanie wyborów parlamentarnych, zwoływanie pierwszych posiedzeń Sejmu i Senatu , powoływanie i odwoływanie rozmaitych organów, inicjatywa ustawodawcza, akt łaski, weto wobec ustawy, ratyfikacja i wypowiedzenie umowy m-dowej, wniosek do TK -> postać wniosków, aktów powołania, nominacji, zarządzeń, postanowień itd.
- Prezydent wykonując swoje kompetencje realizuje tak akty urzędowe w formie pisemnej jak i w formie nie nadającej się do postaci pisemnej.
-kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta dotyczy z istoty rzeczy aktów nadających się do formy pisemnej.
Kontrasygnata:
- jest to współpodpis odpowiedniego członka rządu na akcie urzędowym Prezydenta.
-podstawowe informacje co do kontrasygnaty:
Co do zasady akty urzędowe Prezydenta RP wymagają kontrasygnaty
Współpodpis ten może obecnie pochodzić jedynie od premiera, a więc ma pojedynczy charakter, nie wydaje się aby mogła być cedowana czy delegowana na inny organ Rządu
Współpodpis ten przesądza o ważności prawnej aktu urzędowego
Za sprawą tego właśnie podpisu Premier ponosi odpowiedzialność za akt Prezydenta przed Sejmem, ale tak naprawdę podpis premiera angażują solidarną odpowiedzialność RM
- to oznacza że konstytucja aprobuje jedynie postać kontrasygnaty formalnej a nie zaś materialnej.
-ponadto nie ma charakteru kontrasygnaty pozytywnej, a tylko negatywnej -> kontrasygnaty wymagają wszystkie akty prezydenta RP, za wyjątkiem tych, które zostały wyraźnie spod kontrasygnaty wyłączone-prerogatywy.
-umyślne naruszanie wymogu kontrasygnaty przez prezydenta może pociągać za sobą odpowiedzialność konstytucyjną przed TS.
Prerogatywy Prezydenta RP:
- to jego akty osobiste podejmowane bez wymogu poddawania ich współpodpisowi Premiera, a więc nikt nie ponosi za nie odpowiedzialności.
- wykaz uprawnień nie podlegających kontrasygnacie jest zawarty w art. 144 ust. 3 -> zawiera 30 pozycji o różnym ciężarze gatunkowym.
12.4.4. Pozostałe uprawnienia Prezydenta RP:
12.4.4.1. Uprawnienia w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa państwa:
Konstytucja z 1997r. nie składa w ręce prezydenta ogólnego kierownictwa w dziedzinie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa Państwa, jednak nadal jest gwarantem suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Najwyższy Zwierzchnik Sił Zbrojnych:
-przekazanie obecnie Prezydentowi RP funkcji najwyższego zwierzchnika armii było nie tylko wyrazem potrzeby symbolicznego skupienia władzy w ręku organu ,z którym wiążą się najwyższe godności reprezentowania państwa, ale też, zakładanego najwyższego stopnia jego niezależności i bezstronności politycznej oraz dbałości o interesy Państwa.
-Prezydent jako zwierzchnik armii pełni jakby ideowe dowództwo, w każdym razie o charakterze pośrednim.
- prezydent jest pozbawiony atrybutów naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych zarówno w czasie pokoju jak i wojny.
- w czasie pokoju powinien się on posiłkować pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.
Współdziałanie z Premierem albo Ministrem Obrony Narodowej:
- Prezydent nie ma już zagwarantowanej w konstytucji możliwości wpływania na obsadę MON, jednak najważniejsze decyzje kreacyjne Prezydenta w armii musza być podejmowane przezeń we współdziałaniu z Premierem albo Ministrem Obrony Narodowej.
-na wniosek ministra ON w czasie pokoju mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i dowódców Sił Zbrojnych na czas określony.
W czasie wojny Prezydent mianuje i odwołuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych na wniosek premiera.
- Na wniosek Ministra ON nadaje określone w ustawie stopnie wojskowe oraz w razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent , na wniosek premiera, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych dla obrony RP.
Stan wojny:
-Prezydent także, w zastępstwie Sejmu , gdy ten nie może zebrać się na posiedzenie, postanawia o stanie wojny.
12.4.4.2. Uprawnienia w dziedzinie bezpieczeństwa państwa.
Prezydent nie ma już prawa opiniowania kandydata na stanowisko ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Kompetencje Prezydenta wymienione w rozdziale XI (stany nadzwyczajne) należy traktować jako wykonawcze wobec tych należących do Rządu.
Istnieje rozróżnienie stanu wojennego, stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej.
Stan wojenny:
- może wprowadzić Prezydent na wniosek Rady Ministrów w razie zagrożenia zewnętrznego Państwa, zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umowy m-dowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
-można go wprowadzić na części lub na całym terytorium.
-organizację władz państwa jak i inne następstwa określa ustawodawstwo zwykłe.
Stan wyjątkowy:
-Prezydent może także na wniosek RM w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni –stan wyjątkowy – na całym lub części terytorium.
-można przedłużyć go tylko raz (prezydent za zgodą Sejmu) i na okres nie przekraczający 60 dni .
3 ograniczenia dla w czasie trwania stanów nadzwyczajnych:
Prezydent ma konstytucyjny zakaz skrócenia kadencji w tym okresie i do 90 dni po nim.
Nie może być w tym czasie przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.
Nie mogą być w tym czasie przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego, oraz wybory Prezydenta a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu.
Rozporządzenia z mocą ustawy:
- rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm ma obowiązek niezwłocznie je rozpatrzyć, może uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
- w czasie trwania stanów wyjątkowych Prezydent ma możliwość stanowienia tzw. ustawodawstwa wyjątkowego w postaci wydawania tzw. rozporządzeń z mocą ustawy
->jednak przy ściśle określonych warunkach ( w czasie st. Wojennego, gdy sejm nie może zebrać się na posiedzenie, na wniosek RM, w granicach wytyczonych art.228 ust.3-5.)
Użycie Sił Zbrojnych poza granicami państwa:
-prezydent RP otrzymał uprawnienie do wydania postanowienia o użyciu polskich jednostek wojskowych w Siłach Post-SFOR w Bośni i Hercegowinie w ściśle określonym czasie.
Rada bezpieczeństwa Narodowego:
- postanowieniem z dnia 20 stycznia 1998r. Prezydent RP powołał Radę Bezpieczeństwa Narodowego, zakres działania Rady:
Wyrażanie opinii w sprawach wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa
-skład: prezes RM, minister spraw zagranicznych, minister obrony narodowej, minister spraw wewnętrznych i administracji , minister finansów, prezes NBP, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego jako sekretarz Rady
12.4.4.3 Uprawnienia prezydenta w dziedzinie spraw zagranicznych państwa.
Regulacja konstytucyjna:
-Konstytucja nie składa w ręce prezydenta ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków zagranicznych.
- konstytucja jednak deklaruje że Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych (art.133 ust.1)
-jednak prezydent ma współdziałać z premierem i ministrem spraw zagranicznych.
Stosunki z przedstawicielami dyplomatycznymi:
-Prezydentowi służy prawo mianowania i odwoływania pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach lub przy organizacjach m-dowych oraz przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli innych państw, ale do mianowania i odwoływania polskich ambasadorów potrzebna jest kontrasygnata Premiera.
Ratyfikacja i wypowiadanie umów m-dowych:
- prezydent powinien o takich swoich aktach zawiadamiać Sejm i Senat.
- ratyfikacje dotyczące niektórych spraw (str.447) wymagają upoważnienia wyrażonego w ustawie.
Organ kontroli polityki zagranicznej rządu:
- konstytucja przyznaje prezydentowi kompetencje zwrócenia się do TK (przed ratyfikowaniem umowy) w sprawie zgodności umowy z Konstytucją.
Obowiązek powiadamiania o ratyfikacji:
- obowiązek zawiadamiania Sejmu i Senatu o ratyfikacji bądź wypowiedzeniu umów m-dowych oraz obowiązek zawiadomienia Sejmu o zamiarze przedłożenia Prezydentowi w celu ratyfikacji umów m-dowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, nałożony na Premiera.
Uprawnienia w stosunku do konsulów i misji specjalnych:
- uprawnienie do wrażania zgody na mianowanie konsulów i do wystawiania im tzw. listów komisyjnych, do udzielenia tzw. exequatur konsulom państw obcych oraz udzielanie akredytacji misjom specjalnym.
12.4.4.4. Niektóre inne uprawnienia Prezydenta RP wynikające z nowej konstytucji oraz nie wynikające z niej.
Prawo inicjatywy ustawodawczej.
+ prezydent może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie referendum konstytucyjnego fakultatywnego w sprawie zmiany Konstytucji dotykających najważniejszych jej rozdziałów (I, II i XII) -> gwarant konstytucji.
+podpisanie przez Prezydenta ustawy zmieniającej Konstytucję i zarządzenie jej ogłoszenia.
Uprawnienia kreacyjne:
-prawo powoływania na 6 lat (tylu ile senat i sejm) członków Rady Polityki Pieniężnej oraz wniosek o powołanie prezesa NBP.
Kompetencje w sferze stosunków z władzą sądowniczą:
-Prezydent powołuje na czas nieokreślony sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
- powołuje na 6 lat I prezesa SN i prezesa NSA, prezesa i wiceprezesa TK
Oraz 1 osobę do składu Krajowej Rady Sadownictwa.
Dalsze uprawnienia prezydenta.
12.5. Aparat pomocniczy Prezydenta RP.
Kancelaria Prezydenta RP:
- organ pomocniczy prezydenta
- prezydent nadaje jej statut (uprawnienie osobiste)
-na czele: Szef Kancelarii Prezydenta i jego dwóch zastępców.
- struktura: zespoły i biura odpowiadające zakresem swoich zadań kompetencjom Prezydenta a także jednostki organizacyjne zajmujące się listami i skargami, odznaczeniami, sprawami ułaskawień i praworządności, sprawami samorządowymi, kadrowymi , finansowymi i organizacyjnymi.
12.6 Uposażenie byłego Prezydenta RP.
Niewystarczające były ustalenia prawne w myśl których byłemu prezydentowi służy trzymiesięczna odprawa oraz do końca życia korzystanie z ochrony Biura Ochrony Rządu, rządowej kliniki i służbowego samochodu.
Ostatecznie Sejm i Senat podjęły 30 maja 1996r. ustawę o uposażeniu byłego Prezydenta RP.
Zakres podmiotowy regulacji:
-ustawa określa uprawnienia byłego prezydenta RP wybranego poczynając od 1989r. w wyborach powszechnych lub przez ZN ( co znaczy że obejmuje ona zarówno W. Jaruzelskiego jaki L. Wałęsę) dodatkowo objęła ona także swoim działaniem ad personam ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie –R. Kaczorowskiego.
-uprawnienia z niej płynące przysługują prezydentowi po zakończeniu kadencji albo przed jej końcem jeśli nastąpiło opróżnienie urzędu w następnie zrzeczenia się urzędu albo uznania przez ZN trwalej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia.
- ustawa określa także uprawnienia członków rodziny b. prezydenta – żonę i dzieci.
Wysokość uposażenia:
- dożywotnio miesięczne uposażenie w wysokości odpowiadającej połowie kwoty wynagrodzenia zasadniczego ustalonego dla urzędującego Prezydenta RP.
-jeśli następuje zbieg wynagrodzenia z innym to prezydent musi sobie wybrać jedno.
Środki na prowadzenie biura:
-ustawa przyznaje b. prezydentowi środki finansowe na prowadzenie biura w wysokości odpowiadającej środkom otrzymywanym przez posłów na utworzenie, funkcjonowanie i finansowanie biura poselskiego.
Prawo do ochrony:
- b. Prezydent zachowuje prawo do ochrony na terytorium RP na zasadach określonych przez ministra SW, posiada on i członkowie jego rodziny prawo do świadczeń publicznych zakładów opieki zdrowotnej na zasadach jakie obejmują osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe, czyli prawo do korzystania z tzw. klinik rządowych .
Renta rodzinna:
-w razie śmierci b. prezydenta członkom jego rodziny służy renta rodzinna i inne świadczenia w wysokości i na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym lub ubezpieczeniu społecznym.
Utrata uprawnień:
- jeśli prezydent zostałby skazany przez TS za popełnienie tzw. deliktu konstytucyjnego albo przestępstwa , trybunał ten może orzec w swoim wyroku skazującym karę dodatkowa utraty wszystkich albo niektórych uprawnień przewidzianych w omawianej tutaj ustawie.
Wypłata z budżetu państwa:
-wydatki wynikające z ustawy są pokrywane z budżetu państwa w części dotyczącej Kancelarii Prezydenta.
Koncepcja urzędu:
- konstytucja nie wydaje się formułować w sposób przejrzysty jakiejś jednolitej i w pełni spójnej koncepcji urzędu Prezydenta RP.
-prezydent pomniejszył generalnie swój zakres oddziaływania na mechanizm ustrojowy państwa i tym samym w ogólnej perspektywie Konstytucji osłabieniu uległa jego pozycja ustrojowa, chociaż nie nastąpiła żadna zmiana jeśli chodzi o sposób wyboru prezydenta.